Phân biệt MES và SCADA-PLC - Công ty Tư vấn Quản lý OCD

Phân biệt MES và ERP – Chìa khóa tối ưu hóa toàn diện cho doanh nghiệp sản xuất

19 October, 2025

Phân biệt MES và SCADA-PLC với Tháp Tự động hóa

Post Views: 1

Rate this post

Last updated on 19 October, 2025

Sự khác biệt giữa MES (Manufacturing Execution System) và SCADA/PLC (Supervisory Control and Data Acquisition/Programmable Logic Controller) là một chủ đề then chốt trong tự động hóa và quản lý sản xuất công nghiệp. Mặc dù cả hai đều đóng vai trò quan trọng trong việc thu thập và sử dụng dữ liệu sản xuất, chúng hoạt động ở các cấp độ khác nhau của Kim tự tháp Tự động hóa và có mục đích, phạm vi, cùng thời gian đáp ứng khác biệt rõ rệt.

Table of Contents

Tổng quan về MES, SCADA và PLC

Để hiểu rõ sự khác biệt, cần nắm vững vai trò của từng hệ thống:

PLC (Programmable Logic Controller – Bộ điều khiển logic lập trình): Là thiết bị phần cứng cơ bản nhất, nằm ở cấp độ Điều khiển (Control Layer). PLC trực tiếp nhận tín hiệu từ cảm biến và điều khiển các cơ cấu chấp hành (động cơ, van, v.v.) trong thời gian thực (real-time) với tốc độ cao (phần nghìn giây).
SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition – Điều khiển giám sát và Thu thập dữ liệu): Là hệ thống phần mềm nằm ở cấp độ Giám sát (Supervisory Layer). SCADA thu thập dữ liệu từ các PLC/thiết bị, hiển thị trên giao diện người máy (HMI) để người vận hành giám sát và điều khiển các quy trình công nghiệp từ xa. SCADA hoạt động ở tốc độ nhanh (phần trăm giây), cung cấp cái nhìn tổng quan theo thời gian thực về hoạt động của nhà máy.
MES (Manufacturing Execution System – Hệ thống điều hành sản xuất): Là hệ thống phần mềm nằm ở cấp độ Quản lý Điều hành (Execution Layer), đóng vai trò là cầu nối giữa các hệ thống điều khiển (SCADA/PLC) và các hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP). MES sử dụng dữ liệu tổng hợp từ SCADA/PLC để quản lý, điều hành và tối ưu hóa toàn bộ quá trình sản xuất theo đơn hàng và mục tiêu kinh doanh.

Bảng so sánh Sự khác biệt chính

Tiêu chí	PLC (Programmable Logic Controller)	SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition)	MES (Manufacturing Execution System)
Mục đích chính	Điều khiển tự động các thiết bị/máy móc cụ thể theo thời gian thực.	Giám sát, thu thập dữ liệu và điều khiển các quy trình công nghiệp từ xa.	Quản lý, điều hành và tối ưu hóa toàn bộ quá trình sản xuất.
Phạm vi hoạt động	Cục bộ, tại chỗ (Local), tập trung vào từng thiết bị/máy.	Giám sát quy trình trên phạm vi rộng (ví dụ: nhà máy, nhiều địa điểm).	Toàn bộ phân xưởng, nhà máy, chu trình sản xuất từ nguyên vật liệu đến thành phẩm.
Cấp độ trong Kim tự tháp Tự động hóa	Cấp độ 2: Điều khiển (Control)	Cấp độ 3: Giám sát (Supervisory)	Cấp độ 4: Điều hành Sản xuất (Execution)
Thời gian đáp ứng	Rất nhanh (phần nghìn giây), thời gian thực tuyệt đối.	Nhanh (vài phần trăm giây), thời gian thực.	Nhanh (giây, phút, giờ), gần thời gian thực (Near Real-time).
Đối tượng tương tác	Cảm biến, cơ cấu chấp hành (Actuators), I/O.	PLC/RTU, HMI, Người vận hành.	SCADA, PLC, ERP, Nhân viên và Cấp Quản lý Sản xuất.
Loại dữ liệu	Dữ liệu thô (Raw Data): trạng thái I/O, nhiệt độ, áp suất, tốc độ…	Dữ liệu thô và sơ cấp (Primary Data): lịch sử hoạt động, cảnh báo, xu hướng.	Dữ liệu tổng hợp, có ngữ cảnh (Contextual Data): OEE, chất lượng, truy xuất nguồn gốc, chi phí, nhân công…
Chức năng điển hình	Bật/tắt động cơ, điều khiển PID, logic an toàn.	Hiển thị HMI, báo cáo cảnh báo, lưu trữ lịch sử, điều khiển từ xa.	Quản lý đơn hàng, theo dõi tiến độ, quản lý chất lượng, quản lý bảo trì, truy xuất nguồn gốc.

Vai trò và Mối quan hệ tương hỗ

MES và SCADA/PLC không phải là hệ thống thay thế cho nhau mà là bổ sung và tương tác chặt chẽ theo dòng chảy dữ liệu:

PLC thu thập dữ liệu và thực hiện điều khiển vật lý tại hiện trường.
SCADA nhận dữ liệu từ nhiều PLC, tổng hợp, hiển thị và cho phép người vận hành giám sát, điều khiển. SCADA là nơi dữ liệu cấp thấp được tập trung.
MES nhận dữ liệu đã được xử lý (ví dụ: số lượng sản phẩm hoàn thành, thời gian dừng máy) từ SCADA hoặc trực tiếp từ các PLC quan trọng. MES sử dụng dữ liệu này để so sánh với kế hoạch sản xuất, tính toán các chỉ số hiệu suất như OEE (Overall Equipment Effectiveness), quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, sau đó ra lệnh điều hành (ví dụ: thay đổi công thức, ưu tiên sản xuất) gửi xuống SCADA/PLC.

Kết luận

SCADA/PLC tập trung vào “LÀM THẾ NÀO” (How) để điều khiển máy móc và quy trình sản xuất một cách chính xác, an toàn theo thời gian thực.
MES tập trung vào “PHẢI LÀM GÌ” (What) để thực hiện đơn hàng sản xuất một cách hiệu quả nhất, tối ưu hóa nguồn lực và chất lượng, kết nối sản xuất với mục tiêu kinh doanh.

Sự tích hợp hiệu quả giữa ba cấp độ này (PLC SCADA MES) là nền tảng cốt lõi của nhà máy thông minh (Smart Factory) và Công nghiệp 4.0, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động, tăng năng suất và nâng cao khả năng cạnh tranh.

Tham khảo:

Phần mềm Quản lý Sản xuất MES là gì?

Lịch sử Phần mềm Quản lý Sản xuất MES

Tầm nhìn 5 năm về Phần mềm MES

Bộ đôi MES và ERP – Cặp bài trùng trong quản lý sản xuất

Một số dự án chuyển đổi số của OCD

Thông tin liên hệ

Công ty Tư vấn Quản lý OCD
Website: https://ocd.vn
Email: ocd@ocd.vn
Hotline: 0886595688