Quy trình sản xuất là gì? Các loại quy trình sản xuất

Last updated on 5 February, 2025

Bạn có bao giờ tự hỏi, làm thế nào những nguyên liệu thô sơ, tưởng chừng như vô tri lại có thể “biến hình” thành những sản phẩm hữu ích, phục vụ cho cuộc sống của chúng ta? Câu trả lời chính là quy trình sản xuất.

Hãy hình dung quy trình sản xuất như một “cây cầu” vững chắc, kết nối những ý tưởng sáng tạo của con người với thế giới sản phẩm thực tế. Trên “cây cầu” ấy, nguyên liệu thô được “nhào nặn”, “chế tác” qua nhiều công đoạn khác nhau để trở thành những sản phẩm hoàn chỉnh, mang lại giá trị cho người sử dụng.

Quy trình sản xuất là gì?

Khái niệm quy trình sản xuất

Quy trình sản xuất là cách thức mà một công ty xây dựng hoặc tạo ra một sản phẩm. Đó là chuỗi các hoạt động phức tạp liên quan đến một loạt máy móc, công cụ và thiết bị với nhiều cấp độ tự động hóa bằng cách sử dụng máy tính, robot và công nghệ dựa trên đám mây.

Một doanh nghiệp thiết lập quy trình sản xuất riêng của mình để sản xuất hàng hóa dành riêng cho khách hàng của mình. Việc công ty quyết định chọn phương pháp sản xuất nào sẽ dựa trên các yếu tố như nhu cầu của người tiêu dùng, dự báo bán hàng, kỹ thuật lắp ráp, nguyên vật liệu đầu vào liên quan và nguồn lực có sẵn.

Ví dụ: bạn có thể chọn sản xuất sản phẩm theo lô lớn trong khi nhu cầu thị trường tăng trưởng mạnh mẽ, hoặc với số lượng nhỏ hơn để thực hiện đơn đặt hàng của khách hàng mà không phát sinh thêm chi phí lưu trữ.

6 loại quy trình sản xuất

Có nhiều quy trình sản xuất khác nhau đã được chứng minh là hiệu quả tùy thuộc vào ngành bạn đang hoạt động, loại sản phẩm hoặc quy mô doanh nghiệp, cũng như các mục tiêu tổng thể. Dưới đây là 6 loại chính được sử dụng phổ biến nhất bởi các tổ chức trên toàn thế giới.

6 loại quy trình sản xuất

Sản xuất theo công đoạn (Job Shop Manufacturing)

Thay vì làm việc trong dây chuyền lắp ráp, các công nhân khác nhau được phân công vào các trạm làm việc, xưởng hoặc khu vực sản xuất riêng biệt. Cho đến giai đoạn hoàn thành, sản phẩm phải đi qua từng trạm để mỗi công nhân có thể thêm giá trị vào nó trước khi chuyển sang công đoạn tiếp theo.

Các sản phẩm được sản xuất bằng quy trình theo công đoạn này thường đòi hỏi các phương pháp hoặc trình tự giai đoạn riêng, làm cho quá trình này lý tưởng cho việc tùy chỉnh hoặc sản xuất theo đơn đặt hàng. Các lô nhỏ thường áp dụng quy trình sản xuất theo công đoạn.

Vì loại hình này có xu hướng tập trung nhiều hơn vào kiểm soát chất lượng, nên nó có thể chậm hơn do các sản phẩm có độ tùy chỉnh cao. Quy trình sản xuất này thường được sử dụng với các bộ phận hàng không chuyên dụng, bộ phận tàu thủy và thậm chí cả máy móc công nghiệp. Do vậy, các chuyên gia cần được đào tạo chuyên sâu để xử lý và phụ trách các kỹ thuật tiên tiến với mục tiêu đạt được tiêu chuẩn chất lượng.

Sản xuất lặp đi lặp lại (Repetitive Manufacturing)

Thường được áp dụng trong các ngành sản xuất hàng loạt như điện tử và ô tô, sản xuất lặp đi lặp lại đề cập đến việc tạo ra các sản phẩm giống nhau hoặc tương tự trên dây chuyền lắp ráp. Các doanh nghiệp sử dụng mô hình này luôn chú trọng đến nhu cầu tiêu dùng liên tục đối với sản phẩm của họ. Nhờ tính ổn định, sản xuất lặp đi lặp lại nổi bật với khả năng cải thiện tốc độ và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Quy trình sản xuất này đặc biệt phù hợp với các công ty có tỷ lệ sản xuất cam kết, nơi dây chuyền sản xuất và lắp ráp hoạt động gần như 24/7 quanh năm. So với sản xuất theo công đoạn, sản xuất lặp đi lặp lại thường hướng đến sản lượng lớn, đồng thời tận dụng tự động hóa để tối ưu hiệu suất và giảm chi phí.

Sản xuất rời rạc (Discrete Manufacturing)

Sản xuất rời rạc có nhiều điểm tương đồng với sản xuất lặp đi lặp lại, đều sử dụng dây chuyền lắp ráp hoặc sản xuất. Tuy nhiên, sản xuất rời rạc phức tạp hơn do phải thường xuyên điều chỉnh để đáp ứng các thay đổi theo thời gian.

Để thích ứng với nhu cầu khách hàng và sự phát triển liên tục của công nghệ, các dây chuyền lắp ráp hoặc sản xuất cần được cấu hình lại thường xuyên. Ngành sản xuất quần áo, đồ chơi và thiết bị y tế là những ví dụ tiêu biểu, khi các doanh nghiệp trong lĩnh vực này thường xuyên phải thay đổi thành phần hoặc phương pháp sản xuất để theo kịp xu hướng và nhu cầu thị trường. Sản xuất rời rạc cũng có mối liên hệ chặt chẽ với khái niệm One Piece Flow, một phương pháp quan trọng trong sản xuất tinh gọn.

Ngoài ra, việc thiết kế và cập nhật thường xuyên kế hoạch kinh doanh đóng vai trò then chốt đối với các doanh nghiệp sản xuất rời rạc, vì bất kỳ sự thay đổi nào trong quy trình sản xuất cũng có thể nhanh chóng ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của công ty.

Sản xuất theo lô (Batch Process Manufacturing)

Sản xuất theo lô có thể được xem là đủ để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, thay vì duy trì sản xuất liên tục các sản phẩm giống nhau hoặc tương tự, điều này có thể dẫn đến dư thừa. Sau mỗi lô sản xuất, thiết bị và dụng cụ được làm sạch và chuẩn bị cho lô tiếp theo.

Tóm lại, sản xuất theo lô có mối liên hệ chặt chẽ với quy trình sản xuất rời rạc (tập trung vào nhu cầu của người tiêu dùng) và sản xuất theo công đoạn (dựa trên sự sẵn có của nguyên liệu thô và các sản phẩm tùy chỉnh). Ngoài ra, phương thức sản xuất này được áp dụng phổ biến trong ngành thực phẩm và dược phẩm.

Sản xuất theo quy trình liên tục (Continuous Process Manufacturing)

Nhìn chung, quy trình này tương tự như sản xuất lặp đi lặp lại, hoạt động liên tục 24/7. Điểm khác biệt chính nằm ở loại nguyên liệu thô được sử dụng trong sản xuất theo quy trình liên tục, thường là khí, chất lỏng, bột và vật liệu dạng hạt. Nhờ đặc tính này, quy trình này được áp dụng hiệu quả trong các ngành như lọc dầu và sản xuất phân bón.

In 3D (3D Printing)

In 3D, hay còn gọi là in ấn 3D, đang dần trở thành một “cuộc cách mạng” trong ngành sản xuất. Với khả năng tạo ra các sản phẩm phức tạp từ nhiều loại vật liệu khác nhau, từ nhựa đến kim loại, in 3D đang được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, từ y tế, chế tạo vũ khí đến các sản phẩm tiêu dùng hàng ngày như giày dép, mỹ phẩm.

Bảng so sánh tóm tắt 6 loại quy trình sản xuất

Các bước của quy trình sản xuất

Có nhiều giai đoạn mà một quy trình sản xuất điển hình trải qua. Dĩ nhiên, các bước có thể khác nhau giữa các nhà sản xuất và giữa các ngành, nhưng nhìn chung, các bước dưới đây sẽ là một phần của bất kỳ quy trình quản lý sản xuất nào.

Lập kế hoạch sản xuất

Trước khi bạn có thể đi vào sản xuất, bạn cần phải lập kế hoạch sản xuất. Tại thời điểm này, bạn sẽ xác định mục đích và mục tiêu của quá trình sản xuất, cũng như tìm ra cách bạn sẽ đạt được chúng.

Định tuyến sản xuất

Sau khi kế hoạch được hoàn thiện, việc cung ứng các nguồn lực cần thiết, chẳng hạn như nguyên vật liệu, sẽ được tiến hành. Quá trình này bao gồm việc xử lý, hoàn thiện, kiểm tra chất lượng và phân phối nguyên vật liệu. Tất cả những hoạt động này đều thuộc giai đoạn định tuyến. Đây là thời điểm then chốt để xác định số lượng, chất lượng hàng hóa, dịch vụ và vị trí của chúng trong quy trình sản xuất. Mặc dù mọi công đoạn đều quan trọng, nhưng định tuyến có lẽ là yếu tố then chốt nhất.

Lập lịch trình sản xuất

Lịch trình sản xuất là công cụ giúp xác định thời gian hoàn thành công việc. Mỗi giai đoạn trong quy trình sản xuất cần được chỉ định một ngày bắt đầu và một ngày kết thúc. Tất cả những người tham gia vào dây chuyền sản xuất sẽ có một quy trình làm việc được lên kế hoạch cụ thể.

Điều phối sản xuất

Giai đoạn này đánh dấu sự khởi đầu thực sự của quá trình sản xuất. Trong quá trình điều phối, sẽ có nhiều hoạt động diễn ra, từ việc cung cấp nguyên vật liệu, duy trì hồ sơ, đến giám sát các quy trình làm việc đã được lên kế hoạch, cũng như thời gian máy hoạt động hoặc ngừng hoạt động, nhằm đảm bảo quá trình sản xuất diễn ra theo đúng tiến độ và kế hoạch.

Kiểm soát sản xuất

Kiểm soát sản xuất là giai đoạn so sánh giữa quá trình sản xuất thực tế và kế hoạch đã đề ra. Quá trình này giúp xác định những vấn đề đã làm sai lệch tiến độ sản xuất, từ đó hỗ trợ các nhà quản lý xây dựng kế hoạch điều chỉnh để khắc phục những vấn đề này trong chu kỳ sản xuất tiếp theo.

Kết luận

Tóm lại, quy trình sản xuất là một chuỗi các hoạt động phức tạp, từ lập kế hoạch đến kiểm soát và cải tiến, nhằm biến đổi nguyên vật liệu thô thành sản phẩm hoàn chỉnh. Hiệu quả của quy trình sản xuất đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm, tối ưu hóa chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Tham khảo dịch vụ Tư vấn Quản trị sản xuất của OCD

• Phân tích và tối ưu hóa quy trình sản xuất: OCD hỗ trợ doanh nghiệp đánh giá hiện trạng, nhận diện các điểm nghẽn và đề xuất giải pháp cải tiến quy trình, từ đó giảm thiểu lãng phí và nâng cao năng suất.
• Thiết kế hệ thống quản lý sản xuất hiện đại: Xây dựng các hệ thống quản lý sản xuất thông minh dựa trên công nghệ tiên tiến, phù hợp với đặc thù từng ngành nghề.
• Áp dụng công cụ quản lý tiên tiến: OCD triển khai các công cụ quản lý như Lean, Six Sigma, và TPM, giúp tối ưu hóa quy trình và giảm thiểu sai sót trong sản xuất.
• Đào tạo và nâng cao năng lực quản lý: Trong dịch vụ tư vấn quản trị sản xuất, OCD cung cấp các chương trình đào tạo thực tiễn cho đội ngũ quản lý và nhân viên, giúp họ áp dụng thành công các phương pháp cải tiến sản xuất.

Tìm hiểu ngay tại:

Dịch vụ Tư vấn Quản trị Sản xuất

——————————-