Thang đo Bloom là gì? 6 cấp độ và ứng dụng trong thực tế

Last updated on 12 May, 2025

Trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, việc xác định rõ mục tiêu học tập là yếu tố then chốt giúp người dạy thiết kế nội dung giảng dạy phù hợp và người học phát triển tư duy một cách toàn diện. Tuy nhiên, không phải ai cũng dễ dàng phân biệt được các cấp độ khác nhau của tư duy – từ ghi nhớ kiến thức đến khả năng sáng tạo và đánh giá vấn đề. Chính vì vậy, thang đo Bloom đã ra đời như một công cụ hữu ích, hỗ trợ giáo viên, giảng viên và chuyên gia đào tạo xây dựng mục tiêu học tập theo từng cấp độ nhận thức một cách khoa học và có hệ thống.

Vậy thang đo Bloom là gì, gồm những cấp độ nào và được ứng dụng ra sao trong thực tiễn? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mô hình này.

Thang đo Bloom là gì?

Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) là một khung lý thuyết phân loại các mức độ nhận thức trong quá trình học tập, được phát triển bởi nhà tâm lý học giáo dục Benjamin Bloom và cộng sự vào năm 1956. Mục tiêu chính của thang đo là giúp giáo viên, giảng viên và nhà đào tạo xây dựng mục tiêu học tập, thiết kế bài giảng và đánh giá năng lực người học một cách có hệ thống và khoa học.

Thang đo này chia quá trình nhận thức thành các cấp độ từ thấp đến cao, ban đầu gồm 6 mức:
Knowledge (Ghi nhớ), Comprehension (Hiểu), Application (Vận dụng), Analysis (Phân tích), Synthesis (Tổng hợp), và Evaluation (Đánh giá).

Năm 2001, Thang đo Bloom được chỉnh sửa bởi Lorin Anderson và David Krathwohl, trong đó:

• “Synthesis” (Tổng hợp) được thay thế bằng “Create” (Sáng tạo) và đưa lên cấp độ cao nhất.
• Các danh từ được chuyển thành động từ hành động để dễ ứng dụng trong việc thiết kế mục tiêu và hoạt động học tập: Remember → Understand → Apply → Analyze → Evaluate → Create

Thang đo Bloom được ứng dụng rộng rãi trong giáo dục và đào tạo để:

• Xác định mục tiêu học tập rõ ràng
• Thiết kế nội dung giảng dạy phù hợp với năng lực người học
• Xây dựng câu hỏi kiểm tra và đánh giá năng lực tư duy một cách hiệu quả.

6 cấp độ trong Thang đo Bloom

Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) là công cụ phân loại các cấp độ nhận thức trong quá trình học tập – từ cơ bản đến nâng cao. Phiên bản cải tiến của Anderson và Krathwohl giúp giáo viên, chuyên gia đào tạo và quản lý nhân sự thiết kế chương trình học hiệu quả hơn, đặc biệt trong môi trường doanh nghiệp. Dưới đây là mô tả chi tiết từng cấp độ, đi kèm ví dụ thực tiễn:

Cấp độ 1: Ghi nhớ (Remember)

Đây là nền tảng của mọi cấp độ học tập. Ở giai đoạn này, người học tập trung vào việc thu nạp và nhớ lại thông tin chính xác mà không cần phải hiểu sâu hay áp dụng. Nó tập trung vào việc ghi nhớ các sự kiện cơ bản, ngày tháng, sự kiện, nhân vật, địa điểm, khái niệm và mô hình.

Ứng dụng trong doanh nghiệp:

• Nhân viên ghi nhớ giá trị cốt lõi, nội quy, quy trình an toàn, quy trình vận hành hoặc đặc điểm, lợi ích của sản phẩm.
• Ví dụ: Ghi nhớ 5 nguyên tắc an toàn khi làm việc trong nhà máy.

Các kỹ năng bao gồm: Nhận diện, liệt kê, ghi chú, nêu lại

Cấp độ 2: Hiểu (Understand)

Sau khi nhớ, người học cần hiểu được bản chất của thông tin – có thể diễn giải, phân loại, minh họa hoặc giải thích bằng lời hoặc ngôn ngữ riêng của chính mình. Trong môi trường doanh nghiệp, việc hiểu biết giúp người học vượt qua việc ghi nhớ máy móc.

Ứng dụng trong doanh nghiệp:

• Giải thích sự khác biệt giữa hai loại khách hàng mục tiêu.
• Tóm tắt báo cáo dự án
• Tóm tắt tác động của một chính sách mới lên quy trình làm việc.
• Rút ra kết luận từ các cuộc thảo luận trong cuộc họp,
• So sánh các phong cách lãnh đạo khác nhau
• Giải thích lý do đằng sau các quyết định chiến lược.

Các kỹ năng bao gồm: Diễn giải, minh họa, so sánh, phân biệt, phân loại, tóm tắt, suy luận

Cấp độ 3: Vận dụng (Apply)

Người học sử dụng kiến thức đã hiểu để giải quyết tình huống thực tế. Đây là bước chuyển từ lý thuyết sang thực hành.

Ứng dụng trong doanh nghiệp:

• Sử dụng phần mềm CRM để quản lý quan hệ khách hàng.
• Áp dụng kỹ năng bán hàng trong tình huống giả lập.

Các kỹ năng bao gồm: Thực hiện, áp dụng, thực hành, vận dụng quy trình

Cấp độ 4: Phân tích (Analyze)

Ở cấp độ này, người học chia nhỏ thông tin thành các phần, hiểu rõ cấu trúc và mối liên hệ giữa các yếu tố, nhằm đưa ra các nhận định chính xác.

Ứng dụng trong doanh nghiệp:

• Phân tích báo cáo tài chính để tìm ra điểm bất thường.
• Phân tích dữ liệu bán hàng để xác định xu hướng.
• Mổ xẻ thất bại của chiến dịch marketing để rút ra nguyên nhân.

Các kỹ năng bao gồm: Tổ chức, so sánh, đối chiếu, phân loại, lập sơ đồ, xác định nguyên nhân

Cấp độ 5: Đánh giá (Evaluate)

Người học đưa ra nhận định hoặc quyết định, dựa trên tiêu chí cụ thể, dữ liệu thực tế và tư duy phản biện.

Ứng dụng trong doanh nghiệp:

• Đánh giá hiệu quả của chiến lược mở rộng thị trường.
• So sánh và chọn phương án tối ưu giữa 2 kế hoạch tài chính.

Các kỹ năng bao gồm: Nhận xét, đánh giá, phản biện, xác thực, kiểm tra độ hợp lý

Cấp độ 6: Sáng tạo (Create)

Đây là cấp độ cao nhất, khi người học kết hợp kiến thức để tạo ra cái mới: ý tưởng, giải pháp, quy trình, sản phẩm.

Ứng dụng trong doanh nghiệp:

• Thiết kế chiến dịch truyền thông cho sản phẩm mới.
• Xây dựng chương trình onboarding cho nhân sự mới.

Các kỹ năng bao gồm: Lên ý tưởng, lập kế hoạch, thiết kế, tạo ra, triển khai

Vai trò của Thang đo Bloom trong giáo dục và đào tạo

Thang đo Bloom trong đào tạo tại doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực của nhân viên, tối ưu hóa quy trình đào tạo và đánh giá hiệu quả học tập. Việc ứng dụng thang đo này giúp doanh nghiệp không chỉ cải thiện kỹ năng chuyên môn mà còn phát triển các kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề của nhân viên.

Xác định mục tiêu đào tạo rõ ràng

Thang đo Bloom giúp doanh nghiệp thiết lập các mục tiêu đào tạo cụ thể cho nhân viên, từ các kỹ năng cơ bản (như ghi nhớ thông tin) đến các kỹ năng cao cấp hơn (như phân tích, đánh giá và sáng tạo). Điều này giúp các khóa đào tạo có mục tiêu rõ ràng và dễ đo lường kết quả, từ đó đảm bảo rằng nhân viên có thể đạt được những kỹ năng cần thiết cho công việc của mình.

Tăng cường phát triển tư duy phản biện và giải quyết vấn đề

Ứng dụng các cấp độ cao trong Thang đo Bloom, như “Phân tích”, “Đánh giá”, và “Sáng tạo” giúp nhân viên phát triển khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề. Những kỹ năng này cực kỳ quan trọng trong môi trường doanh nghiệp, nơi mà nhân viên thường xuyên đối mặt với các tình huống phức tạp và cần khả năng đưa ra quyết định sáng suốt.

Cải thiện hiệu quả đào tạo và học tập

Khi sử dụng Thang đo Bloom trong đào tạo, các chương trình học được phân chia theo các cấp độ, từ các kỹ năng cơ bản đến các kỹ năng phức tạp. Điều này giúp đảm bảo rằng nhân viên không chỉ học được kiến thức cơ bản mà còn phát triển khả năng áp dụng, phân tích và sáng tạo trong công việc. Kết quả là quá trình đào tạo sẽ trở nên hiệu quả và phù hợp với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.

Đánh giá kết quả đào tạo

Thang đo Bloom cung cấp một khung cơ sở để đánh giá kết quả đào tạo một cách toàn diện. Doanh nghiệp có thể thiết kế các bài kiểm tra, hoạt động học tập và đánh giá dựa trên các cấp độ khác nhau của Thang đo Bloom để kiểm tra mức độ tiếp thu kiến thức và kỹ năng của nhân viên. Điều này giúp doanh nghiệp đánh giá một cách chính xác liệu nhân viên đã phát triển đầy đủ các kỹ năng cần thiết hay chưa.

Khuyến khích học tập liên tục

Ứng dụng Thang đo Bloom trong đào tạo tại doanh nghiệp giúp khuyến khích nhân viên không chỉ dừng lại ở việc học các kỹ năng cơ bản, mà còn phát triển tư duy phản biện, khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề. Điều này thúc đẩy văn hóa học tập liên tục trong doanh nghiệp, nơi nhân viên luôn sẵn sàng cải thiện bản thân và đóng góp vào sự phát triển của công ty.

Thiết kế các chương trình đào tạo đa dạng

Thang đo Bloom giúp doanh nghiệp tạo ra các chương trình đào tạo đa dạng và linh hoạt, phù hợp với từng cấp độ năng lực của nhân viên. Ví dụ, nhân viên mới có thể được đào tạo để nhớ và hiểu các quy trình cơ bản, trong khi các nhân viên có kinh nghiệm hơn sẽ được đào tạo về cách phân tích tình huống, đánh giá và đưa ra quyết định chiến lược.

Phát triển năng lực lãnh đạo và quản lý

Các cấp độ cao trong Thang đo Bloom đặc biệt quan trọng trong việc phát triển kỹ năng lãnh đạo và quản lý. Các khóa đào tạo dành cho lãnh đạo và quản lý có thể tập trung vào các kỹ năng ra quyết định, phân tích chiến lược và sáng tạo giải pháp cho các vấn đề kinh doanh phức tạp.

Tối ưu hóa quy trình đánh giá hiệu suất

Bằng cách áp dụng Thang đo Bloom trong các hoạt động đánh giá hiệu suất, doanh nghiệp có thể xác định rõ ràng những kỹ năng nào cần được cải thiện và phát triển thêm. Điều này không chỉ giúp đánh giá chính xác kết quả đào tạo mà còn giúp điều chỉnh các chương trình đào tạo để đạt hiệu quả tối ưu.

Ứng dụng thực tế của Thang đo Bloom

Thang đo Bloom là một công cụ đa năng với nhiều ứng dụng rộng rãi trong giáo dục và đào tạo. Nó không chỉ giúp cấu trúc các hoạt động học tập và đánh giá mà còn thúc đẩy tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và sáng tạo. Bằng cách tiếp cận các khả năng nhận thức ở nhiều cấp độ khác nhau, thang đo này giúp học viên tham gia vào nội dung ở các mức độ khác nhau, giúp họ đạt được sự hiểu biết sâu sắc và toàn diện hơn. Dưới đây là một số ứng dụng chính của Thang đo Bloom:

Thiết kế chương trình và kế hoạch giảng dạy

• Mục tiêu học tập rõ ràng: Giáo viên và người hướng dẫn sử dụng Thang đo Bloom để xác định các mục tiêu học tập cụ thể và có thể đo lường ở các cấp độ nhận thức khác nhau. Ví dụ, mục tiêu của một bài học có thể không chỉ là giúp học viên nhớ thông tin mà còn áp dụng chúng vào các vấn đề thực tế hoặc phân tích các tình huống phức tạp.
• Lộ trình học tập tiến triển: Thang đo Bloom hỗ trợ thiết kế chương trình giảng dạy giúp học viên phát triển từ các kỹ năng cơ bản (ví dụ, ghi nhớ và hiểu biết) đến các kỹ năng tư duy cao hơn (ví dụ, đánh giá và sáng tạo). Điều này đảm bảo học viên có thể hiểu biết sâu sắc hơn theo thời gian.

Kiểm tra và đánh giá Hiệu quả

• Tạo ra các bài kiểm tra hiệu quả: Giáo viên sử dụng Thang đo Bloom để tạo các bài kiểm tra đánh giá các khả năng nhận thức khác nhau. Ví dụ:
  • Nhớ: Các câu hỏi trắc nghiệm để hồi tưởng lại thông tin.
  • Áp dụng: Các nghiên cứu trường hợp nơi học viên áp dụng nguyên tắc đã học.
  • Phân tích: Các bài luận yêu cầu học viên phân tích và đánh giá các lập luận.
  • Sáng tạo: Các dự án hoặc nghiên cứu yêu cầu học viên tổng hợp thông tin để tạo ra ý tưởng mới.
• Bảng tiêu chí chấm điểm: Thang đo Bloom cũng có thể được sử dụng để tạo bảng tiêu chí chấm điểm cho các bài tập, đảm bảo rằng các yêu cầu của bài tập phù hợp với mức độ khó của nhiệm vụ.

Giảng dạy cá nhân hóa

• Đáp ứng nhu cầu học viên đa dạng: Thang đo Bloom giúp giáo viên đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của học viên bằng cách cung cấp cơ hội để học viên tham gia vào các bài học ở các mức độ phức tạp khác nhau. Giáo viên có thể hỗ trợ học viên bằng cách cung cấp các bài học từ mức độ cơ bản đến các nhiệm vụ phức tạp hơn.
• Học tập cá nhân hóa: Đối với những học viên nâng cao, giáo viên có thể tập trung vào các nhiệm vụ tư duy cao hơn (ví dụ, phân tích hoặc sáng tạo), trong khi những học viên cần hỗ trợ thêm có thể tập trung vào các nhiệm vụ cơ bản hơn như ghi nhớ hoặc hiểu.

Đào tạo và phát triển nghề nghiệp

• Chương trình đào tạo nhân viên: Trong các môi trường doanh nghiệp, Thang đo Bloom được áp dụng để phát triển các chương trình đào tạo nhân viên, giúp nhân viên phát triển cả kiến thức cơ bản và kỹ năng giải quyết vấn đề ở cấp độ cao. Điều này đảm bảo rằng nhân viên không chỉ hoàn thành nhiệm vụ mà còn phát triển khả năng tư duy phản biện và sáng tạo trong công việc.
• Đào tạo lãnh đạo và quản lý: Thang đo Bloom có thể được sử dụng để xây dựng các chương trình đào tạo cho các nhà lãnh đạo và quản lý, tập trung vào các kỹ năng ra quyết định, phân tích chiến lược và sáng tạo giải pháp cho các vấn đề phức tạp.

Khuyến khích học tập chủ động

• Hoạt động học tập tương tác: Thang đo Bloom giúp thiết kế các hoạt động học tập chủ động để học viên tham gia vào quá trình học tập ở nhiều cấp độ khác nhau. Ví dụ, các cuộc thảo luận nhóm có thể tập trung vào cấp độ phân tích, trong khi các bài tập sáng tạo như động não hoặc học tập dựa trên dự án có thể giải quyết cấp độ sáng tạo.
• Học tập tự hướng dẫn: Học viên có thể sử dụng Thang đo Bloom để xác định mục tiêu học tập cá nhân ở các cấp độ khác nhau, khuyến khích học tập tự chủ và giúp họ theo dõi sự phát triển học tập của mình.

Công nghệ giảng dạy và học tập trực tuyến

• Khóa học trực tuyến: Thang đo Bloom thường được áp dụng trong thiết kế khóa học trực tuyến và phần mềm giáo dục để đảm bảo nội dung được cấu trúc hợp lý. Ví dụ, các bài kiểm tra tương tác có thể kiểm tra các kỹ năng tư duy thấp, trong khi các mô phỏng và nghiên cứu trường hợp có thể thử thách học viên áp dụng, phân tích và sáng tạo.
• Gamification: Trong các môi trường học tập được gamified (trò chơi hóa), Thang đo Bloom có thể hướng dẫn thiết kế trò chơi có các cấp độ nhận thức khác nhau – chẳng hạn như trò chơi yêu cầu người chơi nhớ thông tin, giải các câu đố phức tạp hoặc phát triển các chiến lược mới.

Học tập cộng tác và làm việc nhóm

• Hoạt động nhóm: Thang đo Bloom có thể được sử dụng để thiết kế các hoạt động nhóm trong đó học viên hợp tác để phân tích các vấn đề, đánh giá các giải pháp và sáng tạo các phương án mới. Điều này thúc đẩy làm việc nhóm và học tập từ bạn bè.
• Đánh giá đồng đẳng: Thang đo Bloom hữu ích trong các hoạt động đánh giá đồng đẳng, nơi học viên được yêu cầu đánh giá công việc của bạn bè và cung cấp phản hồi xây dựng, giúp họ phát triển tư duy phản biện.

Kết luận

Tóm lại, thang đo Bloom không chỉ là một công cụ phân loại các cấp độ nhận thức trong học tập mà còn là kim chỉ nam giúp giáo viên, giảng viên và chuyên gia đào tạo xây dựng mục tiêu học tập rõ ràng, phù hợp và hiệu quả hơn. Việc áp dụng thang đo Bloom vào giảng dạy và đào tạo không chỉ nâng cao chất lượng nội dung, mà còn thúc đẩy sự phát triển tư duy phản biện, phân tích và sáng tạo của người học.

Dù trong môi trường giáo dục chính quy hay đào tạo tại doanh nghiệp, thang đo Bloom đều chứng tỏ được giá trị thực tiễn và tính ứng dụng cao trong việc nâng cao hiệu quả học tập và phát triển nguồn nhân lực toàn diện.

Tham khảo Dịch vụ Đào tạo Quản lý của OCD

Dịch vụ Đào tạo Quản lý cho doanh nghiệp của OCD được thiết kế đảm bảo tính chuyên nghiệp, thực tiễn và chất lượng. Chương trình đào tạo do OCD thực hiện được thiết kế cho từng đối tượng trong doanh nghiệp và cập nhật liên tục bao gồm (i) Hội đồng quản trị và Ban Tổng Giám đốc; (ii) Cán bộ quản lý cấp trung; (iii) Nhân viên.

Dịch vụ Đào tạo Quản lý của OCD

Hình thức đào tạo được áp dụng đa dạng:

• Đào tạo public
• Đào tạo trực tuyến – Elearning
• Đào tạo theo nhu cầu DN

Trong 20 năm qua, OCD đã thực hiện hàng trăm chương trình và khóa đào tạo, bao gồm:

• Khóa MiniMBA cho Cty Dược phẩm Abipha, Sohaco, PTI,…
• Các khóa học về quản trị nhân sự (xây dựng cơ cấu tổ chức, tuyển dụng, đánh giá năng lực, quản lý kết quả công việc) cho cán bộ quản lý cấp trung công ty CNG, PTSC, Xuân Cương, CMC, Vestas, Zeiz, TYM,…
• Các chương trình nâng cao kỹ năng quản lý cho đối tượng chiêu sinh tự do

——————————-