Last updated on 9 July, 2025
Tư duy thiết kế (Design thinking) là gì? Đâu là lợi ích doanh nghiệp có được từ việc áp dụng tư duy thiết kế? Quy trình trong tư duy thiết kế bao gồm mấy bước? Cùng OCD tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!
Table of Contents
ToggleKhái niệm Tư duy thiết kế
Tư duy thiết kế (Design Thinking) là một phương pháp tiếp cận thực tế, lấy người dùng làm trung tâm để giải quyết vấn đề và thúc đẩy sự đổi mới. Đây là một quy trình phi tuyến tính, lặp đi lặp lại giúp chúng ta:
Tóm lại, Design Thinking là sự kết hợp của thấu cảm, sáng tạo, thử nghiệm và hợp tác nhằm tạo ra các giải pháp đáng mong đợi, có tính thực tiễn cao và bền vững.
Quá trình ứng dụng tư duy thiết kế có thể được chia thành 5 bước chính: Thấu cảm (Empathize), Xác định vấn đề (Define), Sáng tạo giải pháp (Ideate), Làm mẫu (Prototype) và Thử nghiệm (Test).
Quy trình tư duy thiết kế gồm 5 bước
Khi xem xét 5 bước của tư duy thiết kế, điều quan trọng cần nhớ rằng đây không phải là một quá trình tuyến tính. Mặc dù các bước được thực hiện theo tuần tự nhưng đây là một quá trình vòng lặp liên tục. Với mỗi giai đoạn, bạn sẽ có thêm những khám phá mới. Điều này có thể yêu cầu bạn quay lại các bước trước đó.
Đây là bước nền tảng, mở đầu cho toàn bộ quy trình Design Thinking. Mục tiêu chính là hiểu sâu sắc và đồng cảm với người dùng mà bạn đang thiết kế giải pháp cho họ. Để làm được điều này, bạn cần:
Giai đoạn Thấu cảm đòi hỏi bạn phải gạt bỏ mọi định kiến, giả định ban đầu và thực sự đặt mình vào vị trí của người dùng. Các công cụ như Bản đồ Thấu cảm (Empathy Map) sẽ giúp bạn tổng hợp và hệ thống hóa những gì học được về người dùng một cách hiệu quả.
Sau khi thu thập được kho tàng thông tin từ bước Thấu cảm, bước này tập trung vào việc xác định rõ ràng và cô đọng vấn đề cốt lõi của người dùng. Bạn sẽ:
Xác định vấn đề là bước cực kỳ quan trọng trong quy trình tư duy thiết kế
Khi đã có sự thấu hiểu sâu sắc về người dùng và vấn đề của họ, đây là lúc để mọi người thể hiện sức sáng tạo không giới hạn của mình. Giai đoạn này khuyến khích việc tạo ra càng nhiều ý tưởng càng tốt, bất kể chúng có vẻ “điên rồ” hay không khả thi đến đâu.
Cuối giai đoạn này trong Tư duy thiết kế, nhóm sẽ cùng nhau thu hẹp và chọn lọc những ý tưởng tiềm năng nhất, chuyển hóa chúng thành các mẫu thử nghiệm cụ thể để chuẩn bị cho bước tiếp theo.
Ở bước này, những ý tưởng từ giai đoạn Sáng tạo giải pháp sẽ được chuyển hóa thành các bản mẫu hữu hình (prototype). Mục tiêu không phải là tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh mà là một phiên bản “phiên bản thu nhỏ” có thể kiểm chứng được.
Đây là giai đoạn cuối cùng trong một vòng lặp của quy trình Tư duy thiết kế, nơi bạn đưa các bản mẫu đã tạo ra đến với người dùng thực tế để thu thập phản hồi.
Điều quan trọng nhất ở Design Thinking là tính lặp lại. Kết quả từ giai đoạn Thử nghiệm không phải là điểm dừng, mà là khởi đầu cho một vòng lặp mới. Những phát hiện mới có thể yêu cầu bạn quay lại bước Thấu cảm để hiểu sâu hơn, hoặc quay lại Sáng tạo giải pháp để tạo ra ý tưởng mới, hoặc tinh chỉnh mẫu thử và kiểm tra lại. Đây chính là yếu tố làm cho tư duy Thiết kế trở thành một công cụ mạnh mẽ và linh hoạt.
Tư duy thiết kế nên được coi như một công cụ sáng tạo, logic có thể thúc đẩy sự đổi mới và chuyển đổi. Tuy nhiên, để thành công, các doanh nghiệp quan tâm đến việc áp dụng tư duy này cần nhận thức được các nguyên tắc then chốt của nó.
Đây là phương pháp tư duy đòi hỏi việc giải quyết vấn đề thông qua học tập và thực hành liên tục. Nó cho phép chúng ta thích ứng với các sở thích của người dùng và các tình huống thực tế khác nhau thông qua các trải nghiệm học tập và thực hành.
Một phần quan trọng của Design thinking là việc trực tiếp thực hành thiết kế. Điều đó có nghĩa là lúc này, bạn trực tiếp tham gia và thử nghiệm thay vì chỉ là một nhà hoạch định chiến lược dựa trên lý thuyết.
Tư duy này mang tính đột phá và kích thích vì nó thúc đẩy những cách nhìn nhận vấn đề mới mẻ. Việc hình thành các khuôn mẫu chiến lược cho các vấn đề phức tạp và mơ hồ đòi hỏi một phương pháp thoát khỏi những luật lệ thông thường trong doanh nghiệp, những hạn chế và giả định cũ kỹ. Một phần quan trọng của quá trình tư duy thiết kế là thoát khỏi những vai trò thông thường và thoát khỏi những giáo điều hiện có để khám phá những cách tiếp cận mới mẻ trong việc giải quyết vấn đề.
Design thinking luôn tập trung vào nhu cầu của khách hàng hay người dùng cuối. Đó là thế là những nhu cầu chưa được thỏa mãn, chưa được nói ra, hoặc chưa được biết đến. Để làm được điều này, phương pháp áp dụng các kỹ thuật nghiên cứu quan sát và lắng nghe để có thể học hỏi về nhu cầu, vấn đề, mong muốn, hành vi của khách hàng một cách có hệ thống.
Nếu thiếu đi khả năng dự đoán về tương lai, quá trình hoạch định chiến lược sẽ trở nên mù mờ. Tầm nhìn sâu rộng mở ra cánh cửa cho tương lai, giúp ta khám phá những điều mới mẻ, bất định. Nó khuyến khích bạn làm quen với những điều chưa bao giờ biết và đối diện với việc ra quyết định khi thông tin chưa đầy đủ để tạo ra kết quả cuối cùng.
Design thinking là một quá trình lặp đi lặp lại. Bạn cần xác định, tái xác định vấn đề, diễn giải, đánh giá và trực quan hóa những vấn đề hay giải pháp liên tục. Đó là trải nghiệm học tập liên tục từ việc thấu hiểu các nhu cầu và áp dụng những hiểu biết đã có cho mục tiêu chung. Trong đó, việc tạo mẫu thử hay các sản phẩm hữu hình trở thành một phần quan trọng các công cụ tư duy thiết kế.
Phương pháp này khuyến khích sử dụng các công cụ để giúp giao tiếp với người dùng nhằm hiểu rõ hơn về hành vi, mong đợi, giá trị, động lực và những nhu cầu của họ. Điều này giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của họ. Từ đó, bạn có thể áp dụng những hiểu biết này vào việc sáng tạo giải pháp hay tạo ra mẫu thử nghiệm phù hợp nhất với người dùng cuối.
Dù là phát triển và ra mắt một sản phẩm mới hay dịch vụ mới, việc học hỏi từ những thất bại nhỏ mang lại nhiều lợi ích. Việc áp dụng các thực hành tư duy đặc biệt này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro bằng cách xem xét tất cả các yếu tố trong hệ sinh thái khi phát triển sản phẩm, bao gồm công nghệ, thị trường, đối thủ cạnh tranh, khách hàng và chuỗi cung ứng.
PowerPoint và bảng tính Excel thực sự bị hạn chế trong việc truyền đạt những kiến thức hay ý tưởng độc đáo. Việc tạo ra ý nghĩa là phần khó nhất của quá trình thiết kế. Các công cụ truyền thông được sử dụng, bao gồm sơ đồ, mô hình, phác thảo và kể chuyện, giúp người nghe nắm bắt và diễn đạt thông tin cần thiết để hình thành và lan tỏa ý nghĩa. Điều này đòi hỏi nhiều thời gian thông qua việc thảo luận lặp lại nhiều lần.
Design thinking nuôi dưỡng văn hóa khuyến khích đặt câu hỏi, thường xuyên suy ngẫm khi hành động, tôn vinh sự sáng tạo, chấp nhận sự đột phá và diễn giải trực quan thông qua các hình ảnh, vật thể thực và con người. Một tổ chức áp dụng Design thinking sẽ tạo ra sự gắn kết bền chặt giữa nhân viên và doanh nghiệp.
Đây là phương pháp bổ trợ tốt nhất được áp dụng song song với mô hình 5 lực lượng cạnh tranh của Michael Porter. Nó cho phép các công ty tạo ra các sản phẩm, trải nghiệm, quy trình và mô hình kinh doanh mới mẻ, vượt xa những gì đang hoạt động hiệu quả. Đây là những sản phẩm hấp dẫn có tính khác biệt, tạo nên lợi thế cạnh tranh bền vững thông qua việc đổi mới sáng tạo.
Dưới đây là một số lợi ích mà tư duy thiết kế có thể mang lại cho doanh nghiệp của bạn:
Lợi ích của tư duy thiết kế
Quy trình tư duy thiết kế luôn lấy người dùng làm trọng tâm, khuyến khích doanh nghiệp không ngừng tìm kiếm các giải pháp đổi mới sáng tạo. Nhờ đó, bạn có thể xây dựng các sản phẩm và dịch vụ thực sự có giá trị, làm hài lòng khách hàng.
Khi khách hàng hạnh phúc, doanh thu và doanh số bán hàng sẽ gia tăng, cùng với đó là tỷ lệ giới thiệu từ khách hàng cũ. Bằng phương pháp Design Thinking, doanh nghiệp có thể liên tục cải tiến sản phẩm hiện tại hoặc phát triển các sản phẩm mới để đón đầu và đáp ứng nhu cầu thị trường.
Nguyên tắc cơ bản của tư duy thiết kế là sự thấu hiểu sâu sắc về nhu cầu và hành vi của khách hàng. Việc này bao gồm hiểu rõ thói quen hàng ngày của họ, nỗi sợ hãi, những “điểm đau” (pain points) hay động lực mua hàng.
Những hiểu biết này giúp doanh nghiệp có sự đồng cảm thực sự với những đối tượng sẽ sử dụng sản phẩm của mình. Kết quả là, các sản phẩm mà doanh nghiệp tạo ra sẽ đáp ứng tối ưu nhu cầu của khách hàng, tạo nên sự gắn kết mạnh mẽ.
Tư duy cố định là một trạng thái khi tâm trí tự động giải thích cho một tình huống nhất định theo lối mòn một cách có ý thức hoặc vô thức. Ví dụ, bạn muốn xây dựng một sản phẩm SaaS (Phần mềm dạng dịch vụ) nhưng bạn cho rằng đây là mô hình kinh doanh quá phức tạp. Vì thế, bạn lựa chọn từ bỏ thay vì tìm cách vượt qua khó khăn ban đầu.
Nguyên tắc trong tư duy thiết kế đòi hỏi bạn phải tự loại bỏ tư duy cố định, giúp bạn có góc nhìn mới mẻ và linh hoạt hơn về sản phẩm, dịch vụ của mình. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể tìm ra những giải pháp sáng tạo và hiệu quả hơn, thay vì đi theo lối mòn truyền thống.
Một trong những lợi ích lớn nhất của Design thinking là tăng tính hữu dụng của sản phẩm. Nguyên tắc của tư duy này là khuyến khích xây dựng sản phẩm thông qua sự đồng cảm với người dùng. Vì vậy, nó cho phép bạn xây dựng các sản phẩm mà khách hàng yêu thích sử dụng.
Do bạn đã đáp ứng nhu cầu cốt lõi của khách hàng thông qua sản phẩm, sản phẩm có thể tự “bán mình”, từ đó thu hút thêm người dùng và tăng tỷ lệ chuyển đổi.
Nguyên tắc trong tư duy thiết kế xoay quanh việc thiết kế, thử nghiệm và lặp lại quá trình một cách nhanh chóng. Khi kết hợp các yếu tố này, sản phẩm có khả năng cao chiến thắng trên thị trường.
Tư duy thiết kế lấy con người làm trung tâm. Nói cách khác, nó cho phép bạn xác định và giải quyết các vấn đề trong mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ trong doanh nghiệp. Đồng thời, các nguyên tắc trong tư duy này giúp doanh nghiệp tìm ra giải pháp cho những thách thức khó khăn nhất mà khách hàng gặp phải sau khi chúng được xác định.
Nhà tư duy thiết kế là những người am hiểu nhiều vấn đề khác nhau và tìm ra các giải pháp khả thi. Các nguyên tắc trong tư duy này giúp họ hình dung ra các tình huống thực tế thông qua phương pháp quan sát. Nhờ đó, họ có thể hiểu được điều gì ở một sản phẩm cụ thể mà người tiêu dùng mong muốn.
Design thinking có thể tinh gon hóa toàn bộ quy trình đổi mới. Nó giúp các công việc, hoạt động hàng ngày trong doanh nghiệp trở nên hiệu quả và có mục tiêu rõ ràng hơn. Sai sót và thất bại là điều khó tránh khỏi trong quá trình thiết kế và thử nghiệm các ý tưởng sản phẩm.
Tuy nhiên, các nguyên tắc trong Design thinking giúp bạn định hình được các bước tiếp theo cần phải làm. Do đó, doanh nghiệp có thể tiết kiệm thời gian và tiền bạc vì không cần phải lặp lại toàn bộ quá trình phát triển từ giai đoạn đầu.
Bằng việc kết hợp giữa chuyên môn kỹ thuật cao và phương pháp trong tư duy thiết kế, một đội nhóm có thể xây dựng các sản phẩm thành công. Khi bạn áp dụng phương pháp này để xây dựng đội nhóm, nó cho phép trao quyền cho các nhóm tạo ra sản phẩm giúp gia tăng tỷ lệ giữ chân khách hàng và mang lại kết quả tốt đẹp nhất.
Tư duy thiết kế được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực:
Thành công của Netflix so với các đối thủ cạnh tranh được coi là có liên kết với việc áp dụng tư duy thiết kế hiệu quả. Trước khi Netflix cung cấp dịch vụ phát trực tuyến (streaming), khách hàng phải đến các cửa hàng vật lý để thuê và trả lại DVD.
Netflix nhìn ra được vấn đề này và cho ra mắt mô hình doanh thu đăng ký theo thuê bao, giao DVD trực tiếp đến tận nhà khách hàng. Việc này đã đổi mới trải nghiệm thuê phim và nhanh chóng trở nên phổ biến trong công chúng.
Netflix tiếp tục đầu tư cho tư duy thiết kế để cập nhật các xu hướng đang thay đổi. Ví dụ, khi DVD không còn được ưa chuộng nữa, công ty đã nhanh chóng ra mắt dịch vụ streaming (phát trực tuyến) theo yêu cầu và loại bỏ việc khách hàng phải chờ đợi đĩa vật lý. Sự cam kết thấu hiểu mong muốn của khách hàng là một yếu tố chính dẫn đến thành công của họ.
Mặc dù công ty nổi tiếng với các sản phẩm vật lý mang tính biểu tượng như iPhone, iPad và MacBook, nhưng chính chiến lược về nền tảng iOS đã đánh dấu hành trình trở thành người tiên phong trong ngành của họ.
Dưới sự lãnh đạo của Steve Jobs, Apple đã áp dụng các nguyên tắc tư duy thiết kế với việc ưu tiên nhu cầu và mong muốn thực sự của người dùng hơn các mục tiêu lợi nhuận. Họ nuôi dưỡng sự thấu cảm để khiến khách hàng yêu thích các sản phẩm của mình.
Thành công của công ty nằm ở việc tạo ra các sản phẩm đơn giản, thân thiện với người dùng, tạo sự gắn kết với khách hàng. Điều này giúp Apple nổi bật so với các đối thủ cạnh tranh. Cách tiếp cận này đã cách mạng hóa ngành công nghệ và củng cố vị trí của Apple như một công ty dẫn đầu trong việc đổi mới và thiết kế sản phẩm lấy người dùng làm trung tâm.
Ban đầu, những người sáng lập Airbnb chỉ kiếm được khoảng 200 đô la một tuần .Tuy nhiên, họ đã quyết định áp dụng một cách tiếp cận khác bằng cách quan sát hành vi của khách hàng và đồng cảm với nhu cầu của họ. Họ nhận thấy rằng những hình ảnh chất lượng thấp do chủ nhà tải lên đang khiến khách hàng tiềm năng không muốn thuê phòng.
Những nhà sáng lập Airbnb đã đi du lịch trực tiếp để hiểu nhu cầu của khách hàng và đầu tư vào các hình ảnh chất lượng cao. Các bức ảnh này giúp giới thiệu phòng ốc, tiện nghi đặc biệt và cả khu vực xung quanh. Giải pháp này tuy đơn giản nhưng hiệu quả. Đó là đầu tư vào máy ảnh chất lượng cao để chụp những bức ảnh hấp dẫn.
Thành công này của Airbnb đến từ việc áp dụng các nguyên tắc trong Design thinking. Thay vì chỉ tập trung vào việc mở rộng đối tượng người dùng, họ ưu tiên việc hiểu những khách hàng hiện tại và giải quyết các khó khăn của họ. Kết quả cuối cùng doanh nghiệp nhận về là doanh thu tăng gấp đôi chỉ trong một tuần.
Đọc thêm các ví dụ thú vị về Tư duy thiết kế tại: 7 ví dụ thú vị về Tư duy thiết kế trong thực tế
Tư duy thiết kế (Design Thinking) là công cụ mạnh mẽ đặt nhu cầu của người dùng lên hàng đầu. Trong kỷ nguyên mà trải nghiệm khách hàng là yếu tố quyết định, Design Thinking giúp doanh nghiệp tận dụng hiểu biết sâu sắc để tạo ra những trải nghiệm đột phá, vượt ngoài mọi kỳ vọng. Từ đó, lòng trung thành của khách hàng sẽ được gia tăng, đảm bảo lợi nhuận và doanh thu bền vững cho doanh nghiệp.
Đọc thêm:
Tư duy ngược là gì? Áp dụng 5 bước tư duy ngược hiệu quả
6 chiếc mũ tư duy là gì? Các bước áp dụng hiệu quả
Tư duy đổi mới: Cách nhìn nhận và giải quyết vấn đề một cách sáng tạo
——————————-
Công ty Tư vấn Quản lý OCD (OCD Management Consulting Co) là một trong những công ty tư vấn quản lý hàng đầu Việt Nam với tính chuyên nghiệp, thực tiễn và chất lượng cao.
Nếu bạn quan tâm, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí!
Thông tin chính thức về OCD được cập nhật tại website: https://ocd.vn
Fanpage chính thức của OCD vui lòng truy cập: https://facebook.com/OCDConsulting
Liên hệ nhanh Hotline/Zalo: 0886595688 hoặc gửi email đến: ocd@ocd.vn