Quản lý sản xuất là gì? Chức năng của quản lý sản xuất

Last updated on 17 January, 2025

Quản lý sản xuất là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều phối, và kiểm soát các hoạt động sản xuất trong một doanh nghiệp hoặc tổ chức. Mục tiêu của quản lý sản xuất là đảm bảo rằng hàng hóa hoặc dịch vụ được sản xuất hiệu quả, đúng chất lượng, đúng thời gian, và với chi phí tối ưu. Quản lý sản xuất là chức năng quan trọng trong chuỗi giá trị của doanh nghiệp sản xuất.

Sản xuất là gì?

Sản xuất (Manufacturing) là quá trình tạo ra hàng hóa hoặc dịch vụ thông qua việc kết hợp và chuyển đổi các nguyên liệu, tài nguyên, và lao động. Quá trình này bao gồm từ việc thu thập nguyên liệu thô, xử lý, gia công, đến việc lắp ráp và hoàn thiện sản phẩm cuối cùng. Sản xuất có thể diễn ra trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau, như sản xuất ô tô, điện tử, thực phẩm, và dệt may. Mục đích của sản xuất là tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu của thị trường và người tiêu dùng.

Quản lý sản xuất là gì?

Quản lý sản xuất là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều phối, và kiểm soát các hoạt động sản xuất trong một doanh nghiệp hoặc tổ chức. Mục tiêu của quản lý sản xuất là đảm bảo rằng hàng hóa hoặc dịch vụ được sản xuất hiệu quả, đúng chất lượng, đúng thời gian, và với chi phí tối ưu. Đây là một là chức năng quan trọng trong chuỗi giá trị của doanh nghiệp sản xuất.

Các khía cạnh chính của quản lý sản xuất bao gồm:

• Lập kế hoạch sản xuất: Xác định lượng sản phẩm cần sản xuất, lập lịch trình sản xuất, và quản lý tài nguyên cần thiết như nguyên liệu, lao động, và máy móc.
• Quản lý nguyên vật liệu: Đảm bảo rằng các nguyên vật liệu cần thiết có sẵn khi cần và được sử dụng hiệu quả để giảm thiểu lãng phí.
• Kiểm soát chất lượng: Đảm bảo rằng sản phẩm hoặc dịch vụ đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng đã đặt ra.
• Quản lý quy trình sản xuất: Giám sát và điều chỉnh các quy trình sản xuất để tối ưu hóa hiệu suất và hiệu quả.
• Bảo trì máy móc và thiết bị: Đảm bảo rằng các thiết bị và máy móc trong quá trình sản xuất hoạt động tốt và được bảo trì đúng cách để tránh gián đoạn sản xuất.
• Quản lý nhân sự: Đảm bảo rằng nguồn nhân lực được phân bổ và sử dụng hợp lý để đáp ứng nhu cầu sản xuất.

Quản lý sản xuất là yếu tố then chốt trong việc đảm bảo rằng doanh nghiệp có thể cạnh tranh trên thị trường, đáp ứng nhu cầu khách hàng, và tối ưu hóa lợi nhuận.

Các phương pháp quản lý sản xuất phổ biến

Có nhiều phương pháp quản lý sản xuất khác nhau được áp dụng để nâng cao hiệu quả và hiệu suất của quá trình sản xuất. Dưới đây là một số phương pháp quản lý sản xuất phổ biến:

Phương pháp sản xuất theo dây chuyền

Mục tiêu: Sản xuất hàng loạt sản phẩm đồng nhất với tốc độ cao và chi phí thấp.

Ưu điểm:

• Năng suất cao.
• Chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị thấp.
• Dễ dàng kiểm soát chất lượng.
• Tối ưu hóa sử dụng máy móc và nhân công.

Nhược điểm:

• Khó thay đổi thiết kế sản phẩm.
• Dễ bị gián đoạn nếu một khâu trong dây chuyền gặp sự cố.
• Đòi hỏi đầu tư ban đầu lớn cho máy móc và thiết bị.
• Ít linh hoạt với các đơn hàng nhỏ hoặc tùy chỉnh.

Phương pháp sản xuất theo nhóm

Mục tiêu: Sản xuất một lượng sản phẩm nhất định (theo lô/nhóm) trước khi chuyển sang sản xuất loại sản phẩm khác. Phù hợp với nhu cầu thị trường biến động vừa phải.

Ưu điểm:

• Linh hoạt hơn so với sản xuất dây chuyền, có thể sản xuất nhiều loại sản phẩm.
• Giảm thiểu thời gian thiết lập máy móc so với sản xuất đơn chiếc.
• Chi phí sản xuất trung bình.

Nhược điểm:

• Tồn kho bán thành phẩm cao hơn so với sản xuất dây chuyền.
• Khó dự đoán chính xác thời gian sản xuất.
• Yêu cầu quản lý và điều phối sản xuất tốt.

Phương pháp sản xuất đơn chiếc

Mục tiêu: Sản xuất các sản phẩm độc đáo, theo yêu cầu riêng của khách hàng.

Ưu điểm:

• Đáp ứng được nhu cầu cá nhân hóa cao.
• Chất lượng sản phẩm thường được chú trọng.
• Phù hợp với các sản phẩm phức tạp, đòi hỏi kỹ thuật cao.

Nhược điểm:

• Chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị rất cao.
• Thời gian sản xuất kéo dài.
• Đòi hỏi kỹ năng chuyên môn cao từ người lao động.

Mô hình Just-in-Time (JIT)

Mục tiêu: Chỉ sản xuất và giao hàng những sản phẩm cần thiết, vào đúng thời điểm cần thiết và với số lượng cần thiết. Giảm thiểu tối đa hàng tồn kho.

Ưu điểm:

• Giảm thiểu chi phí tồn kho.
• Tăng hiệu quả sử dụng vốn.
• Nâng cao chất lượng sản phẩm do tập trung vào quy trình.

Nhược điểm:

• Yêu cầu hệ thống quản lý chuỗi cung ứng chặt chẽ.
• Dễ bị ảnh hưởng bởi sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng.
• Khó áp dụng cho các doanh nghiệp có nhu cầu sản xuất hàng loạt với số lượng lớn trong thời gian ngắn

Mỗi phương pháp đều có ưu và nhược điểm riêng, và việc lựa chọn phương pháp phù hợp thường phụ thuộc vào đặc điểm cụ thể của doanh nghiệp và ngành công nghiệp mà doanh nghiệp hoạt động.

Vai trò của Quản lý sản xuất đối với doanh nghiệp

Dưới đây là những vai trò chính của quản lý sản xuất:

Tối ưu hóa hiệu suất sản xuất

Quản lý sản xuất giúp tối ưu hóa quá trình sản xuất bằng cách lập kế hoạch và điều phối các hoạt động sao cho hiệu quả nhất. Điều này giúp doanh nghiệp sử dụng tài nguyên (nhân lực, máy móc, nguyên liệu) một cách hiệu quả, giảm thiểu lãng phí và tăng năng suất.

Đảm bảo chất lượng sản phẩm

Quản lý sản xuất đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và nâng cao chất lượng sản phẩm. Bằng cách kiểm soát chặt chẽ các quy trình sản xuất, từ khâu đầu vào đến đầu ra, doanh nghiệp có thể đảm bảo rằng sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng đã đặt ra, từ đó tăng sự hài lòng của khách hàng.

Giảm chi phí sản xuất

Thông qua việc quản lý tốt quy trình sản xuất, doanh nghiệp có thể giảm chi phí sản xuất bằng cách hạn chế lãng phí, tối ưu hóa sử dụng nguyên liệu và năng lượng, và cải thiện quy trình làm việc. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tăng lợi nhuận mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh về giá trên thị trường.

Đáp ứng nhu cầu thị trường kịp thời

Quản lý sản xuất hiệu quả giúp doanh nghiệp đáp ứng nhanh chóng và chính xác các đơn đặt hàng của khách hàng, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh. Việc duy trì một quy trình sản xuất linh hoạt và kịp thời là yếu tố then chốt để doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu thị trường, đặc biệt trong những ngành công nghiệp có sự biến động lớn về nhu cầu.

Nâng cao năng lực cạnh tranh

Doanh nghiệp có quy trình QLSX tốt sẽ có khả năng sản xuất với chi phí thấp hơn, chất lượng sản phẩm cao hơn, và thời gian giao hàng nhanh hơn. Tất cả những yếu tố này giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường, thu hút khách hàng và mở rộng thị phần.

Tăng cường sự hài lòng của khách hàng

Bằng cách đảm bảo chất lượng sản phẩm, giao hàng đúng hẹn, và duy trì giá cả cạnh tranh, quản lý sản xuất giúp tăng cường sự hài lòng của khách hàng. Sự hài lòng của khách hàng là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng lòng trung thành và giữ chân khách hàng lâu dài.

Hỗ trợ quản lý rủi ro

Quản lý sản xuất tốt giúp doanh nghiệp nhận diện và quản lý các rủi ro trong quá trình sản xuất, chẳng hạn như sự cố máy móc, thiếu hụt nguyên liệu, hoặc biến động nhu cầu thị trường. Việc quản lý rủi ro hiệu quả giúp doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực và duy trì hoạt động sản xuất ổn định.

Đóng góp vào sự phát triển bền vững

Quản lý sản xuất hiện đại không chỉ tập trung vào hiệu quả kinh tế mà còn xem xét các yếu tố về môi trường và xã hội. Bằng cách áp dụng các phương pháp sản xuất xanh và tiết kiệm tài nguyên, doanh nghiệp có thể giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, từ đó đóng góp vào sự phát triển bền vững.

Tóm lại, quản lý sản xuất là nền tảng cho sự phát triển bền vững và thành công lâu dài của doanh nghiệp, giúp tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao chất lượng sản phẩm, và tăng cường sự hài lòng của khách hàng.

Cơ cấu tổ chức thông thường của bộ phận Quản lý Sản xuất

Cơ cấu tổ chức của Bộ phận Quản lý Sản xuất có thể thay đổi tùy thuộc vào quy mô và loại hình doanh nghiệp, nhưng thường bao gồm các vai trò và phòng ban sau đây:

Giám đốc sản xuất (Production Director/Manager)

• Vai trò: Người đứng đầu bộ phận, chịu trách nhiệm chung về quản lý và giám sát toàn bộ hoạt động sản xuất của doanh nghiệp. Giám đốc sản xuất đảm bảo rằng các mục tiêu sản xuất được đạt đúng thời hạn, trong ngân sách cho phép và với chất lượng mong muốn.
• Trách nhiệm: Lập kế hoạch chiến lược sản xuất, quản lý ngân sách sản xuất, giám sát hiệu suất và đảm bảo an toàn lao động.

Quản lý sản xuất (Production Manager/Supervisor)

• Vai trò: Quản lý các hoạt động sản xuất hàng ngày, bao gồm giám sát quá trình sản xuất, phân bổ công việc cho nhân viên, và đảm bảo rằng sản phẩm được sản xuất theo đúng yêu cầu về chất lượng và số lượng.
• Trách nhiệm: Điều phối công việc, quản lý nhân viên, giám sát tiến độ sản xuất, giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình sản xuất.

Trưởng ca sản xuất (Shift Supervisor/Leader)

• Vai trò: Quản lý sản xuất trong các ca làm việc khác nhau, đảm bảo rằng quá trình sản xuất diễn ra suôn sẻ và liên tục.
• Trách nhiệm: Giám sát công nhân trong ca, xử lý sự cố sản xuất, đảm bảo an toàn và tuân thủ quy trình trong ca.

Quản lý chất lượng (Quality Control/Quality Assurance Manager)

• Vai trò: Đảm bảo rằng các sản phẩm được sản xuất đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng của doanh nghiệp và yêu cầu của khách hàng.
• Trách nhiệm: Thiết lập quy trình kiểm soát chất lượng, giám sát chất lượng sản phẩm, xử lý lỗi sản phẩm, và đề xuất các cải tiến liên quan đến chất lượng.

Nhà quản lý vật tư (Materials Manager/Inventory Manager)

• Vai trò: Quản lý việc cung cấp nguyên liệu, linh kiện, và các vật tư cần thiết cho quá trình sản xuất.
• Trách nhiệm: Duy trì mức tồn kho hợp lý, đảm bảo nguyên liệu luôn sẵn sàng, làm việc với các nhà cung cấp và quản lý kho.

Quản lý bảo trì (Maintenance Manager)

• Vai trò: Quản lý việc bảo trì và sửa chữa các thiết bị, máy móc trong nhà máy để đảm bảo hoạt động sản xuất không bị gián đoạn.
• Trách nhiệm: Lên kế hoạch bảo trì, xử lý các sự cố máy móc, giám sát đội ngũ bảo trì và đảm bảo các thiết bị luôn ở trạng thái tốt nhất.

Quản lý kế hoạch sản xuất (Production Planning Manager)

• Vai trò: Lập kế hoạch sản xuất chi tiết dựa trên đơn đặt hàng và dự báo nhu cầu, phối hợp với các bộ phận khác để đảm bảo kế hoạch sản xuất được thực hiện đúng tiến độ.
• Trách nhiệm: Lên lịch sản xuất, dự báo nhu cầu nguyên liệu, phối hợp với quản lý vật tư và quản lý sản xuất để tối ưu hóa quy trình sản xuất.

Nhân viên sản xuất (Production Workers/Operators)

• Vai trò: Trực tiếp thực hiện các công việc trong quy trình sản xuất như vận hành máy móc, lắp ráp sản phẩm, kiểm tra chất lượng, và đóng gói sản phẩm.
• Trách nhiệm: Tuân thủ quy trình sản xuất, đảm bảo chất lượng sản phẩm, và báo cáo các sự cố hoặc vấn đề trong quá trình sản xuất.

Bộ phận an toàn lao động (Safety Officer)

• Vai trò: Đảm bảo môi trường làm việc an toàn cho tất cả nhân viên trong bộ phận sản xuất.
• Trách nhiệm: Xây dựng và thực hiện các quy định an toàn, đào tạo nhân viên về an toàn lao động, và xử lý các tình huống khẩn cấp.

Bộ phận cải tiến sản xuất (Continuous Improvement/Process Improvement)

• Vai trò: Tập trung vào việc cải tiến quy trình sản xuất để tăng hiệu quả, giảm chi phí và nâng cao chất lượng.
• Trách nhiệm: Phân tích quy trình hiện tại, đề xuất và thực hiện các cải tiến, theo dõi và đánh giá kết quả.

Cơ cấu tổ chức này có thể thay đổi tùy thuộc vào nhu cầu cụ thể của từng doanh nghiệp, nhưng trên thực tế, các vai trò trên là cốt lõi cho việc quản lý sản xuất hiệu quả.

Những hệ thống và công cụ trong quản lý sản xuất

Trong quản lý sản xuất, có nhiều hệ thống và công cụ được sử dụng để tối ưu hóa quy trình sản xuất, tăng cường hiệu quả và kiểm soát chất lượng. Dưới đây là một số hệ thống và công cụ phổ biến:

Hệ thống Quản lý Sản xuất (Manufacturing Execution System – MES)

• Mục đích: Quản lý và giám sát các hoạt động sản xuất trong thời gian thực.
• Tính năng: Theo dõi tiến độ sản xuất, kiểm soát chất lượng, quản lý dữ liệu sản xuất, và tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên.

Hệ thống Lập Kế hoạch Tài nguyên Doanh nghiệp (Enterprise Resource Planning – ERP)

• Mục đích: Tích hợp và quản lý các chức năng doanh nghiệp khác nhau, bao gồm sản xuất, tài chính, nhân sự, và quản lý kho.
• Tính năng: Cung cấp cái nhìn tổng quan về hoạt động sản xuất, hỗ trợ lập kế hoạch và phân tích dữ liệu để ra quyết định.

Các công cụ hỗ trợ quản lý sản xuất

1. Biểu đồ kiểm soát: Theo dõi và kiểm soát sự biến động của quy trình sản xuất, giúp phát hiện các vấn đề và ngăn ngừa lỗi.

2. Phiếu kiểm tra (Check Sheet): Thu thập dữ liệu một cách có hệ thống, giúp xác định tần suất và nguyên nhân của các vấn đề.

3. Biểu đồ Pareto: Xác định các vấn đề quan trọng nhất cần được ưu tiên giải quyết dựa trên nguyên tắc 80/20.

4. Biểu đồ nhân quả (hay biểu đồ xương cá): Phân tích nguyên nhân gốc rễ của các vấn đề trong sản xuất.

5. Biểu đồ phân tán (Scatter Diagram): Xác định mối quan hệ giữa hai biến số, giúp hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình sản xuất.

6. Biểu đồ tần suất (Histogram): Mô tả phân bố của dữ liệu, giúp nhận biết các xu hướng và bất thường.

7. 5S (Sàng lọc, Sắp xếp, Sạch sẽ, Săn sóc, Sẵn sàng): Phương pháp cải tiến nơi làm việc, tạo môi trường làm việc gọn gàng, sạch sẽ và hiệu quả.

8. Bảng Kanban: Hệ thống quản lý trực quan, giúp kiểm soát dòng chảy công việc và nguyên vật liệu.

9. PDCA (Plan-Do-Check-Act): Chu trình cải tiến liên tục, giúp giải quyết vấn đề và nâng cao hiệu suất.

10. Phần mềm quản lý bảo trì (CMMS): Hỗ trợ quản lý bảo trì thiết bị, giúp giảm thiểu thời gian ngừng máy và kéo dài tuổi thọ thiết bị.

Công nghệ hỗ trợ quản lý sản xuất

• Internet vạn vật (IoT): Kết nối các thiết bị và máy móc trong nhà máy, cho phép thu thập dữ liệu và giám sát quá trình sản xuất từ xa.
• Trí tuệ nhân tạo (AI): Phân tích dữ liệu sản xuất, dự đoán lỗi và tối ưu hóa quy trình.
• Robot và tự động hóa: Tự động hóa các công đoạn sản xuất, nâng cao năng suất và giảm thiểu sai sót.
• In 3D: Tạo mẫu nhanh và sản xuất các chi tiết tùy chỉnh.

Việc lựa chọn hệ thống và công cụ phù hợp phụ thuộc vào đặc điểm của từng doanh nghiệp, quy mô sản xuất, loại sản phẩm và nguồn lực. Doanh nghiệp cần đánh giá kỹ lưỡng các yếu tố này để đưa ra quyết định tối ưu.

Đọc thêm:

Quản trị hàng tồn kho là gì? Những phương pháp quản trị hàng tồn kho hiệu quả

7 công cụ quản lý chất lượng (7 QC Tools) trong sản xuất là gì?

Quản lý chất lượng: khái niệm, phương pháp, công cụ

Tham khảo dịch vụ Tư vấn Quản trị sản xuất của OCD

• Phân tích và tối ưu hóa quy trình sản xuất: OCD hỗ trợ doanh nghiệp đánh giá hiện trạng, nhận diện các điểm nghẽn và đề xuất giải pháp cải tiến quy trình, từ đó giảm thiểu lãng phí và nâng cao năng suất.
• Thiết kế hệ thống quản lý sản xuất hiện đại: Xây dựng các hệ thống quản lý sản xuất thông minh dựa trên công nghệ tiên tiến, phù hợp với đặc thù từng ngành nghề.
• Áp dụng công cụ quản lý tiên tiến: OCD triển khai các công cụ quản lý như Lean, Six Sigma, và TPM, giúp tối ưu hóa quy trình và giảm thiểu sai sót trong sản xuất.
• Đào tạo và nâng cao năng lực quản lý: Trong dịch vụ tư vấn quản trị sản xuất, OCD cung cấp các chương trình đào tạo thực tiễn cho đội ngũ quản lý và nhân viên, giúp họ áp dụng thành công các phương pháp cải tiến sản xuất.

Tìm hiểu ngay tại:

Dịch vụ Tư vấn Quản trị Sản xuất

——————————-