Chiến lược sản xuất là gì? Các loại chiến lược phổ biến

Last updated on 19 March, 2025

Trong kỷ nguyên công nghiệp 4.0, sản xuất không chỉ đơn thuần là tạo ra sản phẩm, mà còn là một cuộc đua về tối ưu hóa chi phí, nâng cao hiệu suất và đáp ứng nhanh chóng nhu cầu thị trường. Một chiến lược sản xuất hiệu quả không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững trong dài hạn. Vậy chiến lược sản xuất là gì và đâu là các loại chiến lược phổ biến hiện nay? Cùng OCD tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

Chiến lược sản xuất là gì?

Khái niệm chiến lược sản xuất

Chiến lược sản xuất (Production Strategy) xác định cách một công ty sử dụng nguồn lực của mình để sản xuất hàng hóa và dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng, đồng thời đạt được các mục tiêu tài chính. Nó bao gồm nhiều yếu tố như phân bổ nguồn lực, sử dụng công nghệ và thiết bị, quản trị tồn kho và chuỗi cung ứng, cũng như tối ưu hóa quy trình sản xuất để đạt được các mục tiêu kinh doanh tổng thể của công ty.

Một chiến lược sản xuất được thiết kế tốt có thể giúp doanh nghiệp tối ưu hóa hoạt động, nâng cao hiệu suất, giảm chi phí, cải thiện chất lượng và cuối cùng là tăng lợi nhuận.

Chiến lược sản xuất thuộc cấp độ chiến lược nào?

Trong mô hình quản trị chiến lược, có ba cấp độ chiến lược chính:

1. Chiến lược cấp công ty (Corporate Strategy): Xác định định hướng tổng thể của doanh nghiệp, bao gồm việc mở rộng, thu hẹp, đa dạng hóa hoặc tái cấu trúc.
2. Chiến lược cấp kinh doanh (Business Strategy): Tập trung vào cách thức một đơn vị kinh doanh cạnh tranh trên thị trường, như chiến lược chi phí thấp, chiến lược khác biệt hóa hoặc chiến lược tập trung.
3. Chiến lược cấp chức năng (Functional Strategy): Là chiến lược cụ thể trong từng bộ phận chức năng như sản xuất, marketing, tài chính, nhân sự… nhằm hỗ trợ chiến lược cấp đơn vị kinh doanh và cấp công ty.

Chiến lược sản xuất thuộc cấp chức năng vì nó liên quan đến cách tổ chức sản xuất, tối ưu hóa quy trình, quản lý nguyên vật liệu và nâng cao hiệu suất để hỗ trợ mục tiêu kinh doanh chung. Nó giúp doanh nghiệp đảm bảo sản xuất hiệu quả, đáp ứng nhu cầu thị trường và tối ưu hóa chi phí vận hành.

Các loại chiến lược sản xuất

Có nhiều loại chiến lược lập kế hoạch sản xuất phổ biến mà nhiều doanh nghiệp sử dụng để giúp họ xác định số lượng sản phẩm phù hợp cần sản xuất. Chiến lược mà doanh nghiệp sử dụng phụ thuộc vào ngành nghề, quy mô, loại sản phẩm mà họ sản xuất và nhu cầu của khách hàng. Dưới đây là 6 loại chiến lược cần cân nhắc:

Các loại chiến lược sản xuất

Chiến lược “đuổi” (Chase strategy)

Chiến lược “đuổi” theo nhu cầu dựa trên nguyên tắc rằng doanh nghiệp chỉ sản xuất theo nhu cầu của khách hàng. Khi nhu cầu cao, doanh nghiệp sản xuất nhiều sản phẩm hơn. Khi nhu cầu giảm, họ sản xuất ít hơn. Do đó, nhiều công ty áp dụng chiến lược này chỉ sản xuất sản phẩm khi có đơn đặt hàng và nhu cầu thực tế.

Những doanh nghiệp kinh doanh các mặt hàng có tính thời vụ hoặc dễ hư hỏng, chẳng hạn như cửa hàng bánh nướng hoặc công ty bán cây thông Noel, thường sử dụng chiến lược này. Điều này giúp giảm chi phí tồn kho và hạn chế tối đa số lượng sản phẩm bị lãng phí.

Chiến lược sản xuất để lưu kho (Make-to-Stock – MTS)

Phương pháp MTS dựa trên dự báo nhu cầu của khách hàng. Các công ty áp dụng chiến lược này sản xuất sản phẩm trước, lưu trữ chúng trong kho và bán khi có đơn hàng. Phương pháp này sử dụng dữ liệu dự báo và thông tin theo thời gian thực để sản xuất số lượng hàng hóa phù hợp với nhu cầu trong tương lai. Các mặt hàng thường được sản xuất theo chiến lược này bao gồm quần áo, thực phẩm trong siêu thị và các sản phẩm sản xuất hàng loạt khác.

Lợi ích của chiến lược sản xuất theo tồn kho bao gồm rút ngắn thời gian chờ của khách hàng và tạo điều kiện cho việc lập kế hoạch sản xuất hiệu quả.

Chiến lược sản xuất theo đơn hàng (Make-to-Order – MTO)

MTO tập trung vào việc chỉ sản xuất sản phẩm sau khi khách hàng đã đặt hàng. Chiến lược này đặc biệt hữu ích đối với các sản phẩm có thể lắp ráp nhanh chóng hoặc cần nhiều tùy chỉnh. Mặc dù phương pháp này tốn nhiều thời gian hơn để sản xuất và giao hàng, nhưng nó giúp giảm lãng phí nguyên liệu và tránh chi phí cho những sản phẩm không sử dụng đến.

Chiến lược này thường được áp dụng trong các ngành sản xuất đặc thù, chẳng hạn như sản xuất máy bay hoặc xe chuyên dụng. Do chi phí sản xuất những mặt hàng này cao, việc sản xuất theo đơn đặt hàng giúp đảm bảo sản phẩm được làm đúng theo yêu cầu cụ thể của khách hàng.

Chiến lược lắp ráp theo đơn hàng (Assemble-to-Order – ATO)

ATO là sự kết hợp giữa chiến lược sản xuất để lưu kho (MTS) và sản xuất theo đơn hàng (MTO). Các doanh nghiệp áp dụng chiến lược này luôn có sẵn nguyên vật liệu để lắp ráp các bộ phận, nhưng chỉ hoàn thiện sản phẩm khi có đơn đặt hàng. Chiến lược này đặc biệt phù hợp với các doanh nghiệp sản xuất ô tô hoặc máy tính. Họ có nhu cầu sản xuất lớn nhưng không muốn lắp ráp hoàn chỉnh tất cả sản phẩm trước khi bán. Điều này giúp họ tránh sản xuất các sản phẩm có khả năng không bán được và hạn chế hàng tồn kho dư thừa.

Chiến lược sản xuất ổn định (Level production)

Phương pháp sản xuất ổn định duy trì số lượng sản xuất cố định hàng tháng, bất kể nhu cầu thị trường tăng hay giảm. Chiến lược này phù hợp với những doanh nghiệp có nhu cầu tiêu thụ theo chu kỳ. Những công ty áp dụng phương pháp này thường có lượng hàng tồn kho nhiều hơn mức cần thiết trong phần lớn thời gian trong năm, nhưng sẽ cân bằng khi nhu cầu tăng cao.

Ví dụ, một công ty sản xuất ba lô biết rằng mùa bán hàng cao điểm là vào thời điểm bắt đầu năm học, khi nhu cầu ba lô tăng mạnh. Tuy nhiên, công ty chỉ sản xuất 3.000 chiếc ba lô mỗi tháng, bất kể nhu cầu của khách hàng có thay đổi ra sao. Mặc dù trong hầu hết thời gian trong năm, công ty có thể tồn kho dư thừa, nhưng vào mùa cao điểm, họ đã có đủ hàng để đáp ứng nhu cầu tăng đột biến.

Thiết kế theo đơn hàng (Engineer-to-Order – ETO)

ETO (Engineer-to-Order) là một chiến lược sản xuất trong đó sản phẩm được thiết kế và sản xuất theo đơn đặt hàng của khách hàng. Khác với các phương pháp sản xuất hàng loạt hay sản xuất theo đơn hàng tiêu chuẩn, ETO yêu cầu thiết kế kỹ thuật trước khi sản xuất để đảm bảo sản phẩm đáp ứng chính xác yêu cầu. Do đó, các công ty áp dụng ETO thường không lưu trữ thành phẩm mà chỉ có sẵn các thành phần tiêu chuẩn như thép, hóa chất hoặc linh kiện cơ bản.

Chiến lược này thường được sử dụng trong các ngành công nghiệp đặc thù như sản xuất máy móc công nghiệp, thiết bị y tế, tàu thủy, máy bay hoặc các công trình xây dựng phức tạp. So với MTO (Make-to-Order), ETO có thời gian sản xuất dài hơn do phải trải qua giai đoạn thiết kế và phê duyệt trước khi chế tạo.

Các yếu tố cốt lõi của chiến lược sản xuất

Để xây dựng một chiến lược sản xuất hiệu quả, doanh nghiệp cần xem xét nhiều yếu tố quan trọng. Dù mục tiêu và định hướng cụ thể có thể khác nhau tùy từng doanh nghiệp, nhưng những yếu tố dưới đây đều đóng vai trò then chốt trong mọi chiến lược thành công:

Phát triển và thiết kế sản phẩm

Doanh nghiệp cần tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu khách hàng trong khi vẫn đảm bảo hiệu quả sản xuất. Các yếu tố cần cân nhắc bao gồm tính năng, thông số kỹ thuật, chức năng và chi phí sản xuất. Ví dụ, khi thiết kế một chiếc điện thoại thông minh mới, doanh nghiệp cần quyết định về kích thước, độ phân giải màn hình, vi xử lý, chất lượng camera và các tính năng khác phù hợp với nhu cầu thị trường.

Công nghệ và thiết bị

Việc lựa chọn và triển khai công nghệ, thiết bị sản xuất phù hợp giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất. Nó bao gồm loại thiết bị sử dụng, kế hoạch bảo trì và nâng cấp. Ví dụ, một doanh nghiệp có thể đầu tư vào robot tự động để cải thiện tốc độ và độ chính xác của dây chuyền lắp ráp, giảm chi phí lao động.

Quản lý nguồn cung nguyên vật liệu

Xác định và quản lý nguồn cung cấp nguyên vật liệu là yếu tố quan trọng để đảm bảo sản xuất hiệu quả. Các yếu tố cần xem xét bao gồm chất lượng, tính sẵn có và chi phí của nguyên vật liệu. Chẳng hạn, một công ty sản xuất túi da cao cấp có thể tìm kiếm nguồn cung cấp da chất lượng cao từ các nhà cung cấp uy tín.

Quy trình và hoạt động sản xuất

Việc quản lý quy trình sản xuất đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu suất và đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn. Các yếu tố cần cân nhắc gồm quản lý nhân lực, kiểm soát chất lượng và sử dụng tài nguyên hiệu quả. Ví dụ, một doanh nghiệp có thể áp dụng phương pháp sản xuất tinh gọn (lean manufacturing) để giảm lãng phí và tối ưu hóa hiệu suất làm việc.

Kiểm soát và đảm bảo chất lượng

Triển khai các biện pháp kiểm soát chất lượng nhằm đảm bảo sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn và yêu cầu của khách hàng. Điều này bao gồm kiểm tra, giám sát và cải tiến liên tục. Một công ty có thể sử dụng phương pháp kiểm soát quá trình bằng thống kê (SPC) để giảm tỷ lệ lỗi sản phẩm và nâng cao sự hài lòng của khách hàng.

Quản lý tồn kho và logistics

Đảm bảo hàng hóa luôn có sẵn tại đúng thời điểm và địa điểm là yếu tố quan trọng trong chuỗi cung ứng. Các yếu tố cần xem xét gồm kiểm soát tồn kho, xử lý đơn hàng và quản lý chuỗi cung ứng. Ví dụ, một công ty có thể áp dụng mô hình quản lý hàng tồn kho “vừa đúng lúc” (Just-in-time – JIT) để giảm chi phí lưu kho nhưng vẫn đảm bảo giao hàng đúng hạn.

Cải tiến liên tục và đổi mới

Liên tục cải thiện quy trình sản xuất giúp tăng hiệu suất, giảm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm. Điều này bao gồm việc áp dụng công nghệ mới, tối ưu hóa quy trình và lắng nghe phản hồi từ khách hàng. Ví dụ, một công ty có thể dựa vào ý kiến khách hàng để phát triển sản phẩm mới như điện thoại có thời lượng pin lâu hơn hoặc ô tô với các tính năng an toàn tiên tiến.

Bằng cách tập trung vào những yếu tố này, doanh nghiệp có thể xây dựng một chiến lược sản xuất hiệu quả, giúp tối ưu hóa chi phí, nâng cao năng suất và tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.

Lợi ích của việc xây dựng chiến lược sản xuất

Dưới đây là một số lợi ích hàng đầu của việc xây dựng chiến lược sản xuất:

Cải thiện hiệu suất chung của tổ chức

Lập kế hoạch sản xuất giúp nhà quản lý xác định loại nguyên liệu cần thiết, từ đó đảm bảo nguồn cung ổn định thông qua hợp đồng với nhà cung cấp. Điều này giúp quá trình vận chuyển và lưu trữ nguyên liệu trở nên khoa học hơn. Ngoài ra, việc có chiến lược rõ ràng còn giúp thiết lập các mốc thời gian sản xuất, đảm bảo hàng hóa được hoàn thành và giao đúng hạn, nâng cao sự hài lòng của khách hàng.

Tăng cường giao tiếp

Một kế hoạch chi tiết và dễ tiếp cận giúp cải thiện đáng kể khả năng giao tiếp giữa các bên liên quan. Khi có sự trao đổi thông tin rõ ràng giữa ban quản lý và nhà cung cấp, nguyên vật liệu sẽ được cung ứng đúng số lượng, đúng thời điểm và đúng địa điểm. Đồng thời, nhân viên sản xuất cũng nắm rõ vai trò và nhiệm vụ của mình, giúp họ làm việc tập trung và hiệu quả hơn.

Cải thiện việc phân bổ nguồn lực

Chiến lược sản xuất giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định tối ưu về việc sử dụng nguồn lực, bao gồm nguyên liệu, thời gian làm việc của nhân viên và ngân sách công ty. Kế hoạch chi tiết giúp đảm bảo nguyên vật liệu được sử dụng hợp lý, tránh lãng phí. Đồng thời, nhà quản lý có thể phân công nhiệm vụ phù hợp với trình độ, kỹ năng của nhân viên để tận dụng tối đa nguồn nhân lực.

Giảm chi phí sản xuất

Khi có kế hoạch rõ ràng, doanh nghiệp có thể đưa ra các quyết định tiết kiệm chi phí, chẳng hạn như tìm kiếm nguyên liệu giá rẻ hơn hoặc tối ưu hóa quy trình sản xuất. Việc hạn chế lãng phí do dư thừa nguyên liệu cũng giúp giảm chi phí đáng kể. Ngoài ra, xem xét và điều chỉnh ngân sách trong quá trình lập chiến lược sản xuất giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả hơn.

Tiêu chí lựa chọn chiến lược sản xuất phù hợp

Để lựa chọn chiến lược sản xuất hiệu quả, doanh nghiệp cần xem xét các tiêu chí sau:

1. Xác định sản phẩm và thị trường mục tiêu rõ ràng: Doanh nghiệp cần xác định chính xác sản phẩm mình sẽ sản xuất và thị trường mục tiêu mình hướng đến. Việc lựa chọn sản phẩm và thị trường phù hợp, có ít cạnh tranh nhưng vẫn đảm bảo tiềm năng phát triển là yếu tố then chốt. Tránh chạy theo những sản phẩm đại trà, dễ dẫn đến cạnh tranh gay gắt và khó tạo lợi thế riêng.
2. Nhu cầu thị trường và hành vi khách hàng: Hiểu rõ nhu cầu, mong muốn và kỳ vọng của khách hàng mục tiêu giúp doanh nghiệp phát triển sản phẩm/dịch vụ phù hợp, từ đó lựa chọn chiến lược sản xuất tốt nhất.
3. Quy mô và nguồn lực của doanh nghiệp: Doanh nghiệp cần đánh giá khả năng sản xuất hiện tại, bao gồm tài chính, công nghệ và nhân lực, để lựa chọn chiến lược phù hợp.
4. Tính linh hoạt và khả năng đáp ứng: Đánh giá khả năng linh hoạt trong thiết kế và sản lượng giúp doanh nghiệp quyết định chiến lược hợp lý, đảm bảo đáp ứng kịp thời nhu cầu thị trường.
5. Chất lượng và chi phí: Doanh nghiệp cần cân nhắc giữa việc duy trì chất lượng cao và việc hạ thấp chi phí sản xuất để lựa chọn phương án sản xuất phù hợp, đảm bảo hiệu quả kinh doanh.
6. Mục tiêu chiến lược dài hạn: Chiến lược sản xuất cần phù hợp với mục tiêu chiến lược dài hạn của doanh nghiệp, đảm bảo sự phát triển bền vững và khả năng cạnh tranh trên thị trường. 

Ví dụ về chiến lược sản xuất của Dell và Lenovo

​Dell và Lenovo áp dụng các chiến lược sản xuất khác nhau để đáp ứng nhu cầu thị trường và tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh.​

Chiến lược sản xuất của Dell

Dell nổi tiếng với mô hình sản xuất theo đơn đặt hàng (Make-to-Order – MTO), trong đó sản phẩm được lắp ráp sau khi nhận được đơn hàng từ khách hàng. Chiến lược này giúp Dell giảm thiểu hàng tồn kho và đáp ứng nhu cầu cụ thể của từng khách hàng. Ngoài ra, Dell áp dụng mô hình chuỗi cung ứng kéo, tức là toàn bộ quá trình sản xuất và cung ứng được thúc đẩy bởi nhu cầu thực tế của khách hàng, giúp tối ưu hóa quy trình và giảm chi phí.

Chiến lược sản xuất của Lenovo

Lenovo áp dụng chiến lược sản xuất theo tồn kho (Make-to-Stock – MTS), tức là sản xuất hàng loạt sản phẩm dựa trên dự báo nhu cầu thị trường và lưu kho để đáp ứng nhanh chóng khi có đơn hàng. Để mở rộng thị trường toàn cầu, Lenovo triển khai chiến lược “ba làn sóng”, tập trung vào việc đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường.

Ngoài ra, Lenovo chú trọng đến sản xuất bền vững, sử dụng các nguyên liệu tái chế như magie, nhôm và nhựa thu gom từ đại dương trong quá trình sản xuất, nhằm giảm thiểu tác động môi trường và thỏa mãn xu hướng tiêu dùng xanh.

Cả hai công ty đều điều chỉnh chiến lược sản xuất của mình để phù hợp với nhu cầu thị trường và mục tiêu kinh doanh, từ đó duy trì vị thế cạnh tranh trong ngành công nghiệp máy tính.

Kết luận

Chiến lược sản xuất mà một doanh nghiệp áp dụng phụ thuộc phần lớn vào loại hình kinh doanh, sản phẩm được sản xuất và nguồn lực sẵn có. Mỗi loại chiến lược sản đều có những lợi ích và hạn chế riêng. Việc hiểu rõ các chiến lược có sẵn và lựa chọn chiến lược phù hợp nhất cho doanh nghiệp có thể giúp giảm thời gian và chi phí sản xuất, nâng cao trải nghiệm khách hàng, tăng hiệu suất sản xuất và cải thiện hiệu quả tổng thể trong quản lý chuỗi cung ứng.

——————————-