Ứng dụng công nghệ trong nuôi trồng thủy sản

Last updated on 26 February, 2025

Ngành nuôi trồng thủy sản đang đứng trước những thách thức lớn từ biến đổi khí hậu, dịch bệnh và cạnh tranh quốc tế. Để vượt qua những khó khăn này, việc ứng dụng công nghệ tiên tiến là chìa khóa then chốt. Từ hệ thống giám sát thông minh, công nghệ Biofloc đến nuôi tuần hoàn (RAS), các giải pháp công nghệ đang mở ra một tương lai đầy hứa hẹn cho ngành thủy sản Việt Nam.

Những thách thức với doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản Việt nam

• Biến đổi khí hậu:
  • Biến đổi khí hậu gây ra nhiều hiện tượng thiên tai như bão, lũ, hạn, xâm nhập mặn, nâng cao mực nước biển, làm ảnh hưởng đến sự ổn định và an toàn của các hệ thống nuôi trồng thủy sản.  
  • Những hiện tượng thời tiết bất thường như bão lụt, hạn hán, và nhiệt độ thay đổi đột ngột không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất mà còn gây ra những biến đổi về môi trường sống của thủy sản.  
• Dịch bệnh:
  • Dịch bệnh là một trong những thách thức lớn nhất đối với ngành nuôi trồng thủy sản. Các dịch bệnh có thể lây lan nhanh chóng và gây thiệt hại lớn cho các trang trại nuôi trồng thủy sản.
• Ô nhiễm môi trường:
  • Nhiều cơ sở nuôi trồng thủy sản chưa có hệ thống quản lý và xử lý rác thải, nước thải hiệu quả. Chất thải từ thức ăn thừa, phân cá, và các hóa chất sử dụng trong nuôi trồng nếu không được xử lý đúng cách sẽ gây ô nhiễm môi trường nước trong ao và các vùng lân cận.  
  • Ô nhiễm từ nuôi trồng thủy sản.
• Cạnh tranh quốc tế:
  • Sự cạnh tranh gay gắt từ các nước khác trên thế giới đòi hỏi các doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản phải không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm chi phí sản xuất.
• Quy hoạch:
  • Thiếu quy hoạch. Phần lớn các mô hình nuôi trồng thủy sản tại Việt Nam vẫn đang ở quy mô gia đình, nhỏ lẻ và tự phát, thiếu quy hoạch bài bản.  
  • Các biến động và chưa đồng bộ từ quy hoạch đất cho sản xuất tại nhiều địa phương đang là thách thức lớn cho cả doanh nghiệp và người nuôi thủy sản.  
  • Diện tích nuôi tôm nước lợ đang tiệm cận với các giới hạn đã được quy hoạch, nhưng nguồn nước sạch để phục vụ nuôi tôm không đáp ứng đủ nhu cầu.  
• Nguồn nhân lực:
  • Thiếu hụt nguồn nhân lực có trình độ cao, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý, giám sát, kiểm tra và kiểm soát chất lượng.
  • Nguồn nhân lực trong ngành cũng gặp phải các vấn đề về thu nhập, điều kiện làm việc, an toàn lao động và bảo hiểm xã hội.  

Vai trò của công nghệ đối trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản

Công nghệ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ môi trường. Dưới đây là một số vai trò chính của công nghệ trong ngành này:

• Tăng năng suất và chất lượng sản phẩm:
  • Các hệ thống nuôi trồng thông minh giúp kiểm soát các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ pH, oxy hòa tan, từ đó tạo điều kiện tối ưu cho sự phát triển của thủy sản.
  • Công nghệ xử lý nước tiên tiến giúp đảm bảo chất lượng nước nuôi, giảm thiểu nguy cơ dịch bệnh.
  • Công nghệ di truyền giúp tạo ra các giống thủy sản có năng suất cao, khả năng kháng bệnh tốt và thích ứng với điều kiện môi trường khác nhau.
• Giảm chi phí sản xuất:
  • Tự động hóa các quy trình chăn nuôi giúp giảm chi phí nhân công.
  • Các hệ thống cho ăn tự động giúp tối ưu hóa lượng thức ăn, giảm lãng phí.
  • Công nghệ giám sát và cảnh báo sớm giúp phát hiện kịp thời các vấn đề về sức khỏe của thủy sản, giảm chi phí thuốc thú y.
• Giảm thiểu rủi ro và bảo vệ môi trường:
  • Công nghệ giám sát môi trường giúp theo dõi các yếu tố gây ô nhiễm, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời.
  • Các hệ thống xử lý nước thải giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
  • Công nghệ truy xuất nguồn gốc giúp đảm bảo an toàn thực phẩm và nâng cao uy tín của sản phẩm.
• Nâng cao khả năng cạnh tranh:
  • Ứng dụng công nghệ giúp doanh nghiệp sản xuất ra các sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu khắt khe của thị trường.
  • Tự động hóa các quy trình sản xuất giúp giảm chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động.
  • Sử dụng công nghệ thông tin giúp quảng bá sản phẩm và tiếp cận thị trường một cách hiệu quả hơn.
• Quản lí dữ liệu và ra quyết định:
  • Công nghệ như các phần mềm quản lí cho phép thu thập và phân tích dữ liệu từ các quá trình nuôi trồng, giúp người quản lí có cái nhìn tổng quan và đưa ra các quyết định chính xác hơn.
  • Các hệ thống cảm biến và IoT cung cấp thông tin thời gian thực về môi trường và sức khỏe của thủy sản, giúp người nuôi có thể phản ứng nhanh chóng với các vấn đề phát sinh.

Tóm lại, công nghệ đóng vai trò then chốt trong việc phát triển ngành nuôi trồng thủy sản bền vững và hiệu quả. Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến không chỉ giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm mà còn góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

Công nghệ tiêu biểu trong nuôi trồng thủy sản

• Hệ thống giám sát và quản lý ao nuôi thông minh (IoT):
  • Các cảm biến đo lường các chỉ số môi trường như nhiệt độ, pH, oxy hòa tan, độ mặn,… và truyền dữ liệu về trung tâm điều khiển.
  • Phần mềm phân tích dữ liệu và đưa ra cảnh báo khi các chỉ số vượt ngưỡng cho phép.
  • Hệ thống tự động điều chỉnh các thiết bị như máy sục khí, máy bơm nước để duy trì môi trường nuôi tối ưu.
  • Ví dụ nhà cung cấp:
    • Công ty CP Giải pháp Hệ thống Thông minh Việt Nam (VISS)
• Hệ thống cho ăn tự động:
  • Thiết bị tự động phân phối thức ăn theo lịch trình và lượng thức ăn được lập trình sẵn.
  • Giảm thiểu lãng phí thức ăn và đảm bảo dinh dưỡng cho thủy sản.
  • Ví dụ nhà cung cấp:
    • Công ty TNHH công nghệ nông nghiệp xanh Hachi
• Công nghệ Biofloc:
  • Tạo ra hệ vi sinh vật có lợi trong ao nuôi, giúp phân hủy chất thải và cải thiện chất lượng nước.
  • Giảm thiểu nhu cầu thay nước và tiết kiệm chi phí.
  • Ví dụ nhà cung cấp:
    • Công ty TNHH Công nghệ sinh học Biogency
• Hệ thống nuôi tuần hoàn (RAS):
  • Tái sử dụng nước nuôi sau khi được lọc và xử lý, giảm thiểu lượng nước thải và ô nhiễm môi trường.
  • Cho phép nuôi trồng thủy sản ở mật độ cao và kiểm soát chặt chẽ các yếu tố môi trường.
  • Ví dụ nhà cung cấp:
    • Công ty cổ phần công nghệ thủy sản Việt Nam
• Công nghệ xử lý nước:
  • Các hệ thống lọc nước, khử trùng, xử lý nước thải giúp đảm bảo chất lượng nước nuôi và bảo vệ môi trường.
  • Ví dụ nhà cung cấp:
    • Công ty TNHH thiết bị lọc nước Nam Trung Hải
• Công nghệ di truyền và chọn giống:
  • Sử dụng các phương pháp di truyền để tạo ra các giống thủy sản có năng suất cao, khả năng kháng bệnh tốt và thích ứng với điều kiện môi trường khác nhau.
  • Ví dụ nhà cung cấp:
    • Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản.
• Thiết bị đo và kiểm tra chất lượng nước tự động:
  • Các thiết bị này có khả năng đo lường liên tục các thông số quan trọng của nước như pH, nhiệt độ, độ mặn, oxy hòa tan và độ đục.
  • Dữ liệu được truyền trực tiếp đến người nuôi qua điện thoại thông minh hoặc máy tính, giúp họ theo dõi và điều chỉnh chất lượng nước một cách kịp thời.
  • Ví dụ nhà cung cấp:
    • Hanna Instruments

Ứng dụng công nghệ trong nuôi trồng thủy sản không chỉ giúp tăng năng suất, giảm chi phí mà còn bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng sản phẩm. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với sự đầu tư và hỗ trợ từ nhà nước, doanh nghiệp và người dân, ngành thủy sản Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế.

Khó khăn trong việc áp dụng công nghệ vào nuôi trồng thủy sản

Việc áp dụng công nghệ vào nuôi trồng thủy sản mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng gặp phải không ít khó khăn, bao gồm:

• Chi phí đầu tư ban đầu cao:
  • Các công nghệ hiện đại như hệ thống IoT, nuôi tuần hoàn (RAS), hay công nghệ Biofloc đòi hỏi vốn đầu tư lớn, vượt quá khả năng tài chính của nhiều hộ nuôi nhỏ lẻ.
  • Chi phí lắp đặt, vận hành và bảo trì các thiết bị công nghệ cũng là một gánh nặng đối với doanh nghiệp.
• Thiếu hụt nguồn nhân lực có trình độ:
  • Việc vận hành và quản lý các hệ thống công nghệ đòi hỏi người lao động phải có kiến thức chuyên môn và kỹ năng thực hành.
  • Hiện nay, nguồn nhân lực trong ngành nuôi trồng thủy sản còn thiếu hụt, đặc biệt là những người có khả năng tiếp cận và ứng dụng công nghệ.
• Khó khăn trong việc tiếp cận và chuyển giao công nghệ:
  • Nhiều công nghệ tiên tiến chưa được phổ biến rộng rãi, đặc biệt là ở các vùng nông thôn.
  • Việc chuyển giao công nghệ từ các viện nghiên cứu, trường đại học đến doanh nghiệp và người nuôi còn gặp nhiều hạn chế.
• Rủi ro về kỹ thuật và môi trường:
  • Việc áp dụng công nghệ mới có thể gặp phải các vấn đề kỹ thuật phát sinh, gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm.
  • Việc quản lý chất thải và bảo vệ môi trường trong quá trình ứng dụng công nghệ cũng là một thách thức lớn.
• Sự khác biệt về quy mô và điều kiện sản xuất:
  • Các công nghệ được phát triển thường phù hợp với quy mô sản xuất lớn, trong khi phần lớn các hộ nuôi thủy sản ở Việt Nam có quy mô nhỏ lẻ.
  • Điều kiện tự nhiên và môi trường khác nhau giữa các vùng miền cũng đòi hỏi sự điều chỉnh và thích ứng của công nghệ.
• Nhận thức của người dân:
  • Một bộ phận người dân vẫn còn chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ.
  • Thói quen sản xuất truyền thống gây cản trở đến việc tiếp nhận cái mới.

Để vượt qua những khó khăn này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm nhà nước, doanh nghiệp, nhà khoa học và người nuôi. Cần có các chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo nguồn nhân lực và chuyển giao công nghệ để thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ vào nuôi trồng thủy sản.