Last updated on 18 August, 2025
Trong ngành sản xuất, sự thiếu đồng bộ giữa kinh doanh và nhà máy thường gây ra hỗn loạn: trễ hẹn, tồn kho mất kiểm soát và chi phí leo thang. Lời giải cho bài toán này chính là MPS (Master Production Schedule) – Lịch trình sản xuất chính.
Đây là kế hoạch cốt lõi, đảm bảo sản xuất đúng sản phẩm, đúng số lượng và đúng thời điểm. Bài viết này của OCD sẽ giải thích MPS là gì và cách nó trở thành chìa khóa vận hành hiệu quả cho toàn bộ doanh nghiệp của bạn.
Table of Contents
ToggleChắc hẳn, khi tìm kiếm trên Google, bạn sẽ nhận được định nghĩa: “MPS là một kế hoạch chi tiết cho biết số lượng sản phẩm cuối cùng cần được sản xuất, và khi nào cần sản xuất chúng trong một khoảng thời gian nhất định”.
Định nghĩa này đúng, nhưng chưa đủ.
Để thực sự nắm bắt được sức mạnh của nó, chúng ta cần vượt qua định nghĩa sách vở này. Hãy xem MPS như một “bản hợp đồng” nội bộ sống động giữa bộ phận Bán hàng và bộ phận Sản xuất.
Nói một cách cụ thể hơn, MPS (Master Production Schedule) là một kế hoạch sản xuất chi tiết, xác định số lượng cụ thể của từng sản phẩm cuối cùng (thành phẩm) sẽ được sản xuất trong từng khoảng thời gian (thường là tuần). Nó chính là cầu nối chiến lược giữa dự báo bán hàng và hoạt động sản xuất thực tế, trả lời hai câu hỏi cốt lõi: “Sản xuất CÁI GÌ?” và “Sản xuất KHI NÀO?”.
Để hình dung rõ hơn, hãy ví MPS như một vị nhạc trưởng trong một dàn nhạc giao hưởng khổng lồ là nhà máy của bạn:
Rõ ràng, nếu không có nhạc trưởng MPS, mỗi nhạc công sẽ chơi theo ý mình, tạo ra một bản nhạc hỗn loạn, lạc điệu.
Để hiểu rõ hơn, việc phân biệt MPS với những khái niệm dễ gây nhầm lẫn là cực kỳ quan trọng.
Vậy, tại sao MPS lại được ví như ‘trái tim’ của hoạt động sản xuất? Tầm quan trọng của nó không chỉ nằm ở lý thuyết suông mà được thể hiện qua những lợi ích vô cùng cụ thể và đắt giá:
Tầm quan trọng của MPS
MPS giúp cân bằng nhu cầu sản xuất với năng lực thực tế của nhà máy (máy móc, nhân công). Nhờ đó, bằng cách dàn trải các lệnh sản xuất một cách hợp lý theo thời gian, MPS giúp:
Hàng tồn kho là “con dao hai lưỡi”. Ít quá thì không đủ hàng giao khách, mà nhiều quá thì gây lãng phí chi phí lưu kho, bảo quản và rủi ro hàng lỗi thời. May mắn thay, MPS chính là công cụ để kiểm soát con dao này:
Đây là một trong những lợi ích lớn nhất và dễ thấy nhất. Cụ thể là, với một MPS rõ ràng và đáng tin cậy, bộ phận kinh doanh có thể tự tin:
Không chỉ dừng lại ở phạm vi nội bộ, MPS còn tạo ra sự ổn định lan tỏa ra bên ngoài:
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, MPS cung cấp những dữ liệu vô giá cho ban lãnh đạo. Bằng cách phân tích hiệu suất thực tế so với MPS, họ có thể trả lời các câu hỏi như:
Để hiểu cách vị “nhạc trưởng” MPS hoạt động, chúng ta cần xem xét những gì nó ‘”Tiêu thụ” (Inputs – Đầu vào) để đưa ra quyết định và những “chỉ thị” cụ thể mà nó tạo ra (Outputs – Đầu ra).
Sự nhầm lẫn giữa các thuật ngữ này là rào cản lớn khi triển khai. Do vậy, hãy làm rõ chúng một lần và mãi mãi để tránh các rủi ro sau này:
Tiêu chí | Dự báo bán hàng (Forecast) | Kế hoạch SX Tổng thể (APP) | Lịch trình SX Chính (MPS) | Hoạch định Nhu cầu NVL (MRP) |
Mục đích | Phỏng đoán nhu cầu thị trường | Đặt mục tiêu sản lượng tổng thể | Lập kế hoạch sản xuất thành phẩm | Lập kế hoạch mua và sản xuất linh kiện |
Đối tượng | Nhóm sản phẩm (Product Family) | Nhóm sản phẩm (Product Family) | Sản phẩm cuối cùng (SKU) | Nguyên vật liệu, linh kiện, cụm lắp ráp |
Đơn vị thời gian | Tháng, Quý | Tháng, Quý | Tuần | Ngày, Tuần |
Mức độ chi tiết | Thấp (Tổng quan) | Thấp (Tổng quan) | Cao (Chi tiết) | Rất cao (Cực kỳ chi tiết) |
Tính cam kết | Không phải cam kết | Mục tiêu chiến lược | Là một cam kết sản xuất | Kế hoạch hành động |
Ví dụ | “Dự báo tháng sau bán 2000 xe đạp” | “Kế hoạch sản xuất 2000 xe đạp/tháng” | “Tuần 1: SX 500 xe đạp X. Tuần 2: SX 300 xe X, 200 xe Y” | “Cần đặt 1000 bánh xe vào ngày 5, 2000 tay lái vào ngày 7” |
Mối quan hệ: Forecast & Orders (Dự báo và đơn hàng thực tế) -> APP -> MPS -> MRP & Capacity Planning (Kế hoạch sử dụng năng lực). Chúng là một dòng chảy thông tin logic và tuần tự.
Lý thuyết là vậy, nhưng làm thế nào để xây dựng một MPS thực sự hiệu quả trong thực tế? Đó không phải là một công việc đơn giản, mà đòi hỏi một quy trình bài bản và sự phối hợp chặt chẽ. Dưới đây là quy trình 7 bước đã được chứng minh là mang lại hiệu quả cao:
Trước hết, chân trời kế hoạch (Planning Horizon) là khoảng thời gian mà MPS bao quát. Nó phải đủ dài để bao quát được tổng thời gian cung ứng (cumulative lead time) của sản phẩm.
Ví dụ, nếu thời gian để mua nguyên vật liệu lâu nhất là 6 tuần và thời gian sản xuất là 2 tuần, thì chân trời kế hoạch của MPS phải tối thiểu là 8 tuần. Trên thực tế, các công ty thường sẽ lập MPS cho khoảng thời gian từ 3 đến 12 tháng.
Tiếp theo, cần thu thập tất cả các thông tin cần thiết đã nêu ở phần dự báo, đơn hàng thực tế, tồn kho đầu kỳ, kích thước lô sản xuất… Đây là bước cực kỳ quan trọng, bởi có một nguyên tắc vàng: “rác đầu vào sẽ cho ra rác đầu ra” (Garbage In, Garbage Out). Có nghĩa là, dữ liệu bắt buộc phải chính xác và cập nhật.
Sau khi đã có dữ liệu, người lập kế hoạch (Master Planner) sẽ tạo ra một bản nháp đầu tiên của MPS. Công thức cơ bản tại mỗi kỳ: Nhu cầu sản xuất = Max(Dự báo, Đơn hàng thực tế) – Tồn kho đầu kỳ. Sau đó, con số này sẽ được điều chỉnh theo chính sách kích thước lô sản xuất (ví dụ, luôn sản xuất theo lô 100 sản phẩm).
Ví dụ cụ thể:
Xác định nhu cầu sản xuất:
Điều chỉnh theo chính sách lô sản xuất: Do phải sản xuất theo lô 100 → kế hoạch được làm tròn thành 200 sản phẩm. Kết quả: MPS tuần tới = sản xuất 200 sản phẩm
Đây là bước “kiểm tra thực tế” không thể thiếu. Câu hỏi đặt ra là: Liệu MPS sơ bộ có khả thi với nguồn lực hiện có không? Sử dụng RCCP để ước tính tải công việc mà MPS tạo ra cho các nguồn lực trọng yếu (ví dụ: máy dập, dây chuyền sơn, đội ngũ lắp ráp tay nghề cao). Nếu kết quả cho thấy tải công việc vượt quá 100% công suất, MPS đó là bất khả thi.
Khi đó, nếu RCCP cho thấy sự quá tải, Master Planner phải quay lại điều chỉnh MPS. Các phương án điều chỉnh có thể là:
Quá trình này về cơ bản là một vòng lặp: Điều chỉnh MPS -> Kiểm tra lại RCCP -> Điều chỉnh MPS… cho đến khi tìm được một kế hoạch vừa đáp ứng nhu cầu, vừa khả thi về mặt năng lực.
Một khi đã có một lịch trình khả thi và được đồng thuận, MPS sẽ được phê duyệt chính thức. Phần gần nhất của MPS (ví dụ: 1-2 tuần tới) thường sẽ được “đóng băng” (frozen), có nghĩa là không được phép thay đổi trừ những trường hợp khẩn cấp nhất. Điều này tạo sự ổn định cho sản xuất và nhà cung cấp. Trong khi đó, các tuần xa hơn có thể “linh hoạt” (slushy) hoặc “lỏng” (liquid) để có thể điều chỉnh khi có thông tin mới.
Cuối cùng, hãy nhớ rằng MPS không phải là một văn bản tĩnh. Nó cần được theo dõi và cập nhật định kỳ (thường là hàng tuần). Công việc này bao gồm so sánh kết quả sản xuất thực tế với kế hoạch. Phân tích các sai lệch để tìm ra nguyên nhân và cải tiến quy trình cho lần lập kế hoạch tiếp theo. Các chỉ số đo lường quan trọng: Mức độ hoàn thành MPS (MPS Attainment), Tỷ lệ giao hàng đúng hẹn (OTD – On-time Delivery), Vòng quay tồn kho (Inventory Turns).
Triển khai MPS không phải lúc nào cũng dễ dàng. Dưới đây là những thách thức phổ biến và hướng giải quyết:
Nguyên nhân gốc rễ: Biến động thị trường, thiếu dữ liệu lịch sử, phương pháp dự báo lỗi thời.
Giải pháp:
Nguyên nhân gốc rễ: Tồn kho không được kiểm kê chính xác, Định mức nguyên vật liệu (BOM) sai, thời gian chu trình không cập nhật.
Giải pháp:
Nguyên nhân gốc rễ: Các phòng ban hoạt động riêng rẽ (silo), mục tiêu xung đột (phòng kinh doanh muốn đa dạng, trong khi bộ phận sản xuất muốn ổn định).
Giải pháp:
Nguyên nhân gốc rễ: Môi trường kinh doanh luôn biến động, sự cố bất ngờ.
Giải pháp:
Nguyên nhân gốc rễ: Dễ sai sót, tốn thời gian, khó chia sẻ, không thể xử lý dữ liệu lớn và phức tạp.
Giải pháp:
Trong bối cảnh của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, việc dựa dẫm vào các công cụ thủ công như Excel để quản lý MPS chẳng khác nào “cưỡi lừa đi đánh trận”. Để thực sự phát huy sức mạnh của MPS, công nghệ là yếu tố sống còn. Hiện nay, các hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning) hiện đại như SAP, Oracle NetSuite, Microsoft Dynamics 356, Odoo… đều có các module chuyên dụng cho hoạch định và quản lý sản xuất.
Những lợi ích vượt trội của việc sử dụng phần mềm/ERP cho MPS bao gồm:
1. Ai là người chịu trách nhiệm cho MPS trong công ty?
2. Tần suất cập nhật MPS là bao lâu?
3. MPS áp dụng cho loại hình sản xuất nào?
Như vậy, chúng ta đã cùng nhau đi qua một hành trình toàn diện để hiểu rõ MPS là gì và vai trò không thể thay thế của nó. Có thể khẳng định rằng, MPS (Lịch trình sản xuất chính) không đơn thuần là một bảng biểu với những con số. Nó là bộ não điều phối, là ngôn ngữ chung kết nối Bán hàng, Sản xuất, Mua hàng và Tài chính. Một MPS được xây dựng và quản lý một cách khoa học sẽ biến sự hỗn loạn trong sản xuất thành một bản giao hưởng nhịp nhàng và hiệu quả.
Nói tóm lại, nó giúp doanh nghiệp của bạn:
Hãy nhớ rằng, trong bối cảnh thị trường ngày càng đòi hỏi sự nhanh nhạy và chính xác, việc làm chủ MPS không còn là một lựa chọn, mà là một điều kiện tiên quyết để tồn tại và phát triển. Hãy bắt đầu xem xét lại quy trình hoạch định sản xuất của bạn ngay hôm nay.
Dịch vụ Tư Vấn Quản Trị Sản Xuất của OCD là giải pháp toàn diện giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất, quản lý chuỗi cung ứng, và nâng cao hiệu quả vận hành. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm và phương pháp tư vấn chuyên sâu, OCD cam kết mang lại những giải pháp thiết thực để cải thiện năng suất, giảm thiểu chi phí và tối ưu hóa tài nguyên, từ đó giúp doanh nghiệp phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh khốc liệt:
——————————-
Công ty Tư vấn Quản lý OCD (OCD Management Consulting Co) là một trong những công ty tư vấn quản lý hàng đầu Việt Nam với tính chuyên nghiệp, thực tiễn và chất lượng cao.
Nếu bạn quan tâm, hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí!
Thông tin chính thức về OCD được cập nhật tại website: https://ocd.vn
Fanpage chính thức của OCD vui lòng truy cập: https://facebook.com/OCDConsulting
Liên hệ nhanh Hotline/Zalo: 0886595688 hoặc gửi email đến: ocd@ocd.vn