Chiến lược tài chính là gì? Thành phần, phân loại và cách xây dựng

Last updated on 27 February, 2025

Chiến lược tài chính tốt là chìa khóa để đảm bảo sự bền vững trong kinh doanh. Bằng cách lập kế hoạch, quản lý và giám sát tài chính một cách cẩn thận, doanh nghiệp có thể bảo vệ tương lai và phát triển bền vững. Trong bài viết dưới đây, OCD sẽ cùng bạn tìm hiểu về chiến lược tài chính, cũng như tầm quan trọng của nó trong mọi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Chiến lược tài chính là gì?

Khái niệm chiến lược tài chính

Chiến lược tài chính (Financial Strategy) đề cập đến cách tiếp cận của một doanh nghiệp hoặc tổ chức trong việc quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính để đạt được mục tiêu kinh doanh cốt lõi. Đây là một phần quan trọng trong chiến lược kinh doanh tổng thể.

Chiến lược tài chính thuộc chiến lược cấp chức năng vì nó tập trung vào một lĩnh vực cụ thể trong doanh nghiệp – tài chính. Nó bao gồm việc lập kế hoạch và ra quyết định liên quan đến đầu tư, phân bổ ngân sách, huy động vốn, quản lý chi phí, dự báo tình hình tài chính trong tương lai và quản lý rủi ro liên quan đến tài chính.

Các mục tiêu chính của một chiến lược tài chính thường bao gồm:

• Gia tăng giá trị cho cổ đông
• Đảm bảo sự ổn định tài chính của doanh nghiệp
• Đảm bảo nguồn vốn cho tăng trưởng trong tương lai hoặc để ứng phó với các tình huống bất ngờ (Ví dụ: thiên tai, bệnh dịch,…)

Tại sao chiến lược tài chính lại quan trọng?

Chiến lược tài chính là kế hoạch giúp một tổ chức có đủ tiền để đạt được các mục tiêu chiến lược dài hạn. Nếu không có kế hoạch này, doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc thực hiện những mục tiêu lớn. Chiến lược tài chính giúp doanh nghiệp đánh giá xem các lựa chọn khác nhau có phù hợp với ngân sách và khả năng duy trì tài chính hay không.

Ngoài việc hỗ trợ các mục tiêu dài hạn, chiến lược này còn giúp doanh nghiệp lập kế hoạch ngắn hạn và trung hạn một cách hiệu quả hơn. Dưới đây là sự khác biệt giữa 3 loại kế hoạch tài chính:

Hiện nay, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và những biến động kinh tế, việc lập kế hoạch tài chính dài hạn (trên 10 năm) là rất khó thực hiện. Vì vậy, trong bối cảnh hiện tại, chiến lược dài hạn sẽ được giới hạn trong khoảng 5 năm và sẽ được điều chỉnh khi có thay đổi mới.

Các thành phần của chiến lược tài chính

Một chiến lược tài chính có thể bao gồm nhiều yếu tố khác nhau, nhưng dưới đây là những thành phần quan trọng nhất:

Hiệu suất tài chính

Các báo cáo tài chính như bảng cân đối kế toán và báo cáo lưu chuyển tiền tệ có thể được phân tích, đánh giá thông qua các chỉ số tài chính để nắm bắt tình hình tài chính của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định.

Các chỉ số này có thể bao gồm doanh thu, lợi tức đầu tư (ROI), hoặc lợi nhuận, và có thể được so sánh với các giai đoạn trước để biểu thị sự thay đổi trong tình hình tài chính.

Chi phí hoạt động

Nó xem xét chi phí vận hành doanh nghiệp và các khoản chi cho các hoạt động kinh doanh thường xuyên (như tổ chức sự kiện hàng năm, quảng cáo, tuyển dụng,…). Điều này giúp doanh nghiệp xác định đâu là khoản chi thiết yếu và đâu là khoản có thể cắt giảm.

Lập kế hoạch cho các chi phí trong tương lai (chẳng hạn như việc chính phủ tăng thuế) sẽ giúp doanh nghiệp chuẩn bị đủ nguồn lực tài chính để đối phó với các khoản chi phát sinh bất ngờ.

Hoạch định đầu tư

Đưa ra quyết định đầu tư một cách khôn ngoan là một phần quan trọng của chiến lược tài chính. Doanh nghiệp cần xem xét tổng thể các tài sản đang nắm giữ, cơ cấu – tỷ trọng của các loại tài sản đó, cũng như rủi ro khi đầu tư thêm. Một doanh nghiệp có thể có nhiều kế hoạch chi tiêu vốn khác nhau; do vậy, chiến lược tài chính cần đưa ra phương pháp để lựa chọn kế hoạch phù hợp nhất với nhu cầu và mục tiêu chung của công ty.

Quản lý vốn lưu động

Vốn lưu động là nguồn tiền cần thiết để duy trì hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp, thể hiện khả năng thanh toán các khoản nợ ngắn hạn bằng tài sản ngắn hạn. Quản lý vốn lưu động hiệu quả giúp đảm bảo doanh nghiệp có đủ dòng tiền để vận hành trơn tru.

Dự báo dòng tiền

Dự báo dòng tiền trong một năm giúp doanh nghiệp lập kế hoạch tài chính hiệu quả và phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn về dòng tiền trước khi chúng xảy ra. Nó cũng dự đoán số tiền còn lại vào cuối tháng, quý hoặc năm, từ đó giúp doanh nghiệp ra quyết định tài chính tốt hơn.

Các loại chiến lược tài chính

Chiến lược tài chính có thể được phân loại dựa trên trọng tâm, mục tiêu và bản chất của các quyết định tài chính. Dưới đây là một số loại chiến lược tài chính quan trọng:

Phân loại chiến lược tài chính

Chiến lược đầu tư

• Xác định đầu tư vào đâu (thiết bị, nhân sự, nghiên cứu, phát triển,…), khi nào đầu tư và đầu tư bao nhiêu.
• Cũng có thể áp dụng cho đầu tư vào tài sản tài chính như cổ phiếu hoặc trái phiếu.

Chiến lược huy động vốn

Nó có vai trò xác định cách huy động vốn cho các khoản đầu tư, có thể thông qua:

• Vốn chủ sở hữu (bán cổ phần công ty)
• Nợ (vay ngân hàng hoặc phát hành trái phiếu)
• Dòng tiền nội bộ tạo ra từ hoạt động kinh doanh

Chiến lược quản lý rủi ro

Nó xác định các rủi ro tài chính mà doanh nghiệp phải đối mặt như:

• Rủi ro tỷ giá hối đoái
• Rủi ro lãi suất
• Rủi ro tín dụng
• Rủi ro thị trường
• Rủi ro từ hoạt động kinh doanh

Các biện pháp giảm thiểu rủi ro có thể bao gồm sử dụng công cụ tài chính (như chứng khoán phái sinh) hoặc điều chỉnh hoạt động kinh doanh.

Chiến lược quản lý dòng tiền

Đây là chiến lược tài chính nhằm đảm bảo công ty luôn có đủ tiền mặt để đáp ứng các nhu cầu tài chính ngay lập tức như trả lương nhân viên, thanh toán nợ.

Chiến lược cơ cấu vốn

Nó quyết định tỷ lệ giữa vốn chủ sở hữu và nợ vay để tối thiểu hóa rủi ro và tối đa hóa lợi nhuận, từ đó tác động đến định giá của công ty.

Chính sách cổ tức

Chiến lược này xác định phần lợi nhuận sẽ được chia cho cổ đông dưới dạng cổ tức và phần giữ lại để tái đầu tư vào công ty.

Lưu ý: Một chiến lược tài chính hiệu quả cần phù hợp với mục tiêu và chiến lược kinh doanh chung của công ty. Điều này đòi hỏi phải cân nhắc cả yếu tố nội bộ (tình hình tài chính, mức độ chấp nhận rủi ro, nhu cầu hoạt động) và yếu tố bên ngoài (điều kiện thị trường, xu hướng ngành, môi trường pháp lý).

Các bước cơ bản xây dựng chiến lược tài chính

Mặc dù chiến lược tài chính sẽ thay đổi tùy thuộc vào loại hình và quy mô doanh nghiệp, dưới đây là một số bước tham khảo chung mà bạn có thể áp dụng cho công ty của mình:

Cách xây dựng chiến lược tài chính

Bước 1: Đánh giá tình hình hiện tại

Trước khi lập kế hoạch tài chính, bạn cần hiểu rõ tình hình, trạng thái hiện tại của doanh nghiệp. Hãy phân tích các báo cáo tài chính, thu nhập, chi phí, tài sản, nợ phải trả và các chỉ số quan trọng khác để có cái nhìn toàn diện. Đồng thời, xem xét các quy trình vận hành để xác định những điểm cần điều chỉnh hoặc thay đổi.

Bước 2: Dự báo và lập kịch bản tài chính

Dựa trên dữ liệu thu thập được, hãy xây dựng các kịch bản tài chính nhằm ứng phó với những rủi ro tiềm ẩn. Sử dụng dữ liệu lịch sử và xu hướng thị trường để dự đoán chi phí, doanh thu và nhu cầu tài chính trong tương lai, từ đó chuẩn bị sẵn sàng cho những biến động có thể xảy ra.

Bước 3: Thiết lập các chỉ tiêu đo lường tiến độ

Các chỉ số hiệu suất chính (KPIs) giúp theo dõi mức độ hoàn thành mục tiêu và đánh giá hiệu quả hoạt động. Trong lĩnh vực tài chính, các KPIs phổ biến bao gồm: tăng trưởng doanh thu, biên lợi nhuận, dòng tiền, ROI, vốn lưu động và hiệu quả chi phí. Việc theo dõi các chỉ số này sẽ giúp doanh nghiệp kịp thời điều chỉnh chiến lược nếu cần.

Bước 4: Giám sát và điều chỉnh

Việc giám sát thường xuyên là yếu tố quan trọng để đảm bảo kế hoạch tài chính đang đi đúng hướng. Một chiến lược tài chính hiệu quả không chỉ được xây dựng một lần mà cần liên tục điều chỉnh theo tình hình thực tế tại doanh nghiệp, sự thay đổi của thị trường và các yếu tố mới phát sinh (cả nội bộ và bên ngoài). Sự linh hoạt trong quản lý tài chính sẽ giúp doanh nghiệp thích nghi và phát triển bền vững.

Chiến lược tài chính cho từng giai đoạn phát triển của doanh nghiệp

Khởi nghiệp, rồi sau đó mở rộng quy mô một doanh nghiệp là một hành trình đầy thách thức, đòi hỏi phải vượt qua nhiều giai đoạn với những thách thức và cơ hội riêng. Nắm vững kiến thức về các chiến lược tài chính phù hợp cho từng giai đoạn chính là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu tăng trưởng bền vững.

Chiến lược tài chính trong giai đoạn khởi nghiệp – Huy động vốn ban đầu

Ở giai đoạn đầu, doanh nghiệp tập trung vào việc huy động nguồn vốn để khởi nghiệp. Các doanh nhân thường sử dụng:

• Tài khoản tiết kiệm cá nhân, đi vay từ gia đình, bạn bè
• Các khoản vay nhỏ dành cho doanh nghiệp khởi nghiệp
• Huy động vốn cộng đồng qua các nền tảng như Funding Việt Nam hay Comicola Crowdfunding (Tuy nhiên ở thời điểm hiện tại, khung pháp lý cho hoạt động này tại Việt Nam vẫn chưa hoàn thiện)

Những phương thức này không chỉ cung cấp nguồn tài chính cần thiết mà còn giúp kiểm chứng sự khả thi của ý tưởng kinh doanh bằng cách đo lường mức độ quan tâm từ thị trường.

Chiến lược tài chính trong giai đoạn bắt đầu phát triển – Quản lý dòng tiền

Khi doanh nghiệp bắt đầu có doanh thu, việc quản lý dòng tiền trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Các biện pháp tài chính hiệu quả bao gồm:

• Sử dụng phần mềm kế toán để theo dõi thu chi, lập hóa đơn và báo cáo tài chính
• Xây dựng mối quan hệ với các cố vấn tài chính, giúp tối ưu hóa chi phí vận hành và tìm kiếm cơ hội đầu tư

Chiến lược tài chính trong giai đoạn tăng trưởng – Gọi vốn và đa dạng hóa doanh thu

Khi doanh nghiệp cần mở rộng quy mô, việc huy động thêm vốn là yếu tố then chốt. Các nguồn tài trợ phổ biến bao gồm:

• Quỹ đầu tư mạo hiểm (Venture capital) từ các công ty như:
  • VinaCapital Ventures (Danh mục đầu tư bao gồm các công ty như Logivan, Rever và Wee Digital)
  • Mekong Capital (Danh mục đầu tư của quỹ bao gồm F88, Pharmacity và Pizza 4P’s)
  • IDG Ventures Vietnam (Danh mục đầu tư bao gồm VCCorp, Yeah1 và VCCloud)
• Hợp tác chiến lược với các đối tác lớn để mở rộng thị trường

Việc hợp tác với các quỹ đầu tư mạo hiểm này không chỉ cung cấp nguồn vốn cần thiết mà còn mang lại kinh nghiệm quản lý, mạng lưới quan hệ và hỗ trợ chiến lược, giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ và bền vững.

Chiến lược tài chính trong giai đoạn ổn định – Tối ưu hóa lợi nhuận và đổi mới

Khi doanh nghiệp đã có chỗ đứng vững chắc trên thị trường, chiến lược tài chính sẽ tập trung vào duy trì tăng trưởng và tối ưu lợi nhuận:

• Phân tích thị trường liên tục để thích ứng với sự thay đổi của khách hàng (công cụ như Tableau, Power BI giúp theo dõi dữ liệu)
• Tái đầu tư lợi nhuận vào R&D để đổi mới sản phẩm, giữ vững lợi thế cạnh tranh

Chiến lược tài chính trong giai đoạn thoái trào – Tái cấu trúc tài chính hoặc thoái vốn

Trong giai đoạn thoái trào, doanh nghiệp cần tập trung vào tối ưu hóa tài chính để duy trì hoạt động hoặc chuẩn bị cho quá trình thoái vốn. Trước tiên, cần kiểm soát chi phí bằng cách cắt giảm các khoản không cần thiết, đàm phán với nhà cung cấp và tối ưu hóa dòng tiền. Đồng thời, tái cấu trúc tài chính thông qua việc cơ cấu lại nợ, thoái vốn khỏi mảng kinh doanh kém hiệu quả hoặc chuyển đổi mô hình hoạt động.

Nếu doanh nghiệp vẫn có tiềm năng phục hồi, có thể tìm kiếm nguồn vốn mới từ nhà đầu tư chiến lược hoặc các quỹ tái cấu trúc. Trong trường hợp khó phục hồi, các phương án như bán một phần hoặc toàn bộ doanh nghiệp, sáp nhập với đối tác mạnh hơn hoặc thanh lý tài sản cần được xem xét để giảm thiểu thiệt hại.

Ví dụ về chiến lược tài chính

Ví dụ #1

Giả sử doanh nghiệp Technology ABC, một startup công nghệ, đặt mục tiêu tài chính là đạt tăng trưởng bền vững và dẫn đầu thị trường. Sau khi đánh giá tình hình tài chính, họ nhận thấy cần đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra một vài sản phẩm đổi mới. Chiến lược tài chính của họ bao gồm phân bổ một phần lớn ngân sách cho R&D, đồng thời tối ưu hóa chi phí vận hành thông qua các quan hệ đối tác chiến lược.

Để quản lý rủi ro, họ triển khai kế hoạch quản trị rủi ro chặt chẽ, đa dạng hóa danh mục sản phẩm và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Việc lập kế hoạch đầu tư tập trung vào sự cân bằng giữa lợi ích ngắn hạn và giá trị dài hạn.

Ví dụ #2

Apple áp dụng chiến lược tài chính bền vững với ba trọng tâm chính: tăng trưởng doanh thu, tối ưu hóa chi phí và quản lý vốn hiệu quả.

• Định giá cao & biên lợi nhuận lớn: Apple duy trì chiến lược định giá cao nhờ thương hiệu mạnh và hệ sinh thái độc quyền, giúp đạt biên lợi nhuận gộp trên 40%.
• Đầu tư R&D có chọn lọc: Công ty đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển (R&D), tập trung vào các công nghệ cốt lõi như chip tự thiết kế và AI, nhằm kiểm soát chi phí và duy trì lợi thế cạnh tranh.
• Quản lý dòng tiền xuất sắc: Apple sở hữu lượng tiền mặt lớn và sử dụng vay nợ chiến lược để tối ưu hóa thuế và lợi suất đầu tư.
• Chia cổ tức & mua lại cổ phiếu: Công ty thường xuyên thực hiện mua lại cổ phiếu và trả cổ tức để duy trì giá trị cho cổ đông, góp phần tăng giá trị cổ phiếu.
• Đa dạng hóa doanh thu: Ngoài phần cứng, Apple đẩy mạnh mảng dịch vụ như App Store, iCloud và Apple Music, tạo dòng tiền ổn định và bền vững.

Chiến lược này giúp Apple duy trì vị thế hàng đầu và tối đa hóa giá trị cho cổ đông.

Kết luận

Chiến lược tài chính hiệu quả không chỉ đơn thuần là việc quản lý các con số; đó là một lộ trình chiến lược định hướng doanh nghiệp đến thành công và phát triển bền vững. Mọi doanh nghiệp bền vững đều bắt đầu bằng một tầm nhìn tài chính rõ ràng về những gì doanh nghiệp mong muốn đạt được. Tầm nhìn này là bức tranh tổng thể về hướng đi của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, sứ mệnh đóng vai trò như kim chỉ nam giúp xác định cách thức để đạt được tầm nhìn. Xây dựng một doanh nghiệp bền vững cũng đòi hỏi phải xác định các giá trị cốt lõi, những yếu tố sẽ làm nền tảng cho mọi hoạt động kinh doanh. Những giá trị này sẽ hỗ trợ các doanh nhân đưa ra quyết định và hành động một cách nhất quán, phù hợp với các mục tiêu đã đề ra.

——————————-