Mô hình truyền thông của Lasswell là gì? 5 yếu tố chính của mô hình

Last updated on 28 March, 2025

“Làm thế nào để một thông điệp có thể truyền tải hiệu quả đến đúng đối tượng, qua đúng kênh và tạo ra tác động mong muốn?”. Đây là câu hỏi cốt lõi trong mọi hoạt động truyền thông, từ quảng cáo, chính trị đến truyền thông nội bộ doanh nghiệp. Để giải quyết vấn đề này, Harold Lasswell đã đưa ra một mô hình truyền thông kinh điển, giúp phân tích quá trình truyền tin một cách rõ ràng và có hệ thống. Mô hình truyền thông của Lasswell không chỉ đơn giản mà còn mang lại giá trị ứng dụng cao, trở thành nền tảng quan trọng trong nghiên cứu và thực tiễn truyền thông.

Mô hình truyền thông của Lasswell là gì?

Khái niệm mô hình truyền thông của Lasswell

Mô hình truyền thông của Lasswell được xây dựng dựa trên các nghiên cứu của Harold Lasswell, một nhà tâm lý học và xã hội học người Mỹ. Vào năm 1948, ông đã phát triển mô hình này thành một công cụ thực tiễn trong nghiên cứu truyền thông.

Mô hình Lasswell tập trung vào việc phân tích quá trình truyền thông thông qua năm yếu tố chính: ai là người truyền đạt thông điệp, nội dung thông điệp là gì, kênh truyền tải nào được sử dụng, ai là đối tượng nhận thông điệp và tác động của thông điệp đó như thế nào.

Hiện nay, mô hình truyền thông của Lasswell vẫn được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như kinh doanh, truyền thông nội bộ, khoa học truyền thông và quan hệ công chúng (PR). Với nền tảng lý thuyết vững chắc và tính ứng dụng cao, mô hình này tiếp tục chứng minh giá trị của mình trong nhiều bối cảnh khác nhau.

Các yếu tố chính trong mô hình truyền thông của Lasswell

Mô hình truyền thông của Lasswell mô tả quá trình giao tiếp bằng lời nói và bao gồm năm yếu tố: Ai, nói điều gì, qua kênh nào, đến ai, và có tác động gì?

Mô hình này còn được gọi là “mô hình truyền thông tuyến tính”, “quá trình một chiều” hoặc “mô hình hành động” vì nó mô tả một quá trình truyền thông chỉ diễn ra theo một chiều. Đây được xem là một trong những mô hình truyền thông có ảnh hưởng lớn nhất. Mô hình Lasswell bao gồm năm thành phần, đóng vai trò như một công cụ phân tích giúp đánh giá toàn bộ quá trình truyền thông. Những câu hỏi “W” trong mô hình là nền tảng để phân tích sự giao tiếp giữa con người với nhau.

Ai? (Who?)

Người truyền đạt thông điệp (còn gọi là người gửi hoặc nguồn phát) là cá nhân hoặc tổ chức khởi xướng quá trình truyền thông. Họ là người có thông tin, ý tưởng hoặc thông điệp muốn chia sẻ với người khác. Trong thực tế, người truyền đạt có thể là:

• Một cá nhân (ví dụ: một chính trị gia phát biểu trước công chúng).
• Một tổ chức (ví dụ: một công ty thực hiện chiến dịch quảng cáo).
• Một phương tiện truyền thông (ví dụ: một tờ báo đưa tin tức đến độc giả).

Việc xác định người truyền đạt thông điệp giúp hiểu được ai là người chịu trách nhiệm kiểm soát nội dung và lựa chọn cách thức truyền tải thông tin. Người gửi có thể là người có quyền lực, ảnh hưởng hoặc một bên trung gian có nhiệm vụ truyền thông tin từ nguồn gốc ban đầu đến công chúng.

Nói điều gì? (What?)

Nội dung thông điệp là thông tin hoặc ý tưởng mà người gửi mong muốn truyền tải. Thông điệp có thể bao gồm dữ liệu, quan điểm, cảm xúc hoặc một câu chuyện có mục đích cụ thể. Ví dụ về thông điệp trong các lĩnh vực khác nhau:

• Trong báo chí: “Giá xăng tăng 5% vào ngày mai” (Tin tức kinh tế)
• Trong quảng cáo: “Sản phẩm của chúng tôi giúp bạn giảm 10kg trong 1 tháng” (Thông điệp tiếp thị)
• Trong chính trị: “Chúng tôi cam kết cải thiện đời sống người dân” (Thông điệp tranh cử)

Phân tích nội dung giúp đánh giá mức độ hiệu quả của thông điệp trong việc đạt được mục tiêu truyền thông. Nội dung phải rõ ràng, hấp dẫn và phù hợp với đối tượng mục tiêu (người tiếp nhận thông tin).

Qua kênh nào? (Which channel?)

Trong mô hình truyền thông của Lasswell, kênh truyền thông là phương tiện được sử dụng để truyền tải thông điệp từ người gửi đến người nhận. Kênh có thể là phương tiện truyền thông đại chúng (TV, radio, báo chí) hoặc các kênh truyền thông cá nhân (email, điện thoại, cuộc trò chuyện trực tiếp).

Một số ví dụ về kênh truyền thông phổ biến:

• Kênh truyền thống: Báo in, đài phát thanh, truyền hình.
• Kênh kỹ thuật số: Mạng xã hội, email, trang web.
• Kênh trực tiếp: Hội nghị, bài phát biểu, cuộc trò chuyện.

Lựa chọn đúng kênh truyền thông giúp đảm bảo thông điệp đến được với đối tượng mục tiêu một cách hiệu quả. Ví dụ, một quảng cáo trên mạng xã hội có thể tiếp cận giới trẻ tốt hơn so với một bài báo trên tạp chí in.

Đến ai? (To Whom?)

Người nhận thông điệp là cá nhân hoặc nhóm đối tượng tiếp nhận thông tin từ người gửi. Đối tượng này có thể là một người cụ thể hoặc một cộng đồng rộng lớn. Ví dụ về đối tượng nhận trong các trường hợp khác nhau:

• Một doanh nghiệp truyền tải thông điệp đến khách hàng tiềm năng.
• Một chính trị gia truyền đạt thông tin đến cử tri.
• Một giảng viên giảng bài cho sinh viên

Xác định đúng đối tượng nhận thông điệp giúp người gửi điều chỉnh nội dung và cách truyền tải thông điệp phù hợp với nhu cầu, sở thích và đặc điểm của người nhận.

Có tác động gì? (Which effect?)

Tác động của thông điệp đề cập đến kết quả mà quá trình truyền thông mang lại. Tác động này có thể là thay đổi nhận thức, thái độ hoặc hành vi của người nhận. Ba dạng tác động chính của truyền thông bao gồm:

• Tác động về kiến thức: Người nhận hiểu rõ hơn về một vấn đề (ví dụ: đọc một bài báo về biến đổi khí hậu giúp nâng cao nhận thức về môi trường).
• Tác động về thái độ: Thay đổi quan điểm của người nhận (ví dụ: một chiến dịch quảng cáo thuyết phục khách hàng rằng một sản phẩm là đáng mua).
• Tác động về hành vi: Thúc đẩy người nhận thực hiện một hành động cụ thể (ví dụ: một quảng cáo kêu gọi mọi người quyên góp từ thiện).

Phân tích tác động giúp đánh giá mức độ thành công của quá trình truyền thông. Nếu thông điệp không tạo ra hiệu ứng mong muốn, có thể cần thay đổi nội dung, kênh truyền tải hoặc cách tiếp cận.

Ứng dụng của mô hình Lasswell trong truyền thông

Mô hình truyền thông của Lasswell được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, giúp phân tích và tối ưu hóa quá trình truyền tải thông điệp. Dưới đây là cách mô hình này được áp dụng trong truyền thông đại chúng, truyền thông chính trị, quảng cáo & tiếp thị, và truyền thông nội bộ.

Truyền thông đại chúng

Trong lĩnh vực truyền thông đại chúng, mô hình Lasswell giúp phân tích cách thông điệp được tạo ra, truyền tải và tiếp nhận thông qua các phương tiện như báo chí, truyền hình, radio hay mạng xã hội. Nó hỗ trợ việc nghiên cứu nội dung, xác định cách truyền thông ảnh hưởng đến nhận thức của công chúng và làm rõ vai trò của các cơ quan truyền thông trong việc định hình dư luận.

Ngoài ra, mô hình còn giúp đánh giá cách các phương tiện truyền thông xây dựng thông điệp, lựa chọn góc nhìn để trình bày thông tin và tác động của những yếu tố này đến khán giả.

Truyền thông chính trị

Trong chính trị, mô hình truyền thông của Lasswell giúp phân tích các chiến dịch tranh cử, bài phát biểu, thông điệp từ chính phủ và các chiến lược tuyên truyền. Nó cho phép đánh giá cách thông điệp chính trị được thiết kế để gây ảnh hưởng, thuyết phục cử tri hoặc thay đổi nhận thức của công chúng.

Bên cạnh đó, mô hình cũng hỗ trợ việc nghiên cứu vai trò của truyền thông trong việc thúc đẩy các vấn đề xã hội, ảnh hưởng đến quan điểm chính trị và xây dựng hình ảnh cá nhân hoặc tổ chức trên phương tiện truyền thông.

Quảng cáo và tiếp thị

Trong lĩnh vực quảng cáo và tiếp thị, mô hình Lasswell giúp doanh nghiệp xác định rõ đối tượng khách hàng, lựa chọn kênh truyền thông phù hợp và tối ưu hóa cách truyền tải thông điệp thương hiệu. Việc hiểu rõ ai là người gửi, ai là người nhận và tác động của thông điệp giúp nâng cao hiệu quả của chiến dịch quảng cáo, từ việc thu hút sự chú ý đến tạo động lực mua hàng.

Ngoài ra, nó cũng được ứng dụng để đánh giá phản ứng của người tiêu dùng, đo lường mức độ ảnh hưởng của quảng cáo và điều chỉnh chiến lược tiếp thị sao cho phù hợp với thị trường.

Truyền thông nội bộ

Không chỉ giới hạn trong truyền thông bên ngoài, mô hình Lasswell còn rất hữu ích trong truyền thông nội bộ của doanh nghiệp. Nó giúp đảm bảo rằng thông điệp từ ban lãnh đạo hoặc các bộ phận trong công ty được truyền đạt rõ ràng, đúng đối tượng và đạt được hiệu quả mong muốn.

Từ các thông báo chính sách, định hướng chiến lược đến những hoạt động xây dựng văn hóa doanh nghiệp, mô hình này giúp tối ưu cách truyền tải thông tin, tăng cường sự kết nối giữa các bộ phận và thúc đẩy sự gắn kết trong tổ chức.

Ví dụ về việc các doanh nghiệp lớn áp dụng mô hình của Lasswell trong truyền thông nội bộ

​Mô hình truyền thông của Harold Lasswell, với năm câu hỏi cơ bản “Ai nói? Nói gì? Qua kênh nào? Đến ai? Và tác động ra sao?”, là một công cụ hữu ích để phân tích và xây dựng chiến lược truyền thông nội bộ trong các doanh nghiệp. Dưới đây là một số ví dụ về cách các công ty nổi tiếng áp dụng mô hình này:​

Unilever

• Ai nói? Ban lãnh đạo cấp cao của Unilever.​
• Nói gì? Giá trị cốt lõi, mục tiêu kinh doanh và chiến lược phát triển bền vững của công ty.​
• Qua kênh nào? Hệ thống mạng intranet nội bộ, email và các buổi họp toàn công ty.​
• Đến ai? Toàn thể nhân viên trên toàn cầu.
• Tác động ra sao? Nhân viên hiểu rõ sứ mệnh và giá trị của Unilever, từ đó tăng cường sự gắn kết và hiệu quả làm việc.​

Google

• Ai nói? Bộ phận Nhân sự và Truyền thông nội bộ.​
• Nói gì? Thông tin về các dự án mới, thành tựu và chính sách công ty.​
• Qua kênh nào? Diễn đàn nội bộ, email và các buổi họp nhóm.​
• Đến ai? Nhân viên tại các văn phòng trên toàn thế giới.​
• Tác động ra sao? Nhân viên cập nhật kịp thời thông tin, thúc đẩy sự sáng tạo và hợp tác giữa các bộ phận.

FPT

• Ai nói? Ban lãnh đạo và Bộ phận Truyền thông nội bộ.​
• Nói gì? Chiến lược phát triển, văn hóa doanh nghiệp và các hoạt động nội bộ.​
• Qua kênh nào? Bản tin nội bộ, email và các sự kiện công ty.​
• Đến ai? Toàn bộ nhân viên trong tập đoàn.​
• Tác động ra sao? Nhân viên hiểu rõ định hướng của công ty, tăng cường sự đoàn kết và hiệu quả công việc.​

Việc áp dụng mô hình truyền thông của Lasswell giúp các doanh nghiệp này truyền tải thông điệp một cách hiệu quả, đảm bảo thông tin được chuyển đến đúng đối tượng, qua kênh phù hợp và đạt được tác động mong muốn.

Điểm mạnh trong mô hình truyền thông của Lasswell

Mô hình truyền thông của Lasswell được đánh giá cao nhờ tính chặt chẽ, dễ hiểu và khả năng ứng dụng linh hoạt trong nhiều lĩnh vực truyền thông. Dưới đây là những ưu điểm nổi bật của mô hình này:

Ưu điểm của mô hình truyền thông Lasswell

Cấu trúc rõ ràng, dễ tiếp cận

Mô hình Lasswell giúp phân tích quá trình truyền thông một cách có hệ thống, chia nhỏ thành các yếu tố quan trọng như người gửi, nội dung, kênh truyền tải, đối tượng nhận và tác động. Nhờ cách tiếp cận trực quan này, mô hình trở thành công cụ hữu ích trong nghiên cứu truyền thông và giảng dạy.

Ngoài ra, với nguyên tắc “Ai? Nói gì? Qua kênh nào? Đến ai? Và có tác động gì?”, mô hình này trở nên dễ nhớ và thuận tiện cho cả sinh viên, nhân viên văn phòng lẫn các chuyên gia khi phân tích bất kỳ tình huống truyền thông nào.

Ứng dụng linh hoạt trên nhiều phương tiện truyền thông

Một trong những điểm mạnh lớn của mô hình truyền thông Lasswell là khả năng thích nghi với nhiều loại hình truyền thông khác nhau, từ giao tiếp trực tiếp đến truyền thông đại chúng. Mô hình này không chỉ phù hợp với báo chí, truyền hình mà còn dễ dàng áp dụng vào các nền tảng kỹ thuật số như mạng xã hội, quảng cáo trực tuyến hay truyền thông nội bộ.

Bên cạnh đó, nó cũng hỗ trợ việc so sánh hiệu quả giữa các phương tiện truyền thông khác nhau, chẳng hạn như báo in so với quảng cáo kỹ thuật số, giúp tối ưu hóa chiến lược truyền thông.

Tập trung vào tác động của truyền thông

Không chỉ phân tích cách thông điệp được truyền tải, mô hình Lasswell còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá hiệu quả truyền thông. Điều này giúp người nghiên cứu và các chuyên gia xác định rõ tác động mong muốn cũng như những ảnh hưởng ngoài dự kiến.

Nhờ đó, mô hình hỗ trợ việc xây dựng và điều chỉnh các chiến lược truyền thông sao cho đạt hiệu quả cao nhất, từ các chiến dịch quảng bá sức khỏe cộng đồng đến truyền thông thương hiệu trên mạng xã hội.

Hạn chế trong mô hình truyền thông của Lasswell

Dù có vai trò quan trọng trong nghiên cứu truyền thông, mô hình Lasswell vẫn bị đánh giá là đơn giản hóa quá mức và bỏ qua một số yếu tố quan trọng. Những hạn chế này đã được các lý thuyết truyền thông sau này bổ sung để phản ánh quá trình giao tiếp toàn diện hơn.

Thiếu tính tương tác hai chiều

Mô hình của Lasswell mô tả truyền thông theo hướng một chiều, từ người gửi đến người nhận, mà không tính đến sự tương tác lẫn nhau trong quá trình đó. Trên thực tế, giao tiếp thường mang tính vòng lặp, nơi các bên có thể liên tục trao đổi vai trò. Điều này đặc biệt rõ ràng trong môi trường truyền thông hiện đại như mạng xã hội hay thảo luận nhóm.

Không chú trọng đến phản hồi

Một trong những thiếu sót lớn nhất của mô hình truyền thông của Lasswell là không chú trọng đến phản hồi từ người nhận. Đây là yếu tố quan trọng để đánh giá và điều chỉnh thông điệp. Trong các lĩnh vực như tiếp thị hay truyền thông số, phản hồi từ khán giả giúp cải thiện hiệu quả truyền thông.

Đơn giản hóa quá trình truyền thông

Việc chia truyền thông thành năm yếu tố cơ bản khiến mô hình chưa phản ánh được đầy đủ sự phức tạp của giao tiếp thực tế. Các yếu tố như bối cảnh, nhiễu (noise) hay ảnh hưởng văn hóa đều không được đề cập, trong khi đây là những yếu tố quan trọng có thể làm thay đổi ý nghĩa của thông điệp.

So sánh mô hình Lasswell với mô hình truyền thông của Shannon

Mô hình truyền thông của Shannon và của Lasswell đều phân tích quá trình truyền thông nhưng có cách tiếp cận khác nhau:

• Mô hình Shannon-Weaver (1949) tập trung vào khía cạnh kỹ thuật của truyền thông, mô tả quá trình truyền tải thông tin từ nguồn đến đích qua các bước: mã hóa, truyền tải, giải mã, với yếu tố nhiễu (noise) ảnh hưởng đến chất lượng thông điệp. Mô hình này tuyến tính, nhấn mạnh vào hiệu quả truyền tải hơn là ý nghĩa của thông điệp, phù hợp với lĩnh vực viễn thông, mạng máy tính và truyền thông kỹ thuật số.
• Mô hình Lasswell (1948) tập trung vào phân tích nội dung và tác động của truyền thông thông qua 5 yếu tố: Ai nói? Nói gì? Qua kênh nào? Đến ai? Và tác động ra sao? Mô hình này thường được áp dụng trong truyền thông đại chúng, chính trị, marketing và nghiên cứu xã hội.

Điểm khác biệt chính:

• Mô hình Shannon-Weaver mang tính kỹ thuật, nhấn mạnh vào quá trình mã hóa – giải mã thông tin và vấn đề nhiễu.
• Mô hình Lasswell thiên về phân tích ý nghĩa và ảnh hưởng của thông điệp đến người nhận.
• Cả hai đều là mô hình truyền thông tuyến tính nhưng Shannon-Weaver thiếu yếu tố phản hồi, trong khi Lasswell xem xét tác động của thông điệp.

Dù khác nhau, cả hai mô hình đều đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu truyền thông, phục vụ những mục đích và lĩnh vực khác nhau.

Kết luận

Mô hình truyền thông của Lasswell là một công cụ đơn giản nhưng hiệu quả trong việc phân tích quá trình truyền thông qua năm yếu tố: Ai nói? Nói gì? Qua kênh nào? Đến ai? Và tác động ra sao?. Nó giúp đánh giá tác động của thông điệp và tối ưu hóa chiến lược truyền thông trong nhiều lĩnh vực.

Tuy nhiên, mô hình này thiếu yếu tố phản hồi, chưa phản ánh đầy đủ tính tương tác trong truyền thông hiện đại. Dù còn hạn chế, mô hình Lasswell vẫn là nền tảng quan trọng, hỗ trợ doanh nghiệp và tổ chức truyền tải thông điệp hiệu quả, đúng mục tiêu.

——————————-