Mô hình Just in Time là gì? Vai trò, Cách hoạt động và Ví dụ

Last updated on 5 December, 2024

Mô hình Just in Time (JIT) là một chiến lược quản lý chuỗi cung ứng nhằm mục tiêu tối ưu hóa hiệu quả sản xuất bằng cách giảm thiểu hàng tồn kho và nhận nguyên vật liệu “đúng lúc, đúng nơi, đúng số lượng”. JIT được phát triển bởi Toyota trong những năm 1950 và ngày nay đã trở thành một phương pháp phổ biến được áp dụng bởi nhiều doanh nghiệp trên toàn thế giới. Cùng tìm hiểu chi tiết về mô hình này qua bài viết dưới đây.

Mô hình Just in Time là gì? 

Just in Time (JIT) có thể hiểu đơn giản là một phương pháp quản lý hàng tồn kho. Theo phương pháp này, doanh nghiệp chỉ nhận hàng từ nhà cung cấp khi cần thiết, chứ không dự trữ sẵn một lượng hàng lớn. Mục đích chính của mô hình Just in time là giảm chi phí lưu trữ hàng tồn kho và tăng tốc độ lưu chuyển hàng (tức là bán được hàng nhanh hơn).

Mô hình Just in time dựa trên 5 nguyên tắc chính, còn gọi là 5 Zeros (5 số 0):

• Không tồn kho dư thừa (Zero Stock): Chỉ có đủ nguyên vật liệu cần thiết cho sản xuất tại đúng thời điểm. Điều này giúp tránh lãng phí lưu trữ và dồn vốn vào hàng tồn kho không cần thiết.
• Không trì hoãn (Zero Delay): Mỗi bước trong quy trình sản xuất cần diễn ra nhanh nhất có thể, tránh tình trạng chờ đợi sản phẩm, phụ tùng hay thông tin từ các khâu khác.
• Không hư hỏng (Zero Failure): Máy móc thiết bị vận hành trơn tru, ít hỏng hóc. Doanh nghiệp nên thực hiện bảo trì định kỳ để tránh sự cố bất ngờ gây gián đoạn sản xuất.
• Không lỗi (Zero Defect): Sản phẩm được sản xuất đúng ngay từ lần đầu tiên, giảm thiểu phế phẩm và đảm bảo chất lượng, uy tín với khách hàng. Phương pháp Six Sigma có thể hỗ trợ đạt được mục tiêu “ngay từ lần đầu”.
• Không giấy tờ (Zero Paper): Giảm thiểu thủ tục giấy tờ rườm rà. Các công cụ kỹ thuật số hiện đại giúp tự động hóa việc thu thập dữ liệu, nâng cao hiệu quả các công việc 

Vai trò của mô hình Just in Time

Mô hình Just in time đòi hỏi lập kế hoạch cẩn thận toàn bộ chuỗi cung ứng và sử dụng phần mềm tiên tiến để thực hiện toàn bộ quy trình cho đến khi giao hàng. Điều này giúp tăng hiệu quả và loại bỏ khả năng sai sót vì mọi khâu đều được theo dõi chặt chẽ. Dưới đây là một số lợi ích quan trọng của hệ thống quản lý hàng tồn kho Just in time:

Giảm thiểu lãng phí hàng tồn kho

Mô hình Just in time giúp loại bỏ tình trạng sản xuất thừa, xảy ra khi cung vượt cầu đối với một mặt hàng nào đó dẫn đến việc tồn kho quá nhiều. Điều này làm tăng lãng phí và chiếm dụng diện tích kho. Với hệ thống Just in time, chỉ đặt hàng những gì cần thiết, vì vậy không có nguy cơ tích trữ hàng tồn kho không sử dụng được.

Giảm chi phí lưu kho

Thuê kho bãi tốn kém và hàng tồn kho dư thừa có thể làm tăng gấp đôi chi phí lưu kho. Trong hệ thống Just in time, chi phí lưu kho được giảm thiểu tối đa. Bởi vì chỉ đặt hàng khi khách hàng đặt hàng, nên hàng hóa đã được bán trước khi đến nơi, do đó không cần phải lưu trữ chúng trong thời gian dài. Các công ty áp dụng mô hình quản trị hàng tồn kho Just in time có thể giảm số lượng hàng hóa trong kho hoặc loại bỏ hoàn toàn kho bãi.

Kiểm soát tốt hơn cho nhà sản xuất

Trong mô hình Just in time, nhà sản xuất có toàn quyền kiểm soát quy trình sản xuất, hoạt động theo nguyên tắc kéo cầu. Họ có thể đáp ứng nhu cầu của khách hàng bằng cách nhanh chóng tăng sản lượng cho một sản phẩm đang hút khách và giảm sản lượng cho các mặt hàng bán chậm. Điều này làm cho mô hình linh hoạt và có thể đáp ứng các nhu cầu luôn thay đổi của thị trường. 

Đầu tư ít hơn

Chỉ những loại hàng tồn kho cần thiết mới được lấy và do đó cần ít vốn lưu động hơn khi mua sắm. Vì lượng hàng tồn kho ít hơn do vậy tỷ suất lợi nhuận trên đầu tư (ROI) sẽ cao hơn. Mô hình Just in time sử dụng khái niệm “ngay từ lần đầu tiên” có nghĩa là thực hiện các hoạt động đúng ngay từ lần đầu tiên khi được thực hiện. Do đó giảm chi phí kiểm tra và làm lại. Điều này đòi hỏi ít đầu tư hơn cho công ty, số tiền này được tái đầu tư để khắc phục lỗi và tạo ra nhiều lợi nhuận hơn từ việc bán hàng.

Cách mô hình Just in time hoạt động

Nhược điểm của mô hình Just in Time

Mặc dù mô hình Just in time (JIT) giúp doanh nghiệp tiết kiệm rất nhiều chi phí, nhưng nó cũng tồn tại một vài hạn chế:

Khó khăn trong việc điều chỉnh đơn hàng

Vì hàng tồn kho được giữ ở mức tối thiểu và chỉ dựa trên đơn đặt hàng ban đầu của khách hàng, nên mô hình JIT khiến việc điều chỉnh đơn hàng trở nên rất khó khăn.

Phụ thuộc vào nhà cung cấp

JIT phụ thuộc nhiều vào năng lực và tính đúng giờ của nhà cung cấp, điều này khó đảm bảo. Ngoài ra, nhà sản xuất cần có khả năng trang trải bất kỳ sự gia tăng đột ngột nào về giá nguyên vật liệu, vì họ không thể đợi đặt hàng trong thời gian giá cả tốt hơn.

Tác động môi trường

Do mô hình JIT đòi hỏi nhiều hoạt động vận chuyển giữa nhà cung cấp, nhà sản xuất và khách hàng, nên nó có thể ảnh hưởng đến môi trường do tiêu thụ quá nhiều nhiên liệu hóa thạch và bao bì.

Rủi ro gián đoạn

Trong trường hợp xảy ra gián đoạn nguồn cung hoặc vận chuyển, mô hình JIT có thể tác động nghiêm trọng đến doanh nghiệp. Vì không có hàng tồn kho dự phòng, việc bán hàng có thể bị đình trệ.

Phụ thuộc phần mềm

Áp dụng JIT đòi hỏi theo dõi và tổ chức chặt chẽ, điều này sẽ khó khăn nếu thực hiện thủ công. Cần sử dụng phần mềm để giúp quản lý toàn bộ quy trình dễ dàng hơn. Mặc dù phần mềm tốt hỗ trợ rất nhiều, việc triển khai hệ thống phần mềm mới và đào tạo nhân viên sử dụng có thể tốn kém và phức tạp.

Nhìn chung, Just in time giúp tiết kiệm rất nhiều chi phí vốn sẽ bị chiếm dụng bởi hàng tồn kho. Nhưng đồng thời, cần thực hiện Just in time một cách cẩn thận để tránh thua lỗ trong những tình huống không thể dự đoán trước.

Ví dụ về Mô hình Just in time

Toyota

Toyota, nổi tiếng với hệ thống quản lý hàng tồn kho Just in time (JIT), chỉ đặt hàng phụ tùng khi nhận được đơn đặt hàng xe mới. Mặc dù áp dụng phương pháp này từ những năm 1970, nhưng Toyota đã mất tới 20 năm để hoàn thiện nó.

Tuy nhiên, hệ thống JIT của Toyota suýt khiến công ty ngừng hoạt động vào tháng 2 năm 1997, sau một vụ hỏa hoạn tại Aisin – nhà cung cấp phụ tùng ô tô của Nhật Bản – làm giảm đáng kể năng lực sản xuất van P (P-valve) cho xe Toyota. Vì Aisin là nhà cung cấp duy nhất của bộ phận này, việc nhà máy ngừng hoạt động hàng tuần đã khiến Toyota phải ngừng sản xuất trong vài ngày.

Điều này gây ra hiệu ứng domino, các nhà cung cấp phụ tùng khác của Toyota cũng phải tạm thời đóng cửa vì nhà sản xuất ô tô không cần phụ tùng của họ trong thời gian đó. Hậu quả là vụ cháy này khiến Toyota thiệt hại 160 tỷ yên doanh thu.