Bức tranh thị trường lao động toàn cầu hiện nay: Những thay đổi đáng chú ý

Last updated on 24 May, 2024

Sự phục hồi kinh tế và những thay đổi trong thị trường lao động

Tình hình thị trường lao động giữa các khu vực trên thế giới

Tỷ lệ thất nghiệp gia tăng ở các nước có thu nhập thấp

Trong suốt 3 năm qua, các cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị xảy ra đan xen nhau. Đã tạo ra sự khác biệt ngày càng lớn giữa các thị trường lao động và giữa những người lao động. 

Cụ thể là các nước thu nhập thấp và trung bình thấp tiếp tục phải đối mặt với tình trạng thất nghiệp cao hơn các nước có thu nhập cao. Tỷ lệ thất nghiệp ở các nước OECD và G20 đã giảm xuống ⅓ trước đại dịch. Tỷ lệ thất nghiệp năm 2022 (4,9%) trên toàn khu vực OECD ghi nhận mức thấp nhất kể từ năm 2001.

Ngược lại, thị trường lao động ở các nước đang phát triển phục hồi chậm hơn so với các nước phát triển sau những gián đoạn của đại dịch COVID-19. Chẳng hạn như ở Nam Phi với tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 30% cao hơn so với trước đại dịch. 

Các nền kinh tế đang phát triển bị ảnh hưởng nặng nề nhất là Khách sạn và Du lịch. Sự bất cân xứng của quá trình phục hồi càng trầm trọng hơn. Do sự khác nhau giữa năng lực các quốc gia trong việc duy trì các biện pháp chính sách để bảo vệ người lao động và duy trì việc làm cho họ. 

Tình trạng thiếu hụt lao động ở các nước có thu nhập cao

Năm 2022, nhiều chỉ số việc làm cho thấy thị trường lao động ở các nước thu nhập cao đang trải qua tình trạng thiếu lao động. Chẳng hạn, ở châu Âu, gần 3 trong số 10 doanh nghiệp sản xuất và dịch vụ báo cáo rằng họ gặp phải hạn chế về sản xuất trong quý hai năm 2022 do thiếu hụt người lao động. Các chuyên gia điều dưỡng, thợ sửa ống nước và lắp đặt ống nước, nhà phát triển phần mềm, nhà phân tích hệ thống, thợ hàn và thợ cắt ngọn lửa, thợ xây và công nhân liên quan và tài xế xe tải hạng nặng là một trong những ngành nghề đang cần nhân lực nhất. 

Tại Hoa Kỳ, các doanh nghiệp trong lĩnh vực bán lẻ và bán buôn hàng tiêu dùng báo cáo rằng gần 70% khoảng trống công việc không được lấp đầy (với gần 55% vị trí công việc không được lấp đầy trong sản xuất và 45% trong các ngành như giải trí và khách sạn). Các doanh nghiệp cũng khó khăn trong việc giữ chân người lao động. Theo một khảo sát toàn cầu được thực hiện vào cuối năm 2022 trên 44 quốc gia, ⅕ nhân viên cho biết họ có ý định chuyển việc trong năm tới.

Tình trạng thiếu lao động phổ biến nhất theo ngành nghề vào năm 2022 ở Châu Âu

Nguồn: Labour shortages report 2022, European Labour Authority

Phụ nữ phải chịu tổn thất việc làm lớn hơn nam giới 

Theo báo cáo Global Gender Gap Report 2022 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới. Bình đẳng giới trong lực lượng lao động ở mức 62,9% – mức thấp nhất được ghi nhận kể từ khi chỉ số này được biên soạn lần đầu tiên. 

Đại dịch toàn cầu cũng tác động không cân xứng đến người lao động trẻ tuổi, với dự báo chưa đến một nửa mức thâm hụt việc làm của thanh niên toàn cầu được phục hồi vào cuối năm 2022.  Mức thâm hụt việc làm của người trẻ so với năm 2019 là lớn nhất ở Nam Á, Mỹ Latinh, Bắc Phi và Đông Âu, với chỉ có châu Âu và Bắc Mỹ có khả năng phục hồi hoàn toàn vào năm 2023. 

Người lao động có trình độ giáo dục thấp bị ảnh hưởng nặng nề

Người lao động có trình độ giáo dục cơ bản bị ảnh hưởng nặng nề nhất vào năm 2020 và quá trình phục hồi diễn ra chậm hơn so với trước đây. Ở nhiều nước, tỷ lệ thất nghiệp từ năm 2019 đến năm 2021 của người lao động có trình độ giáo dục cơ bản (dừng lại ở mức trung học phổ thông) cao hơn gấp đôi so với người lao động có trình độ giáo dục bậc cao (từ mức đại học trở lên). 

Biểu đồ Thay đổi tỷ lệ thất nghiệp theo nền kinh tế và trình độ giáo dục, 2019-2021

Nguồn: International Labour Organization, ILOSTAT

Cơ hội tiếp cận bảo trợ xã hội

Từ tháng 1 năm 2020 đến tháng 1 năm 2022, hơn 3.900 biện pháp bảo trợ xã hội đã được triển khai trên 223 nền kinh tế để hỗ trợ lực lượng lao động bị ảnh hưởng bởi COVID-19, ước tính đã tiếp cận gần 1,2 tỷ người trên toàn cầu. Trợ cấp lương, chuyển tiền mặt, biện pháp đào tạo và mở rộng phạm vi trợ cấp thất nghiệp đều là những cách quan trọng để bảo vệ người lao động trong thời kỳ đại dịch. Tuy nhiên hầu hết các biện pháp này đang được ngừng dần để tập trung cho các khoản đầu tư trung và dài hạn. Để giảm thiểu tác động lâu dài của các cú sốc kinh tế có khả năng lặp lại. 

Tuy nhiên, vẫn còn nhu cầu cấp thiết phải cung cấp bảo hiểm xã hội đầy đủ cho những người không được bảo hiểm bởi hợp đồng lao động full-time. Do gần 2 tỷ người lao động trên toàn cầu đang làm việc trong lĩnh vực phi chính thức, chiếm gần 70% lao động ở các nước đang phát triển và có thu nhập thấp, cũng như 18% ở các nước có thu nhập cao. Các biện pháp có thể giúp giảm thiểu tác động của các cú sốc kinh tế đối với lao động phi chính thức, cải thiện điều kiện sống và làm việc của họ, và thúc đẩy sự phát triển kinh tế bền vững.

Tiền lương và chi phí sinh hoạt thực tế

Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), thu nhập ở nhiều quốc gia đang phát triển vẫn ở mức thấp hơn so với thời kỳ trước đại dịch. Vào năm 2020, nền kinh tế toàn cầu bắt đầu trải qua mức lạm phát chưa từng thấy trong gần 40 năm qua. Với lạm phát cao, cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt toàn cầu đã ảnh hưởng nặng nề nhất. Theo ILO, lần đầu tiên trong hơn 15 năm qua, tiền lương thực tế của người lao động đã giảm – 0,9% trong nửa đầu năm 2022.

Tương ứng với lạm phát gia tăng, sức mua đã giảm đối do tỷ trọng chi tiêu cho năng lượng và thực phẩm cao hơn trong chi tiêu của các hộ gia đình. Theo nghiên cứu gần đây của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), giá lương thực và năng lượng tăng có thể đẩy tới 71 triệu người vào cảnh nghèo đói, với các điểm nóng ở vùng hạ Sahara châu Phi, Balkan và lưu vực Caspian. Cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt này. Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế các mô hình bảo trợ xã hội lâu dài cho lao động phi chính thức và nền kinh tế phi chính thức, nhằm cung cấp sự an toàn với hỗ trợ khả năng phục hồi. 

Những thay đổi về nhu cầu và sở thích của người lao động 

Ưu tiên của người lao động

Trong bối cảnh kết quả thị trường lao động khác nhau, các vấn đề về chất lượng công việc đã trở nên nổi bật. Dữ liệu về sở thích của người lao động từ Culture Amp và Adecco cho kết quả: 33%  và 27% người lao động không thấy mình ở công ty hiện tại của họ trong vòng hai năm tới. Tương tự như vậy, gần 1/2 người lao động mong muốn tìm kiếm cơ hội mới tại các công ty khác.  Cả 2 khảo sát đều cho thấy mức lương là lý do chính khiến người lao động quyết định thay đổi công việc. 

• 52% người trả lời khảo sát của Randstad cho biết họ lo lắng về tác động của tình trạng bất ổn kinh tế đối với việc làm của họ.
• 61% người trả lời khảo sát của Adecco lo lắng rằng mức lương của họ không đủ cao để theo kịp chi phí sinh hoạt do tỷ lệ lạm phát gia tăng.

Sự an toàn và linh hoạt của việc làm của khảo sát nhân viên Randstad: 

• 92% người cho biết an ninh công việc là quan trọng. Hơn một nửa số người trả lời này sẽ không chấp nhận một công việc không đảm bảo an ninh công việc. 
• 83% ưu tiên giờ làm linh hoạt. 
• 71% ưu tiên địa điểm làm việc linh hoạt.

Cân bằng cuộc sống và công việc

• 35% người trả lời khảo sát của Culture Amp cho biết cân bằng cuộc sống và công việc và kiệt sức sẽ là lý do chính để họ rời bỏ công ty của mình. 
• Người lao động trả đánh giá cao mức lương và cân bằng cuộc sống và công việc ngang nhau, với 94% xác định cả hai khía cạnh của việc làm đều quan trọng khi lựa chọn làm việc trong một vai trò cụ thể.

Dữ liệu cũng cho thấy sự đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI) tại nơi làm việc đặc biệt quan trọng đối với những người lao động trẻ tuổi. Theo báo cáo của Manpower: 

• 68% nhân viên thuộc thế hệ Z không hài lòng với tiến độ của tổ chức mình trong việc tạo ra môi trường làm việc đa dạng và hòa nhập.
• 56% nhân viên thuộc thế hệ Z sẽ không chấp nhận vai trò nếu không có sự lãnh đạo đa dạng.

Trong khi đó, dữ liệu cho thấy ít phụ nữ hơn nam giới được đào tạo. Cuối cùng, người lao động ở mọi lứa tuổi đều cho thấy sự không hài lòng về các cơ hội đào tạo. Dữ liệu của Manpower cho thấy 57% nhân viên được khảo sát đang đăng ký khoá học bên ngoài. Vì các chương trình đào tạo của công ty không dạy họ các kỹ năng liên quan, thúc đẩy sự phát triển nghề nghiệp của họ hoặc giúp họ duy trì khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động. 

Những người trả lời khảo sát của Adecco chỉ trích các công ty tập trung nỗ lực quá nhiều vào việc phát triển, kỹ năng và thưởng cho các nhà quản lý. Chỉ có 36% số người không phải là quản lý trả lời khảo sát của Adecco cho biết công ty của họ đang đầu tư hiệu quả vào việc phát triển kỹ năng của họ, so với 64% số quản lý.

Sự thay đổi việc làm giữa các ngành

Hai năm qua đã chứng kiến sự biến động trong nhu cầu và cung cấp hàng hóa và dịch vụ do các đợt phong tỏa và gián đoạn chuỗi cung ứng gây ra. Sự phục hồi kinh tế toàn cầu đã tái cơ cấu phân bổ việc làm theo ngành trong các ngành công nghiệp. 

Dữ liệu của OECD cho thấy: 

• Các công việc về Công nghệ thông tin và Truyền thông kỹ thuật số đã có sự phục hồi mạnh mẽ ở hầu hết các quốc gia,
• Lĩnh vực Lưu trú, Thực phẩm và Giải trí; Sản xuất và Hàng tiêu dùng; và Hàng hóa Bán buôn và Hàng tiêu dùng đang có tốc độ phục hồi chậm hơn.
• Kể từ quý đầu tiên năm 2019, phần lớn các quốc gia đã có sự tăng trưởng việc làm trong Dịch vụ Chuyên nghiệp, Giáo dục và Đào tạo, Y tế và Chăm sóc Sức khỏe, và Chính phủ và Khu vực Công cộng. 
• Những việc làm trong Lĩnh vực Chuỗi cung ứng và Giao thông vận tải và Truyền thông, Giải trí và Thể thao vẫn thấp hơn so với mức năm 2019.

Ngoài sự dịch chuyển việc làm theo ngành do đại dịch gây ra mà chúng ta đã thấy trong vài năm qua. Các mô hình AI cũng đang tiếp tục định hình sự dịch chuyển việc làm theo ngành. Mặc dù các ứng dụng AI đã được chứng minh  đem lại hiệu quả đa năng. Việc phát triển các công nghệ đa năng trước đây đã khó dự đoán, đó là lý do tại sao quy định cần phải nhanh chóng và thích ứng khi các tổ chức học cách sử dụng các công nghệ này.

Những chuyển đổi mà thị trường lao động toàn cầu đang trải qua cũng đã làm tăng nhu cầu về các cơ chế tái phân bổ việc làm nhanh hơn và hiệu quả hơn trong nội bộ và giữa các công ty và ngành khác nhau. Những năm tới sẽ là cơ hội cho các doanh nghiệp và hoạch định chính sách nắm bắt tương lai của công việc, thúc đẩy sự hòa nhập và cơ hội kinh tế, thiết lập các chính sách sẽ ảnh hưởng không chỉ đến tốc độ tăng trưởng mà còn cả hướng đi của nó, và góp phần định hình hơn nữa các nền kinh tế và xã hội toàn diện, bền vững và linh hoạt hơn.

Các công việc sẽ phát triển nhanh nhất

Nghiên cứu được thực hiện bởi LinkedIn cho the Future of Jobs Report 2023 mô tả 100 công việc ghi nhận sự phát triển nhanh nhất, nhất quán và trên toàn cầu suốt 4 năm qua – được gọi là “Jobs on the Rise”. Trong khi dữ liệu của ILO và OECD cho thấy những ngành nào đang tuyển dụng nhiều người hơn, dữ liệu Jobs on the Rise xác định các loại công việc cụ thể đã trải qua sự tăng trưởng đáng kể. 

LinkedIn jobs on the rise, 2018-2022

Nguồn: LinkedIn

• Trong lĩnh vực Công nghệ thông tin và Truyền thông kỹ thuật số, các vai trò liên quan đến Công nghệ và IT chiếm 16 trong số 100 Jobs on the Rise hàng đầu, cao thứ ba trong tất cả các nhóm việc. 
• Các công việc liên quan đến Tăng trưởng Bán hàng và Tương tác Khách hàng đứng đầu danh sách (với 22 trong số 100 công việc) . 
• Các công việc như: Đại diện Phát triển Bán hàng, Giám đốc Tăng trưởng và Kỹ sư Thành công Khách hàng có mặt trong nhóm này. Điều này có thể cho thấy sự tập trung ngày càng tăng vào việc mở rộng nhóm khách hàng và mô hình tăng trưởng trong một thế giới có sự tiếp cận kỹ thuật số ngày càng tăng và sự tiến bộ công nghệ nhanh chóng. 
• Các vai trò Nhân sự và Tuyển dụng Tài năng là những vai trò phổ biến thứ hai. Hầu hết trong số này liên quan đến Tuyển dụng Tài năng và Tuyển dụng. Bao gồm Tuyển dụng Công nghệ Thông tin, do sự khan hiếm nguồn nhân lực và tầm quan trọng trong việc tiếp cận tài năng trong một thị trường lao động cạnh tranh hiện nay. 

Fastest growing job postings on LinkedIn 2018-2022

Nguồn: LinkedIn

Trong số các nhóm ở dưới danh sách, các vai trò liên quan đến Bền vững và Môi trường đáng chú ý vì tất cả đều thuộc top 40 (bao gồm ba trong số 10 công việc hàng đầu). Điều này có thể cho thấy chuyển đổi xanh vừa là một xu hướng thị trường lao động quan trọng và đang phát triển, nơi các vai trò có các tiêu đề như “Sustainability Analyst”. 

Nguồn bài viết: Future of Jobs Report 2023

 Tóm lại những thay đổi đáng chú ý trong thị trường lao động toàn cầu

• Sự phục hồi kinh tế không đồng đều giữa các nước và khu vực, với các nước thu nhập cao đang trải qua tình trạng thiếu lao động, trong khi các nước thu nhập thấp và trung bình thấp vẫn phải đối mặt với tình trạng thất nghiệp cao.
• Sự phát triển của công nghệ đang làm thay đổi sâu sắc thị trường lao động, khiến các công việc đòi hỏi nhiều kỹ năng kỹ thuật và tư duy sáng tạo trở nên ngày càng quan trọng, trong khi các công việc đòi hỏi nhiều kỹ năng thủ công và lặp đi lặp lại đang có nguy cơ bị thay thế bởi máy móc.
• Người lao động ngày nay đang ngày càng quan tâm đến các yếu tố như cân bằng cuộc sống và công việc, cơ hội phát triển nghề nghiệp và môi trường làm việc tích cực.

Những thay đổi này đang đặt ra những thách thức và cơ hội mới cho các doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách. Cần đầu tư vào đào tạo và phát triển nhân viên để giúp họ thích ứng với những thay đổi của thị trường lao động. Đồng thời cần có những chính sách hỗ trợ người lao động để giúp họ có được việc làm và phát triển nghề nghiệp.

Thị trường lao động toàn cầu là một chủ đề rất đa dạng và phức tạp, có nhiều khía cạnh cần được nghiên cứu và hiểu rõ. OCD hy vọng rằng bài viết này đã giúp bạn có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về những xu hướng, thách thức và cơ hội của thị trường lao động toàn cầu hiện nay, cũng như những ảnh hưởng của chúng đến các doanh nghiệp, chính phủ và người lao động.

Nếu bạn quan tâm đến chủ đề này và muốn tìm hiểu thêm, bạn có thể tham khảo một số nguồn tin cậy và chất lượng dưới đây:

——————————-

Công ty Tư vấn Quản lý OCD (OCD Management Consulting Co) là một trong những đơn vị tư vấn quản lý hàng đầu Việt Nam với tính chuyên nghiệp, thực tiễn và chất lượng cao.

Thông tin chính thức về OCD được cập nhật tại website: https://ocd.vn

Fanpage chính thức của OCD vui lòng truy cập: https://facebook.com/OCDConsulting

Liên hệ nhanh Hotline/Zalo: 0886595688 hoặc gửi email đến: ocd@ocd.vn