Chiến lược đa dạng hóa là gì? Khái niệm, phân loại và ví dụ

Last updated on 19 December, 2024

Trong môi trường kinh doanh đầy biến động, việc chỉ dựa vào một nguồn doanh thu duy nhất là vô cùng rủi ro. Đa dạng hóa chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro, mở rộng thị trường và tạo ra những nguồn lợi nhuận mới. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về chiến lược đa dạng hóa, từ khái niệm, phân loại, ví dụ, đến các bước triển khai hiệu quả.

Chiến lược đa dạng hóa là gì?

Khái niệm chiến lược đa dạng hóa

Chiến lược đa dạng hóa (Diversification Strategy) là một chiến lược cấp công ty nhằm đẩy mạnh sự tăng trưởng bằng cách thay đổi hoặc mở rộng các dòng sản phẩm mà một công ty sản xuất hoặc cung cấp để bán cho một thị trường hoàn toàn mới. Các công ty có thể theo đuổi chiến lược đa dạng hóa để tạo lợi thế trước đối thủ cạnh tranh, quá trình này được gọi là đa dạng hóa tấn công. Hoặc họ cũng có thể triển khai đa dạng hóa phòng thủ sau khi chịu áp lực đáng kể để thay đổi từ môi trường bên ngoài.

Chiến lược này là một trong bốn chiến lược tăng trưởng cấp công ty đầu tiên được hệ thống hóa bởi Igor Ansoff, một nhà toán học và quản trị doanh nghiệp hoạt động tích cực trong những năm 1950. Ansoff được biết đến với việc phát triển Ma trận Ansoff, trong đó vạch ra bốn chiến lược tăng trưởng chính: thâm nhập thị trường, phát triển thị trường, phát triển sản phẩm, và đa dạng hóa.

Đa dạng hóa phòng thủ (Defensive Diversification)

Đây là chiến lược mà doanh nghiệp áp dụng khi đối mặt với các thách thức, áp lực hoặc nguy cơ giảm doanh thu từ sản phẩm hoặc thị trường hiện tại.

Mục tiêu:

• Giảm sự phụ thuộc vào sản phẩm/dịch vụ hoặc thị trường chính.
• Bảo vệ vị trí của doanh nghiệp trước cạnh tranh hoặc biến động thị trường.
• Tìm kiếm nguồn doanh thu mới để bù đắp rủi ro.

Khi nào nên sử dụng:

• Sản phẩm hoặc dịch vụ chính bước vào giai đoạn suy giảm trong vòng đời (product life cycle).
• Đối thủ cạnh tranh áp đảo, hoặc nhu cầu thị trường sụt giảm.
• Biến động kinh tế, chính trị, hoặc xu hướng tiêu dùng thay đổi.

Ví dụ:

• Một công ty báo in đầu tư vào lĩnh vực truyền thông kỹ thuật số để chống lại sự suy giảm của ngành báo giấy.
• Nhà sản xuất dầu khí mở rộng sang năng lượng tái tạo khi nhu cầu sử dụng nhiên liệu hóa thạch giảm.

Đa dạng hóa tấn công (Offensive Diversification)

Đây là chiến lược nhằm mục tiêu chủ động mở rộng và tăng trưởng, thường để giành lợi thế cạnh tranh và dẫn đầu thị trường.

Mục tiêu:

• Tận dụng cơ hội thị trường mới hoặc sản phẩm tiềm năng.
• Chiếm lĩnh thị phần hoặc tạo khoảng cách lớn với đối thủ cạnh tranh.
• Đổi mới và mở rộng danh mục sản phẩm/dịch vụ.

Khi nào nên sử dụng:

• Doanh nghiệp đang ở vị trí mạnh và có nguồn lực để đầu tư.
• Thị trường hiện tại bão hòa, cần tìm kiếm cơ hội tăng trưởng mới.
• Công nghệ hoặc xu hướng mới xuất hiện, mở ra cơ hội lớn.

Ví dụ:

• Một công ty công nghệ thành công trong sản xuất điện thoại mở rộng sang sản xuất thiết bị thực tế ảo (VR).
• Một thương hiệu thời trang nổi tiếng tận dụng danh tiếng hiện có để lấn sân sang kinh doanh lĩnh vực mỹ phẩm.

Phân loại các chiến lược đa dạng hóa

Các phương pháp đa dạng hóa phổ biến được sử dụng trong chiến lược phát triển doanh nghiệp nhằm mở rộng thị trường, sản phẩm hoặc dịch vụ. Các phương pháp này thường bao gồm:

4 loại chiến lược đa dạng hóa chính

Đa dạng hóa theo chiều ngang (Horizontal Diversification)

Đây là phương pháp mà doanh nghiệp bổ sung các sản phẩm hoặc dịch vụ mới có mối liên hệ với sản phẩm hoặc dịch vụ hiện tại.

• Mục tiêu: Mở rộng danh mục sản phẩm và đáp ứng thêm nhu cầu của khách hàng.
• Ví dụ: Một hãng điện thoại di động phát triển thêm thiết bị đeo thông minh.

Đa dạng hóa theo chiều dọc (Vertical Diversification)

Còn được gọi là tích hợp dọc, chiến lược này bao gồm việc doanh nghiệp kiểm soát các giai đoạn khác nhau trong chuỗi cung ứng.

• Mục tiêu: Tăng hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và kiểm soát chất lượng đồng bộ.
• Loại hình:
  • Tích hợp xuôi: Mở rộng về phía khách hàng (ví dụ: nhà sản xuất quần áo mở cửa hàng thời trang bán lẻ).
  • Tích hợp ngược: Mở rộng về phía nhà cung cấp (ví dụ: nhà sản xuất ô tô mua lại nhà cung cấp linh kiện).

Đa dạng hóa đồng tâm (Concentric Diversification)

Chiến lược đa dạng hóa này phát triển các sản phẩm hoặc dịch vụ mới có liên quan trực tiếp đến sản phẩm cốt lõi, thường sử dụng cùng công nghệ hoặc tập trung vào cùng một tệp khách hàng.

• Mục tiêu: Tận dụng năng lực sẵn có để mở rộng kinh doanh.
• Ví dụ: Một công ty sản xuất máy ảnh mở rộng sang sản xuất máy quay phim.

Đa dạng hóa tập đoàn (Conglomerate Diversification)

Đây là chiến lược mà doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực hoàn toàn không liên quan đến ngành kinh doanh hiện tại.

• Mục tiêu: Phân tán rủi ro, tìm kiếm cơ hội trong các ngành mới có tiềm năng phát triển.
• Ví dụ: Một tập đoàn bất động sản đầu tư vào ngành giáo dục hoặc công nghệ.

Ví dụ về cách các doanh nghiệp triển khai chiến lược đa dạng hóa

Vinamilk đa dạng hóa theo chiều ngang

Chiến lược:

Vinamilk không chỉ sản xuất sữa mà còn mở rộng danh mục sản phẩm sang các lĩnh vực khác như nước giải khát, thực phẩm chế biến sẵn, và các sản phẩm dinh dưỡng khác. Các sản phẩm mới bao gồm nước trái cây, trà, sữa hạt, phô mai, kem, và sữa công thức.

Thành tựu:

• Doanh thu từ các sản phẩm ngoài sữa: Trong năm 2022, doanh thu từ sản phẩm nước giải khát (như nước trái cây, trà, nước khoáng) đóng góp khoảng 7% tổng doanh thu của Vinamilk.
• Sự gia tăng doanh thu: Các sản phẩm nước giải khát đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt trong các phân khúc nước trái cây và trà đóng chai, với doanh thu đạt hơn 2.000 tỷ đồng trong năm 2022.

Vinfast đa dạng hóa theo chiều dọc

Chiến lược:

VinFast không chỉ sản xuất ô tô mà còn thực hiện chiến lược tích hợp dọc, kiểm soát các yếu tố quan trọng trong chuỗi cung ứng như sản xuất pin cho xe điện và phát triển cơ sở hạ tầng sạc điện.

Thành tựu:

• Sản xuất pin cho xe điện:
  • VinFast đã đầu tư vào công nghệ sản xuất pin lithium-ion tại nhà máy VinFast Battery ở Hải Phòng, giúp giảm phụ thuộc vào các nhà cung cấp bên ngoài và tăng khả năng tự chủ trong chuỗi cung ứng.
  • Nhà máy này hiện sản xuất hơn 30.000 pin mỗi tháng, phục vụ cho các dòng xe điện của VinFast.
• Hệ thống trạm sạc điện:
  • VinFast cũng đã xây dựng một mạng lưới hơn 1.000 trạm sạc điện tại Việt Nam và đang mở rộng ra các quốc gia khác, nhằm hỗ trợ sự phát triển của xe điện tại các thị trường mới.

Masan đa dạng hóa tập đoàn

Masan đã thực hiện chiến lược đa dạng hóa tập đoàn bằng cách tham gia vào các lĩnh vực khác nhau ngoài ngành tiêu dùng, đặc biệt là trong các mảng bán lẻ và tài chính.

Thành tựu:

• Mảng bán lẻ:
  • Masan đã gia nhập ngành bán lẻ qua việc mua lại chuỗi VinCommerce và phát triển hệ thống Siêu thị VinMart. Doanh thu từ mảng bán lẻ này đóng góp khoảng 35% doanh thu tổng của Masan vào năm 2022.

VinMart đã trở thành WinMart sau thương vụ mua lại của Masan

• Mảng tài chính:
  • Masan đã đầu tư vào mảng tài chính và ngân hàng thông qua việc hợp tác với các tổ chức tài chính và ngân hàng để cung cấp các dịch vụ tài chính và bảo hiểm. Doanh thu từ mảng tài chính đạt hơn 10% tổng doanh thu của Masan.

Ưu và nhược điểm của chiến lược đa dạng hóa

Mỗi chiến lược đa dạng hóa đều có những ưu và nhược điểm riêng. Một lần đa dạng hóa thành công có thể giúp bạn:

• Tăng doanh số và doanh thu
• Tăng thị phần
• Tìm kiếm các nguồn doanh thu mới
• Đạt được tỷ suất lợi nhuận cao hơn so với các sản phẩm hiện có
• Hạn chế tác động của những thay đổi trên thị trường

Tuy nhiên, việc đa dạng hóa sẽ phát sinh chi phí phát triển, bán hàng và tiếp thị. Nó cũng đòi hỏi thêm kỹ năng, nguồn lực quản lý và vận hành. Nếu những yêu cầu này vượt quá doanh thu và lợi nhuận tiềm năng, chiến lược đa dạng hóa đôi khi có thể đặt doanh nghiệp của bạn vào tình thế rủi ro. Ví dụ:

• Việc đầu tư vốn và nguồn lực vào đa dạng hóa có thể hạn chế tiềm năng tăng trưởng trong các lĩnh vực cốt lõi của doanh nghiệp bạn.
• Việc thiếu kiến thức hoặc chuyên môn trong ngành hoặc thị trường mới có thể dẫn đến những chậm trễ hoặc sai sót gây tốn kém.
• Đa dạng hóa quá nhanh có thể khiến bạn không tập trung hoặc làm loãng các sản phẩm hoặc dịch vụ cốt lõi của mình.
• Nếu bạn dàn trải nguồn lực quá rộng, bạn có thể gặp khó khăn trong việc cung cấp mức dịch vụ nhất quán, điều này có thể dẫn đến sự không hài lòng và mất khách hàng.

Các bước triển khai chiến lược đa dạng hóa hiệu quả

Việc triển khai chiến lược đa dạng hóa hiệu quả đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và thực hiện có kế hoạch. Dưới đây là các bước quan trọng bạn nên tuân theo:

Các bước triển khai chiến lược đa dạng hóa

Phân tích và đánh giá tình hình hiện tại

• Đánh giá nội bộ: Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, nguồn lực (tài chính, nhân sự, công nghệ,…) của doanh nghiệp. Xác định rõ năng lực cốt lõi và những hạn chế. Bạn có thể sử dụng công cụ phân tích SWOT trong bước này.
• Phân tích thị trường: Nghiên cứu thị trường hiện tại và tiềm năng, xu hướng, đối thủ cạnh tranh, nhu cầu khách hàng. Xác định các cơ hội và thách thức.
• Đánh giá danh mục sản phẩm/dịch vụ hiện tại: Phân tích hiệu suất của từng sản phẩm/dịch vụ, xác định những sản phẩm/dịch vụ đang bão hòa hoặc có tiềm năng phát triển.

Xác định mục tiêu

• Mục tiêu cụ thể: Xác định rõ mục tiêu mà doanh nghiệp muốn đạt được thông qua đa dạng hóa, ví dụ như tăng doanh thu, mở rộng thị phần, giảm thiểu rủi ro, thâm nhập thị trường mới, tận dụng nguồn lực dư thừa,…
• Mục tiêu định lượng: Nếu có thể, hãy đặt ra các mục tiêu định lượng cụ thể, ví dụ như tăng doanh thu bao nhiêu phần trăm, chiếm lĩnh bao nhiêu phần trăm thị phần,…

Lựa chọn chiến lược phù hợp

Có nhiều chiến lược đa dạng hóa khác nhau, tùy thuộc vào mức độ liên quan giữa các lĩnh vực kinh doanh mới và hiện tại. Một số chiến lược phổ biến bao gồm: đa dạng hóa đồng tâm, đa dạng hóa theo chiều ngang, chiều dọc, đa dạng hóa tập đoàn,…

Xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết

• Kế hoạch tài chính: Dự trù ngân sách, nguồn vốn, chi phí đầu tư, dự kiến doanh thu và lợi nhuận.
• Kế hoạch nhân sự: Tuyển dụng, đào tạo nhân viên có kỹ năng phù hợp với lĩnh vực kinh doanh mới.
• Kế hoạch marketing và bán hàng: Xây dựng chiến lược marketing và bán hàng để tiếp cận thị trường mới.
• Kế hoạch vận hành: Xây dựng hệ thống vận hành, quản lý và kiểm soát hoạt động kinh doanh mới.

Thực hiện và giám sát

• Triển khai theo kế hoạch: Thực hiện các hoạt động theo kế hoạch đã được xây dựng.
• Giám sát và đánh giá: Theo dõi tiến độ, đánh giá hiệu quả, và điều chỉnh kế hoạch nếu cần thiết. Sử dụng hệ thống đo lường chỉ số hiệu suất chính KPI là một trong những cách hữu hiệu nhất để làm việc này.
• Đánh giá rủi ro: Xác định các rủi ro tiềm ẩn và có biện pháp phòng ngừa.

Kết luận

Chiến lược đa dạng hóa, dù mang lại tiềm năng tăng trưởng và giảm thiểu rủi ro, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và quản lý chặt chẽ. Thành công phụ thuộc vào việc phân tích thị trường sâu rộng, đánh giá năng lực nội tại, lựa chọn chiến lược phù hợp và triển khai hiệu quả. Nếu thực hiện tốt, đa dạng hóa sẽ giúp doanh nghiệp vững mạnh và phát triển bền vững; ngược lại nếu làm không tốt, nó có thể dẫn đến lãng phí nguồn lực và suy yếu vị thế cạnh tranh.

Về Công ty Tư vấn Quản lý OCD

Công ty Tư vấn Quản lý OCD (OCD Management Consulting Co.) thành lập năm 2003, là một trong những công ty tư vấn quản lý hàng đầu Việt Nam với tính chuyên nghiệp, thực tiễn và chất lượng cao. Trong hơn 20 năm qua, Công ty Tư vấn Quản lý OCD đã thực hiện thành công hàng trăm dự án tư vấn và đào tạo quản lý cho nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam.

Dịch vụ của OCD

OCD cung cấp các dịch vụ sau:

• Tư vấn tái cơ cấu
• Tư vấn Hệ thống Quản lý
• Đào tạo Quản lý
• Nghiên cứu Thị trường
• Tư vấn Chuyển đổi số
• Tư vấn chiến lược

OCD tự hào có một đội ngũ chuyên gia tư vấn và giảng viên:

• Được đào tạo bài bản về quản trị doanh nghiệp, có bằng cấp quốc tế
• Đã học tập và làm việc ở nước ngoài
• Nắm giữ các vị trí quản lý cấp cao ở các doanh nghiệp
• Bề dày kinh nghiệm triển khai các dự án tư vấn xây dựng chiến lược phát triển và hệ thống quản lý doanh nghiệp hiện đại
• Bề dày thực hiện các chương trình đào tạo nâng cao năng lực theo hướng kết hợp giữa kiến thức quản lý quốc tế với kinh nghiệm địa phương

Ngoài ra, đội ngũ chuyên gia tư vấn của OCD luôn được khách hàng đánh giá cao về năng lực chuyên môn, khả năng giải quyết vấn đề cũng như tâm huyết với bài toán của khách hàng.

——————————-

Liên hệ với chúng tôi để được tư vấn ngay!

Thông tin chính thức về OCD được cập nhật tại website: https://ocd.vn

Fanpage chính thức của OCD vui lòng truy cập: https://facebook.com/OCDConsulting

Liên hệ nhanh Hotline/Zalo: 0886595688 hoặc gửi email đến: ocd@ocd.vn