Nhiên liệu Hàng không Bền vững (SAF): Xu hướng Toàn cầu và Việt Nam

Last updated on 24 November, 2025

Xu hướng Thị trường SAF toàn cầu (Sustainable Aviation Fuel) đang bước vào giai đoạn phát triển đột phá, trở thành giải pháp then chốt để ngành hàng không đạt mục tiêu giảm phát thải carbon đầy tham vọng. Với áp lực từ các quy định quốc tế và cam kết Net-Zero của các hãng hàng không lớn, năng lực sản xuất đang được mở rộng nhanh chóng và nguồn nguyên liệu đầu vào đang ngày càng đa dạng hóa – từ dầu ăn đã qua sử dụng, phế phẩm nông nghiệp, đến tảo. Tuy nhiên, việc mở rộng quy mô, đảm bảo nguồn cung bền vững và huy động nguồn vốn đầu tư khổng lồ vẫn là những thách thức trọng yếu. Bài viết này sẽ phân tích các xu hướng chính đang định hình tương lai của thị trường nhiên liệu xanh này.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang trở thành vấn đề cấp bách toàn cầu, ngành hàng không – một trong những ngành phát thải carbon lớn nhất – đang đứng trước áp lực chuyển đổi xanh mạnh mẽ. Nhiên liệu hàng không bền vững (Sustainable Aviation Fuel – SAF) nổi lên như “chìa khóa vàng” giúp ngành này tiến tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Vậy thị trường SAF toàn cầu đang diễn biến ra sao và Việt Nam đang đứng ở đâu trong bản đồ nhiên liệu xanh này?

Nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) là gì?

SAF là loại nhiên liệu được sản xuất từ các nguyên liệu tái tạo như mỡ động vật, dầu ăn đã qua sử dụng, rác thải nông nghiệp hoặc rác thải rắn sinh hoạt. Điểm đặc biệt của SAF là khả năng cắt giảm đến 80% lượng khí thải carbon trong suốt vòng đời so với nhiên liệu phản lực truyền thống (Jet A1).

Lưu ý: SAF là nhiên liệu “drop-in”, nghĩa là có thể trộn trực tiếp với nhiên liệu hóa thạch và sử dụng ngay trên các tàu bay hiện tại mà không cần thay đổi động cơ hay cơ sở hạ tầng.

Xu hướng thị trường SAF toàn cầu

Thị trường SAF toàn cầu đang chứng kiến sự bùng nổ chưa từng có, được thúc đẩy bởi các quy định pháp lý và cam kết của các hãng hàng không lớn.

Động lực tăng trưởng chính:

• Chính sách bắt buộc: Liên minh Châu Âu (EU) đã thông qua quy định “RefuelEU Aviation”, yêu cầu các nhà cung cấp nhiên liệu phải pha trộn tối thiểu 2% SAF vào năm 2025 và tăng lên 70% vào năm 2050.
• Cam kết của IATA: Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) dự báo sản lượng SAF sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2024, đạt 1.9 tỷ lít, nhưng vẫn chỉ đáp ứng 0.53% nhu cầu nhiên liệu hàng không toàn cầu.
• Đầu tư công nghệ: Các công nghệ mới như Power-to-Liquid (PtL) hay Alcohol-to-Jet (AtJ) đang được rót vốn mạnh mẽ để đa dạng hóa nguồn cung.

Thực trạng và Tiềm năng: Xu hướng Thị trường SAF tại Việt Nam

Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tại COP26. Điều này đặt ngành hàng không Việt Nam vào thế “phải thay đổi” để không bị tụt hậu và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế như CORSIA (Cơ chế bù trừ và giảm thải carbon đối với hàng không quốc tế).

Những bước đi đầu tiên

Vào tháng 5/2024, Vietnam Airlines đã thực hiện chuyến bay đầu tiên sử dụng nhiên liệu SAF trên chặng bay từ Singapore về Hà Nội. Đây là cột mốc lịch sử, khẳng định cam kết của Hãng hàng không Quốc gia trong chiến lược phát triển bền vững. Vietjet Air cũng đang tích cực tìm kiếm đối tác để nghiên cứu và cung ứng SAF.

Lợi thế cạnh tranh của Việt Nam

Việt Nam sở hữu tiềm năng to lớn để trở thành một trung tâm sản xuất SAF nhờ nguồn nguyên liệu dồi dào:

• Phụ phẩm nông nghiệp: Rơm rạ, trấu, bã mía (Việt Nam là nước xuất khẩu gạo và nông sản hàng đầu).
• Dầu ăn đã qua sử dụng: Nguồn thu gom lớn từ các đô thị và khu công nghiệp.
• Cây trồng năng lượng: Khả năng canh tác các loại cây lấy dầu trên đất hoang hóa.

Thách thức: Bài toán chi phí và hạ tầng

Mặc dù tiềm năng lớn, nhưng việc áp dụng rộng rãi SAF tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản:

1. Giá thành đắt đỏ: Hiện tại, giá SAF cao gấp 2 đến 4 lần so với nhiên liệu Jet A1 truyền thống. Điều này gây áp lực lớn lên chi phí vận hành của các hãng bay và giá vé máy bay.
2. Thiếu hụt nguồn cung nội địa: Việt Nam chưa có nhà máy sản xuất SAF quy mô thương mại. Phần lớn SAF vẫn phải nhập khẩu hoặc phụ thuộc vào nguồn cung hạn chế.
3. Cơ chế chính sách: Chưa có khung pháp lý cụ thể, các chính sách ưu đãi thuế hoặc trợ giá để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất và sử dụng SAF.

Xu hướng Tương lai Thị trường SAF tại Việt Nam: Kịch bản nào cho 2030?

Để biến tiềm năng thành hiện thực, tương lai của thị trường SAF tại Việt Nam sẽ phụ thuộc vào sự phối hợp “ba nhà”: Nhà nước – Nhà khoa học – Nhà doanh nghiệp.

• Lộ trình pháp lý: Chính phủ cần sớm ban hành lộ trình bắt buộc pha trộn SAF (tương tự EU) và các cơ chế tín chỉ carbon.
• Hợp tác quốc tế: Các hãng hàng không Việt Nam cần hợp tác với các “ông lớn” năng lượng (như Petrolimex, lọc hóa dầu Bình Sơn) và đối tác quốc tế để chuyển giao công nghệ sản xuất.
• Nội địa hóa sản xuất: Xây dựng các nhà máy lọc dầu sinh học ngay tại Việt Nam để tận dụng nguồn nguyên liệu sẵn có, giảm chi phí logistics.

Quy mô và tốc độ tăng trưởng – Xu hướng thị trường SAF

Dưới đây là thông tin chi tiết về quy mô và tốc độ tăng trưởng của thị trường Nhiên liệu hàng không bền vững (SAF), phân tích từ góc độ toàn cầu và triển vọng cụ thể tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương (bao gồm Việt Nam).

Quy mô và Tốc độ Tăng trưởng – Xu hướng hị trường SAF Toàn cầu

Thị trường SAF đang trong giai đoạn “bùng nổ” sơ khởi, chuyển mình từ một thị trường ngách sang một ngành công nghiệp tỷ đô nhờ các quy định bắt buộc về môi trường.

• Quy mô thị trường SAF (Market Size):
  • Năm 2023-2024: Định giá khoảng 1 – 2 tỷ USD.
  • Dự báo 2030: Dự kiến đạt 15 – 20 tỷ USD (theo Grand View Research và MarketsandMarkets).
  • Dự báo 2050: Có thể đạt tới 400 tỷ USD khi SAF trở thành nguồn nhiên liệu chính thay thế nhiên liệu hóa thạch.
• Tốc độ tăng trưởng thị trường SAF (CAGR):
  • Tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) được dự báo ở mức cực kỳ cao, từ 40% – 60% trong giai đoạn 2025-2030.
  • Lý do: Xuất phát điểm thấp hiện tại (chỉ chiếm <0.1% tổng nhiên liệu bay) cộng với áp lực pháp lý (như quy định ReFuelEU của Châu Âu bắt buộc pha trộn 2% SAF từ 2025).
• Sản lượng (Volume):
  • Theo IATA, sản lượng SAF năm 2024 đạt khoảng 5 – 2 triệu tấn (tăng gấp đôi so với năm trước).
  • Mục tiêu đến năm 2030 là đạt 30 tỷ lít, đáp ứng khoảng 5% nhu cầu nhiên liệu hàng không toàn cầu.

Tiềm năng Thị trường SAF tại Châu Á – Thái Bình Dương và Việt Nam

Trong khi Bắc Mỹ và Châu Âu đang dẫn đầu về tiêu thụ, thì Châu Á – Thái Bình Dương được dự báo là khu vực tăng trưởng nhanh nhất về nguồn cung nguyên liệu.

• Vị thế của khu vực: Châu Á được ví như “mỏ dầu xanh” của thế giới nhờ nguồn nguyên liệu sinh khối dồi dào (mỡ cá, dầu cọ, phụ phẩm nông nghiệp).
• Triển vọng tại Việt Nam:
  • Vai trò: Việt Nam (cùng với Indonesia và Thái Lan) được đánh giá có tiềm năng trở thành quốc gia xuất khẩu ròng SAF vào năm 2040.
  • Nguồn cung: Với nền nông nghiệp lớn, Việt Nam sở hữu lượng trấu, rơm rạ và dầu ăn thừa khổng lồ – nguyên liệu đầu vào giá trị thấp nhưng tạo ra SAF giá trị cao.
  • Thị trường tiêu thụ: Dù chưa có con số quy mô thị trường nội địa cụ thể (do đang ở giai đoạn thử nghiệm), nhưng với sự tham gia của Vietnam Airlines và Vietjet Air vào lộ trình Net Zero, nhu cầu nội địa sẽ tăng vọt sau năm 2027 (giai đoạn bắt buộc của CORSIA).

Bảng tóm tắt các chỉ số chính

Thị trường SAF không chỉ đang tăng trưởng, mà là đang chạy đua với thời gian. Đối với Việt Nam, đây là cơ hội kép: vừa để đáp ứng tiêu chuẩn hàng không quốc tế (giữ thị phần bay quốc tế), vừa để khai thác nguồn “vàng xanh” từ phế phẩm nông nghiệp để xuất khẩu.

Kết luận

Thị trường nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) không còn là câu chuyện viễn tưởng mà là xu hướng tất yếu để sinh tồn và phát triển. Đối với Việt Nam, việc đón đầu xu hướng SAF không chỉ giúp đạt mục tiêu môi trường mà còn mở ra cơ hội kinh tế mới trong chuỗi cung ứng năng lượng xanh toàn cầu.

Doanh nghiệp và nhà đầu tư cần theo dõi sát sao các chuyển động chính sách và công nghệ trong lĩnh vực này để nắm bắt cơ hội trong giai đoạn “cất cánh” của kỷ nguyên hàng không xanh.