Last updated on 13 January, 2025
Doanh thu là số tiền mà một công ty kiếm được từ các hoạt động kinh doanh. Đây là một trong những thước đo quan trọng nhất đánh giá thành công của tổ chức đó. Hiểu được doanh thu đến từ đâu và kiểm soát hiệu quả những dòng tiền này là yếu tố then chốt để doanh nghiệp hoạt động và phát triển bền vững. Trong bài viết này, cùng OCD tìm hiểu về các dòng doanh thu, các loại hình phổ biến, đồng thời khám phá các chiến lược đa dạng hóa và cách quản lý hiệu quả.
Table of Contents
ToggleDòng doanh thu về cơ bản là nguồn thu nhập của công ty. Ví dụ, đối với một doanh nghiệp phát triển phần mềm, dòng doanh thu chính có thể là xây dựng ứng dụng cho các khách hàng doanh nghiệp (B2B). Trong khi đó, một cửa hàng bán lẻ kiếm tiền bằng cách bán sản phẩm cho khách hàng cá nhân (B2C).
Một công ty có thể có một hoặc nhiều dòng doanh thu để tạo ra dòng tiền, tùy thuộc vào mô hình kinh doanh và mô hình doanh thu của họ. Để làm rõ các thuật ngữ và hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa chúng:
Nói tóm lại, dòng doanh thu là nguồn tiền cụ thể mà công ty kiếm được, còn mô hình doanh thu là kế hoạch tổng thể cho thấy cách tạo ra những dòng doanh thu đó và biến chúng thành lợi nhuận.
Sự đa dạng trong các nguồn thu nhập giúp công ty ổn định và linh hoạt hơn, đặc biệt là khi thị trường, sở thích của khách hàng và điều kiện kinh tế thay đổi nhanh chóng như hiện nay. Ngay cả khi một dòng doanh thu bị ảnh hưởng tiêu cực, các dòng khác vẫn có thể tạo ra thu nhập duy trì cho doanh nghiệp. Mặc dù quản lý nhiều dòng doanh thu cần nhiều công sức hơn, nhưng việc đa dạng hóa luôn đem lại nhiều cơ hội hơn cho doanh nghiệp.
Tất cả doanh thu của một công ty có thể được chia thành hai loại chính: Doanh thu hoạt động và Doanh thu phi hoạt động.
Cùng đi sâu tìm hiểu về Doanh thu hoạt động
Doanh thu hoạt động có thể được phân thành hai nhóm rộng hơn: Doanh thu lặp lại và Doanh thu không lặp lại (thanh toán một lần).
Doanh thu định kỳ (Recurring Revenue): Là khoản thu nhập mang tính chất lặp lại theo chu kỳ, thường xuyên. Ví dụ như phí thuê bao, phí dịch vụ theo tháng/năm.
Doanh thu không định kỳ (hoặc thanh toán một lần – Non-Recurring Revenue): Là khoản thu nhập chỉ diễn ra một lần cho một giao dịch cụ thể. Chúng ta có thể phân loại chi tiết hơn thành:
Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu vào từng loại hình doanh thu hoạt động này với các ví dụ cụ thể hơn để bạn dễ hiểu.
Doanh thu định kỳ là mô hình kinh doanh lý tưởng vì nó mang lại nguồn thu nhập đều đặn và ổn định cho doanh nghiệp. Các khoản thanh toán trong dòng doanh thu lặp lại diễn ra thường xuyên, liên tục theo chu kỳ. Thông thường, đây là nguồn từ các dịch vụ doanh nghiệp cung cấp thường xuyên.
Các hình thức phổ biến trong doanh thu định kỳ:
Dịch vụ thuê bao/đăng ký thẻ thành viên (Subscriptions and memberships): Khách hàng trả phí định kỳ để được truy cập vào sản phẩm hoặc dịch vụ. Ví dụ: phí đăng ký dịch vụ xem phim trực tuyến, thuê kho lưu trữ trực tuyến, phí phòng gym trả theo tháng/năm,…
Cho thuê, cho mướn, cho vay: Cho phép khách hàng sử dụng tạm thời tài sản của bạn với một khoản phí. Ví dụ: cho thuê căn hộ, cho thuê xe ô tô.
Môi giới: Kiếm hoa hồng từ các giao dịch được thực hiện thông qua dịch vụ trung gian của bạn. Ví dụ: môi giới vận tải hàng hóa, nhà cung cấp cổng thanh toán.
Quảng cáo: Bán vị trí quảng cáo trên các nền tảng trực tuyến hoặc phương tiện truyền thông ngoại tuyến.
Tiếp thị liên kết (Affiliate marketing): Kiếm hoa hồng hoặc phí giới thiệu bằng cách quảng cáo sản phẩm/dịch vụ của người khác hoặc giới thiệu khách hàng đến với họ.
Mặc dù một số hình thức trong danh sách này có thể là thanh toán một lần hoặc bị hủy bỏ bất cứ lúc nào, nhưng nhìn chung chúng vẫn mang lại dòng thu nhập ổn định và nhất quán cho doanh nghiệp. Đây là lý do tại sao các dòng doanh thu lặp lại thường được coi là mô hình kinh doanh ổn định, dễ dự báo và dễ quản lý nhất.
Doanh thu theo giao dịch được coi là loại hình dòng doanh thu phổ biến nhất. Doanh thu này được tạo ra từ các hoạt động bán hàng. Nếu bạn bán bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ nào theo hình thức một lần, thì đó chính là doanh thu theo giao dịch.
Ví dụ: Walmart, Ford, American Airlines, Starbucks, Uber. Đây là những công ty tiêu biểu sử dụng mô hình doanh thu theo giao dịch.
Đặc điểm của doanh thu theo giao dịch:
Lưu ý: Mặc dù là mô hình phổ biến, doanh thu theo giao dịch thường đòi hỏi khối lượng bán hàng lớn để duy trì doanh thu ổn định. Doanh nghiệp cần tập trung gia tăng lượng khách hàng và giá trị trung bình của mỗi giao dịch (average transaction value) để gia tăng lợi nhuận.
Doanh thu dựa trên dịch vụ là mô hình hoạt động bằng cách tính phí cho thời gian cung cấp dịch vụ. Các công ty tư vấn và kiểm toán (trong lĩnh vực tài chính, luật, thuế,…) thường sử dụng mô hình này. Ngoài ra, trợ lý ảo, nhà trị liệu, huấn luyện viên và các chuyên gia khác bán thời gian của họ cũng thuộc nhóm này.
Đặc điểm của doanh thu dựa trên dịch vụ:
Ví dụ: Một nhà tư vấn tài chính tính phí $100/giờ. Khách hàng thuê nhà tư vấn này làm việc 5 giờ để lập kế hoạch hưu trí. Doanh thu trong trường hợp này là $500 (5 giờ x $100/giờ) và được coi là doanh thu dựa trên dịch vụ.
Tuy nhiên, nếu khách hàng ký hợp đồng thuê nhà tư vấn này tư vấn tài chính trong 1 năm với mức phí cố định là $6.000, thì đây được coi là doanh thu lặp lại vì có thỏa thuận cung cấp dịch vụ theo định kỳ với mức phí cố định.
Doanh thu theo dự án là mô hình hoạt động bằng cách tính phí cho toàn bộ dự án sau khi hoàn thành. Khác với tính phí theo giờ, doanh thu dự án chỉ được tính khi tất cả các công việc trong dự án hoàn tất.
Ví dụL: Bechtel, Epam, Gartner. Đây là những công ty tiêu biểu sử dụng mô hình doanh thu theo dự án.
Đặc điểm của doanh thu theo dự án:
Ví dụ: Một công ty thiết kế nội thất tính phí $10.000 cho việc thiết kế lại toàn bộ văn phòng. Doanh thu trong trường hợp này là $10.000 và được coi là doanh thu theo dự án.
Như đã đề cập trước đó, đa dạng hóa là chìa khóa cho sự ổn định của doanh nghiệp. Cùng xem một số công ty lớn nhất thế giới đã mở rộng các dòng doanh thu của họ như thế nào để gia tăng lượng khách hàng và lợi nhuận.
Walmart là thương hiệu bán lẻ nổi tiếng thế giới. Tuy nhiên nguồn doanh thu không chỉ đề từ bán lẻ mà có nhiều nguồn thu khác nhau. Để xem xét về mô hình và dòng doanh thu, chúng ta có thể phân ra những nguồn chính sau:
Doanh thu theo giao dịch
Doanh thu định kỳ
Mặc dù hơn một nửa doanh thu của Walmart vẫn đến từ việc bán hàng hóa tạp hóa, nhưng công ty không chỉ dựa vào bán lẻ như trước đây. Họ đã xây dựng được một hệ sinh thái dịch vụ hoàn chỉnh xung quanh việc bán hàng hóa giá rẻ, thiết yếu hàng ngày cho người tiêu dùng thu nhập thấp.
Apple, công ty có giá trị vốn hóa thị trường lớn nhất thế giới hiện nay (khoảng 3 nghìn tỷ USD), cũng là một ví dụ điển hình về chiến lược đa dạng hóa nguồn thu. Bắt đầu là một nhà sản xuất máy tính cá nhân nhỏ vào cuối những năm 1970, Apple đã phát triển thành một tập đoàn đa quốc gia khổng lồ với các nguồn thu đến từ:
Mặc dù doanh số bán iPhone chiếm hơn 50% doanh thu của công ty, nhưng tỷ trọng của các phân khúc khác đang ngày càng tăng. Điều này cho thấy Apple không chỉ phụ thuộc vào một sản phẩm duy nhất (iPhone) mà còn chủ động tìm kiếm các nguồn thu mới và bền vững hơn. Đây là chiến lược đúng đắn giúp Apple duy trì vị trí dẫn đầu và thích ứng với những thay đổi của thị trường.
Tesla, nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới, đã đạt được mức doanh thu gộp 12 tháng là 94,02 tỷ USD. Kể từ khi thành lập vào năm 2008, Tesla đã bán được hơn 4,5 triệu xe và doanh số bán xe điện (bao gồm cả phụ kiện sạc và phần mềm liên quan) vẫn là nguồn thu nhập chính của hãng.
Nhưng đó không phải là tất cả. Tesla còn đang phát triển các lĩnh vực kinh doanh khác, bao gồm:
Ngoài ra, Tesla còn đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển (R&D). Công ty đang dần khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực AI và công nghệ. Hiện tại, Tesla đang tự phát triển robot tự hành, chip xử lý, siêu máy tính, mạng lưới thần kinh,… tất cả đều có tiềm năng trở thành các nguồn thu nhập quan trọng khác của công ty trong tương lai.
Như vậy, Tesla không chỉ tập trung vào sản xuất xe điện mà còn đang tích cực mở rộng sang các lĩnh vực khác, tạo ra một hệ sinh thái sản phẩm và dịch vụ toàn diện. Điều này giúp Tesla giảm phụ thuộc vào một nguồn thu nhập chính, hạn chế rủi ro và hướng tới tăng trưởng bền vững.
TripAdvisor, trang web đánh giá du lịch miễn phí lớn nhất thế giới, cũng là một ví dụ điển hình về chiến lược đa dạng hóa doanh thu. Mặc dù miễn phí cho người dùng, TripAdvisor đã tạo ra được nhiều nguồn thu nhập khác nhau, mang lại tổng cộng 1,67 tỷ USD trong năm 2023:
Ngoài ra, TripAdvisor còn sở hữu một danh mục đầu tư đa dạng với các công ty con hoạt động theo nhiều mô hình kinh doanh khác nhau, chẳng hạn như Bokun.io (phần mềm quản lý du lịch), Viator (tour du lịch), Cruise Critic (đánh giá du thuyền), FlipKey (cho thuê chỗ nghỉ), TheFork (đặt bàn nhà hàng),…
Điều này cho thấy TripAdvisor không chỉ tập trung vào một nguồn thu duy nhất (quảng cáo) mà còn chủ động tìm kiếm các hình thức kiếm tiền khác, gia tăng lợi nhuận và xây dựng một hệ sinh thái du lịch toàn diện.
Để bắt đầu xác định các dòng doanh thu, bạn cần phải:
Mỗi phân khúc khách hàng thường tạo ra một dòng doanh thu riêng biệt. Dựa vào sự hiểu biết đó, bạn có thể xác định các yếu tố chính liên quan đến doanh thu.
Các câu hỏi cần trả lời khi xây dựng dòng doanh thu:
Để trả lời tất cả những câu hỏi này, bạn cần tiến hành nghiên cứu thị trường toàn diện và chuyên sâu. Nghiên cứu đối thủ cạnh tranh đang cung cấp những gì, với mức giá nào, và khách hàng mục tiêu của bạn nghĩ gì về tình hình hiện tại.
Chỉ sau khi chi tiết hóa các dòng doanh thu, bạn mới có thể hiểu được mức doanh thu mong đợi, tính chắc chắn và khả năng theo chu kỳ của chúng, cũng như các cách thức khả thi để tối đa hóa chúng.
Mỗi doanh nghiệp, mỗi ngành nghề sẽ có cách thức tạo ra doanh thu khác nhau. Tuy nhiên, nhìn chung, quy trình xây dựng các dòng doanh thu thường tuân theo các bước sau (giống với Mô hình Canvas):
Sau khi thiết lập được các dòng doanh thu chính, hãy cân nhắc mở rộng các nguồn thu nhập khác để gia tăng sự ổn định cho doanh nghiệp. Bằng cách cung cấp nhiều sản phẩm/dịch vụ khác nhau hoặc áp dụng các phương thức kiếm tiền mới, bạn sẽ giảm phụ thuộc vào một nguồn thu duy nhất, hạn chế rủi ro và gia tăng lợi nhuận.
Quản lý doanh thu đề cao việc theo dõi các chỉ số KPI để đánh giá tình hình hoạt động của các dòng doanh thu. Dưới đây là một số chỉ số quan trọng cần lưu ý, áp dụng được cho nhiều ngành nghề:
Dòng doanh thu đóng vai trò then chốt trong sự thành công và phát triển bền vững của bất kỳ doanh nghiệp nào. Việc nắm bắt rõ ràng bản chất, phân loại cùng các chiến lược đa dạng hóa nguồn thu hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp gia tăng lợi nhuận, giảm thiểu rủi ro và mở rộng cơ hội phát triển trong tương lai.
Bài viết đã cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản về dòng doanh thu, cùng với đó là các phân loại và ví dụ minh họa cụ thể. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc đa dạng hóa nguồn thu và có thể áp dụng thành công chiến lược này cho doanh nghiệp của mình. Theo dõi OCD để cập nhật kiến thức về kinh doanh mới nhất nhé!
——————————-
Công ty Tư vấn Quản lý OCD (OCD Management Consulting Co) là một trong những công ty tư vấn quản lý hàng đầu Việt Nam với tính chuyên nghiệp, thực tiễn và chất lượng cao.
Nếu bạn quan tâm, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí!
Thông tin chính thức về OCD được cập nhật tại website: https://ocd.vn
Fanpage chính thức của OCD vui lòng truy cập: https://facebook.com/OCDConsulting
Liên hệ nhanh Hotline/Zalo: 0886595688 hoặc gửi email đến: ocd@ocd.vn