Mô hình truyền thông Barnlund là gì? Ưu nhược điểm

Trong bối cảnh truyền thông số thay đổi nhanh, mô hình truyền thông Barnlund mang lại một khung phân tích giúp giải thích cách con người tạo nghĩa thông qua tương tác liên tục. Mô hình nhấn mạnh sự xuất hiện đồng thời của tín hiệu công khai và tín hiệu riêng tư, và cách hai nhóm tín hiệu này va chạm để hình thành diễn giải. Tuy nhiên, điều làm mô hình trở nên nổi bật chính là khả năng mô tả bản chất linh hoạt của giao tiếp, nơi người gửi và người nhận luôn tham gia tái tạo ý nghĩa trong từng khoảnh khắc. Nhờ đó, mô hình nhanh chóng trở thành lựa chọn quan trọng cho các nghiên cứu về hành vi tiếp nhận.

Mô hình truyền thông Barnlund là gì? 

Mô hình truyền thông Barnlund là một cách tiếp cận tương tác nhấn mạnh tính liên tục và đa chiều của giao tiếp giữa con người, và cách tiếp cận này được xem là bước tiến lớn so với các mô hình tuyến tính truyền thống. Khái niệm này mô tả giao tiếp như một tiến trình hai chiều diễn ra đồng thời, nơi mỗi cá nhân vừa gửi vừa nhận thông điệp thông qua nhiều loại tín hiệu khác nhau. Tuy nhiên, điểm đặc biệt nằm ở việc mô hình cho thấy thông điệp không tồn tại độc lập mà luôn được diễn giải trong bối cảnh và trong sự biến đổi liên tục.

Trong Mô hình truyền thông Barnlund, thông tin được tạo nên từ ba nhóm tín hiệu gồm tín hiệu công khai, tín hiệu riêng tư và tín hiệu hành vi, và ba nhóm này tương tác mạnh với nhau. Các tín hiệu công khai thuộc môi trường chung, trong khi tín hiệu riêng tư xuất phát từ trải nghiệm cá nhân. Do vậy, mỗi người sẽ giải mã thông điệp theo cấu trúc tâm lý riêng, và điều này khiến quá trình giao tiếp chứa nhiều biến số khó kiểm soát. Mô hình cũng nhấn mạnh rằng giao tiếp hiệu quả phụ thuộc lớn vào khả năng hiểu đúng nguồn gốc và ý nghĩa của từng loại tín hiệu.

Trong bối cảnh hiện đại, mô hình này phản ánh khá rõ cách con người giao tiếp số khi tín hiệu mới xuất hiện liên tục qua nhiều kênh và định dạng. Tuy nhiên, mô hình vẫn cho thấy giá trị lớn trong phân tích hành vi tiếp nhận của đối tượng mục tiêu. 

Câu chuyện hình thành mô hình Barnlund

Bắt đầu từ bối cảnh những năm 1960 khi nhu cầu tìm một mô hình giải thích đúng bản chất giao tiếp giữa con người trở nên cấp thiết, và lúc đó Dean Barnlund nhận ra các mô hình tuyến tính không còn đủ khả năng mô tả sự phức tạp của tương tác xã hội đang thay đổi nhanh chóng. Ông quan sát rằng con người không chỉ gửi và nhận thông điệp theo chuỗi một chiều mà luôn phản hồi, diễn giải và tái tạo ý nghĩa trong từng khoảnh khắc giao tiếp. Tuy nhiên, ít ai lúc đó hiểu rõ sự tương tác này vận hành ra sao trong thực tế. Từ nhu cầu đó, Barnlund bắt đầu nghiên cứu hành vi giao tiếp ở nhiều môi trường khác nhau.

Ông phân tích các cuộc đối thoại đời thường và ghi nhận rằng mỗi cá nhân tạo ra thông tin mới khi tương tác, và thông tin này không đơn thuần bắt nguồn từ lời nói. Do vậy, ông mở rộng nghiên cứu sang tín hiệu môi trường, tín hiệu tâm lý và tín hiệu hành vi để giải thích cách con người tạo dựng và diễn giải ý nghĩa. Những quan sát này giúp ông định hình bộ ba tín hiệu nổi tiếng sau này. 

Khi công bố mô hình vào đầu thập niên 1970, Barnlund nhấn mạnh rằng giao tiếp là tiến trình đồng thời. Mô hình truyền thông Barnlund vì thế trở thành bước ngoặt quan trọng. Nó giúp giới nghiên cứu hiểu rõ sự phức tạp của tương tác xã hội. Do vậy, mô hình nhanh chóng được ứng dụng trong truyền thông đại chúng, tâm lý học và đào tạo doanh nghiệp. 

Ưu điểm của mô hình Barnlund 

Mô hình phản ánh đúng thực tế rằng mỗi cá nhân vừa gửi vừa nhận thông tin trong cùng một thời điểm. Tuy nhiên, điểm mạnh nhất lại nằm ở việc nó cho thấy quá trình tạo nghĩa luôn thay đổi theo bối cảnh. Điều này giúp giới nghiên cứu có một cách tiếp cận sâu hơn về hành vi tiếp nhận thông tin. Mô hình cũng cho phép phân tích các yếu tố gây sai lệch khi thông điệp đi qua nhiều tầng tín hiệu.

Mô hình truyền thông Barnlund mang lại lợi thế lớn khi được sử dụng để giải thích các tình huống truyền thông phức tạp. Nó mô tả rõ nguồn gốc của tín hiệu công khai, tín hiệu riêng tư và tín hiệu hành vi. Do vậy, người làm truyền thông có thể nhận diện đúng điểm tạo ra hiểu lầm. Mô hình cũng giúp đánh giá chất lượng phản hồi trong bối cảnh tương tác liên tục. Điều này đặc biệt hữu ích cho các tổ chức muốn kiểm soát trải nghiệm giao tiếp nội bộ. Ngoài ra, mô hình hỗ trợ hiệu quả cho phân tích hành vi trong môi trường đa kênh.

Trong truyền thông số, ưu điểm của Mô hình truyền thông Barnlund càng trở nên rõ rệt. Người dùng phải xử lý lượng tín hiệu lớn xuất hiện cùng lúc. Do vậy, mô hình giúp giải thích cách họ ưu tiên một số tín hiệu và bỏ qua phần còn lại. Nó cũng hỗ trợ việc dự đoán phản ứng của công chúng với thông điệp theo thời gian thực. 

Nhược điểm của mô hình Barnlund

Mô hình giả định rằng mọi người luôn phản hồi đồng thời. Tuy nhiên, nhiều tình huống không vận hành theo cơ chế này. Điều này làm giảm tính phù hợp khi phân tích giao tiếp tổ chức có quy trình chuẩn. Mô hình cũng tạo ra thách thức khi lượng tín hiệu cần quan sát quá lớn. Do vậy, việc thu thập và diễn giải dữ liệu có thể trở nên phức tạp.

Một hạn chế khác đến từ sự phụ thuộc mạnh vào ngữ cảnh. Mô hình truyền thông Barnlund mô tả giao tiếp như một hệ thống mở. Tuy nhiên, việc xác định đúng bối cảnh luôn khó khăn. Người phân tích dễ bỏ lỡ nhiều yếu tố quan trọng. Điều này làm giảm độ chính xác của kết luận. Mô hình cũng thiếu công cụ đo lường cụ thể. Do vậy, nó đòi hỏi kinh nghiệm cao khi áp dụng trong nghiên cứu. Các tổ chức nhỏ khó triển khai mô hình do chi phí quan sát hành vi tăng lên. Một số chuyên gia cho rằng mô hình quá trừu tượng khi đánh giá truyền thông số.

Trong môi trường truyền thông hiện đại, nhược điểm của mô hình tiếp tục bộc lộ. Lượng tín hiệu trên mạng xã hội tăng nhanh. Tuy nhiên, mô hình không chỉ rõ cách tách lọc tín hiệu nhiễu. Điều này làm giảm hiệu quả khi dự đoán hành vi người dùng. Do vậy, doanh nghiệp cần kết hợp mô hình với dữ liệu định lượng để tăng độ chính xác. Mô hình vẫn có giá trị trong phân tích hành vi. Tuy nhiên, nó không thể vận hành độc lập trong chiến lược truyền thông.

Tín hiệu công khai và tín hiệu riêng tư 

Tín hiệu công khai gồm mọi yếu tố xuất hiện trong môi trường chung và có thể quan sát được, như không gian, hành vi phi ngôn ngữ hay âm thanh. Tuy nhiên, Barnlund nhấn mạnh rằng những tín hiệu này chỉ tạo nên một phần của tiến trình giải mã vì chúng dễ dàng bị chi phối bởi bối cảnh. Tín hiệu công khai vì vậy đóng vai trò định hướng phản ứng ban đầu giữa các chủ thể giao tiếp.

Bên cạnh đó, tín hiệu riêng tư lại mang tính cá nhân và xuất phát từ trải nghiệm, suy nghĩ, ký ức hoặc trạng thái tâm lý nội tại. Mô hình truyền thông Barnlund cho rằng tín hiệu riêng tư quyết định cách mỗi người diễn giải thông tin, và hai người dù tiếp nhận cùng một tín hiệu công khai vẫn có thể tạo ra hai ý nghĩa khác nhau. Do vậy, mô hình đề cao tính độc nhất của quá trình tiếp nhận. Tín hiệu riêng tư cũng khiến giao tiếp trở nên khó đoán hơn. Barnlund khẳng định rằng hiểu sai phần này là nguyên nhân gây ra phần lớn sai lệch thông điệp trong thực tế. Tuy nhiên, chính sự tồn tại của hai nhóm tín hiệu lại giúp mô hình mô tả giao tiếp một cách chính xác hơn.

Người dùng tạo ra lượng tín hiệu công khai lớn qua bình luận, biểu cảm hay hành vi trực tuyến. Tuy nhiên, phản ứng thực sự lại phụ thuộc vào tín hiệu riêng tư được hình thành trong môi trường cá nhân. Do vậy, việc phân tích hai loại tín hiệu giúp doanh nghiệp hiểu công chúng tốt hơn và nâng cao độ chính xác của chiến lược truyền thông Barnlund

Sự sai lệch thông tin trong giao tiếp 

Hiện tượng này được Mô hình truyền thông Barnlund giải thích bằng sự va chạm giữa các tín hiệu công khai và tín hiệu riêng tư. Sai lệch thường xảy ra khi người nhận diễn giải thông điệp dựa trên trải nghiệm cá nhân. Tuy nhiên, vấn đề còn đến từ việc tín hiệu công khai bị nhiễu bởi môi trường, cảm xúc hay bối cảnh xã hội. Sai lệch vì vậy không chỉ là lỗi của người truyền đạt mà là hệ quả tự nhiên của quá trình tương tác liên tục. Do vậy, Barnlund xem sự lệch pha này như một thuộc tính cố hữu của giao tiếp.

Dữ liệu cho thấy hơn 60% thông tin bị diễn giải khác đi khi ngữ cảnh thay đổi nhẹ. Mô hình truyền thông Barnlund giúp lý giải hiện tượng này bằng cách phân tích sự chồng chéo của tín hiệu hành vi và tín hiệu riêng tư. Người gửi có thể nghĩ rằng thông điệp rất rõ ràng. Tuy nhiên, người nhận lại giải đọc thông qua góc nhìn nội tại. Điều này tạo ra khoảng trống ý nghĩa khiến thông tin lệch khỏi dự định ban đầu. Sai lệch còn tăng mạnh khi tốc độ giao tiếp vượt quá khả năng xử lý của người tham gia. Tuy nhiên, việc ý thức được cơ chế này giúp giảm đáng kể rủi ro hiểu lầm.

Trong truyền thông số, sự sai lệch thông tin diễn ra mạnh hơn vì người dùng tiếp xúc với lượng tín hiệu công khai rất lớn. Do vậy, họ thường bỏ sót các tín hiệu quan trọng nằm trong ngữ cảnh. Điều này khiến thông điệp dễ bị diễn giải sai. 

Kết luận

Mô hình truyền thông Barnlund vẫn giữ được giá trị lớn trong kỷ nguyên số vì nó phản ánh đúng cơ chế vận hành của giao tiếp đa chiều. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, doanh nghiệp nên kết hợp mô hình với dữ liệu định lượng nhằm nâng cao khả năng dự đoán phản ứng của công chúng. Nhờ đó, tổ chức có thể xây dựng chiến lược truyền thông phù hợp hơn với hành vi người dùng và tăng độ chính xác của thông điệp.