Mô hình sản xuất lưu kho – Make-to-Stock

Last updated on 15 December, 2025

Mô hình Make-to-Stock (MTS) là gì? Trong thế giới sản xuất và thương mại điện tử tốc độ cao, khả năng đáp ứng nhu cầu khách hàng ngay lập tức chính là lợi thế cạnh tranh then chốt. MTS là chiến lược sản xuất kinh điển, nơi sản phẩm được tạo ra trước khi có bất kỳ đơn hàng nào, dựa trên các dự báo nhu cầu chi tiết. Chính mô hình này giúp các thương hiệu lớn luôn có sẵn sản phẩm trên kệ, đảm bảo tốc độ giao hàng gần như tức thì. Tuy nhiên, đi kèm với lợi ích về tốc độ là rủi ro lớn về quản lý tồn kho. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về cách MTS hoạt động, tại sao nó lại phổ biến và làm thế nào để cân bằng giữa chi phí sản xuất và rủi ro tồn kho trong mô hình quan trọng này.

Mô hình sản xuất lưu kho – Make-to-Stock là gì?

Mô hình Sản xuất Lưu kho (Make-to-Stock – MTS hay còn gọi là Build to stock) là một chiến lược sản xuất trong đó doanh nghiệp tiến hành sản xuất sản phẩm trước và lưu trữ chúng trong kho dưới dạng thành phẩm, dựa trên dự báo nhu cầu của khách hàng, chứ không phải dựa trên các đơn đặt hàng cụ thể.

Mục tiêu chính của MTS là đảm bảo sản phẩm luôn có sẵn trong kho để có thể đáp ứng nhanh chóng và ngay lập tức các đơn đặt hàng khi chúng phát sinh.

Đặc điểm chính của mô hình MTS

• Sản xuất dựa trên dự báo:Doanh nghiệp sử dụng dữ liệu lịch sử bán hàng, xu hướng thị trường và các yếu tố khác để dự đoán nhu cầu trong tương lai và lên kế hoạch sản xuất.
• Sản xuất hàng loạt (Quy mô lớn):Sản phẩm thường được sản xuất với số lượng lớn để tận dụng lợi thế kinh tế về quy mô (Economies of Scale), giúp giảm chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị sản phẩm.
• Điểm tách biệt (Decoupling Point) ở thành phẩm:Điểm mà chuỗi cung ứng chuyển từ “đẩy” (push – sản xuất) sang “kéo” (pull – bán hàng) nằm ở kho thành phẩm. Hàng hóa đã sẵn sàng để bán.
• Thời gian giao hàng (Lead Time) ngắn:Khách hàng nhận được sản phẩm rất nhanh chóng vì hàng đã có sẵn trong kho.
• Phù hợp với sản phẩm tiêu chuẩn:Thích hợp cho các sản phẩm có nhu cầu ổn định, ít hoặc không cần tùy chỉnh (ví dụ: hàng tiêu dùng nhanh, thực phẩm đóng gói, đồ gia dụng cơ bản).

Ưu điểm của Mô hình Make-to-Stock

Mô hình Sản xuất Lưu kho (Make-to-Stock – MTS) mang lại nhiều lợi ích quan trọng, đặc biệt là đối với các sản phẩm tiêu chuẩn hóa có nhu cầu ổn định hoặc dễ dự báo.

Dưới đây là các ưu điểm chính của chiến lược MTS:

Tăng tốc độ và khả năng đáp ứng khách hàng

• Thời gian giao hàng (Lead Time) gần như bằng không:Đây là ưu điểm lớn nhất. Vì sản phẩm đã được sản xuất và lưu trữ sẵn trong kho, doanh nghiệp có thể đáp ứng đơn hàng ngay lập tức.
• Tăng sự hài lòng của khách hàng:Khách hàng không phải chờ đợi sản xuất, điều này cực kỳ quan trọng đối với hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) và các sản phẩm mà khách hàng mong đợi sự sẵn có ngay lập tức.
• Giảm thiểu rủi ro thiếu hàng (Stockouts):Bằng cách duy trì một lượng hàng tồn kho an toàn, doanh nghiệp đảm bảo sản phẩm luôn sẵn có, tránh mất doanh thu do không thể đáp ứng nhu cầu.

Tối ưu hóa hiệu suất và chi phí sản xuất

• Lợi thế kinh tế về quy mô (Economies of Scale):Sản xuất hàng hóa với số lượng lớn trong các lô hàng dài giúp phân bổ chi phí cố định (như chi phí thiết lập máy móc, đào tạo) trên nhiều đơn vị hơn, làm giảm đáng kể chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị sản phẩm.
• Hoạt động sản xuất ổn định:Lịch trình sản xuất được lập kế hoạch trước dựa trên dự báo, giúp duy trì dòng chảy công việc ổn định, sử dụng tối đa năng lực máy móc và nhân công, tránh lãng phí thời gian do thay đổi quy trình (changeovers).
• Tối ưu hóa mua sắm nguyên vật liệu:Mua nguyên vật liệu với số lượng lớn để sản xuất hàng loạt giúp doanh nghiệp có đòn bẩy thương lượng tốt hơn với nhà cung cấp, đạt được giá mua sỉ tốt hơn (Bulk Purchasing Advantages).
• Đơn giản hóa lập kế hoạch sản xuất:Việc lập kế hoạch trở nên đơn giản và ít phức tạp hơn so với các mô hình cần tùy chỉnh như MTO, do sản phẩm đã được tiêu chuẩn hóa.

Hiệu quả trong việc quản lý nhu cầu

• Chủ động chuẩn bị cho nhu cầu cao điểm:Cho phép doanh nghiệp sản xuất và dự trữ hàng hóa trước các mùa cao điểm (ví dụ: sản xuất kem trước mùa hè, đồ Tết trước dịp lễ), giúp giảm áp lực và tránh quá tải trong thời gian nhu cầu tăng đột ngột.
• Quản lý chuỗi cung ứng dễ dàng hơn:Dòng chảy hàng hóa từ sản xuất đến kho bãi và phân phối được đẩy đi theo một lịch trình định sẵn, giúp tối ưu hóa quy trình vận chuyển và quản lý kho.

Tóm lại: MTS là một chiến lược “tốc độ cao, chi phí thấp” lý tưởng cho các sản phẩm đại chúng, có nhu cầu ổn định và ít tùy chỉnh.

Thách thức của Mô hình Make-to-Stock

Mô hình Make-to-Stock (MTS) tuy mang lại lợi thế về tốc độ giao hàng, nhưng lại phải đối mặt với các thách thức lớn xoay quanh vấn đề dự báo nhu cầu và quản lý hàng tồn kho.

Dưới đây là những thách thức chính của mô hình MTS:

Rủi ro về hàng tồn kho (Inventory Risk)

Thách thức lớn nhất của MTS là sự phụ thuộc hoàn toàn vào dự báo nhu cầu (Demand Forecasting).

• Rủi ro thiếu hàng (Stockouts):Nếu dự báo nhu cầu thấp hơn nhu cầu thực tế của thị trường, doanh nghiệp sẽ không có đủ hàng hóa trong kho để bán, dẫn đến:
  • Mất cơ hội bán hàng:Khách hàng chuyển sang đối thủ cạnh tranh.
  • Giảm sự hài lòng của khách hàng:Gây tổn hại đến uy tín thương hiệu.
• Rủi ro dư thừa hàng tồn kho (Overstocking):Nếu dự báo nhu cầu cao hơn nhu cầu thực tế, doanh nghiệp sẽ bị tồn đọng hàng hóa không bán được, dẫn đến:
  • Chi phí lưu kho cao:Chi phí bảo quản, bảo hiểm, thuê kho bãi tăng lên.
  • Giảm dòng tiền (Cash Flow Tied Up):Vốn bị ràng buộc trong hàng tồn kho thay vì được luân chuyển.
  • Rủi ro lỗi thời (Obsolescence):Đặc biệt trong các ngành công nghệ, thời trang, nơi sản phẩm và xu hướng thay đổi nhanh chóng, hàng tồn kho dư thừa có thể trở thành hàng chết (dead stock) không thể bán được.

Thiếu tính linh hoạt (Lack of Flexibility)

Vì sản phẩm được sản xuất hàng loạt và tiêu chuẩn hóa trước khi có đơn hàng, mô hình MTS rất khó để thích nghi với các thay đổi:

• Hạn chế tùy chỉnh sản phẩm (Limited Customization):Mô hình này không phù hợp với khách hàng yêu cầu cá nhân hóa cao hoặc các tùy chỉnh đặc biệt. Khách hàng muốn sản phẩm độc đáo phải tìm đến các mô hình như Make-to-Order (MTO).
• Khó khăn khi thị hiếu thay đổi:Nếu xu hướng tiêu dùng hoặc sở thích khách hàng thay đổi đột ngột (ví dụ: chuyển sang sản phẩm thân thiện với môi trường, hoặc công nghệ mới ra mắt), doanh nghiệp sẽ bị mắc kẹt với số lượng lớn sản phẩm đã lỗi thời trong kho.
• Điều chỉnh sản xuất phức tạp:Việc điều chỉnh quy mô sản xuất (tăng hoặc giảm) theo những thay đổi đột ngột của thị trường sẽ chậm và tốn kém hơn so với các mô hình linh hoạt hơn.

Thách thức về chi phí và vốn

• Chi phí lưu kho cao (High Holding Costs):Chi phí phát sinh từ việc giữ và quản lý lượng hàng tồn kho lớn có thể làm giảm đáng kể biên lợi nhuận.
• Áp lực chiết khấu (Discount Pressure):Khi hàng tồn kho bị dư thừa, doanh nghiệp buộc phải thực hiện các chương trình giảm giá, khuyến mãi để giải phóng hàng, dẫn đến giảm lợi nhuận và có thể làm suy yếu giá trị thương hiệu trong dài hạn.
• Đầu tư vốn lớn ban đầu:Doanh nghiệp phải đầu tư một lượng vốn đáng kể vào nguyên vật liệu và sản xuất thành phẩm trước khi thu được tiền bán hàng.

Tóm lại, thành công của mô hình MTS phụ thuộc 90% vào khả năng dự báo nhu cầu chính xác. Một sai lầm nhỏ trong dự báo có thể dẫn đến những tổn thất lớn về chi phí và vốn.

Giải pháp triển khai Mô hình Make-to-Stock

Mô hình Make-to-Stock (MTS) có thách thức lớn nhất là quản lý rủi ro tồn kho do dự báo nhu cầu không chính xác. Để triển khai MTS hiệu quả, doanh nghiệp cần tập trung vào việc tối ưu hóa dự báo và cải thiện quản lý chuỗi cung ứng.

Dưới đây là các giải pháp cốt lõi để triển khai và tối ưu hóa Mô hình Make-to-Stock:

Tối ưu hóa độ chính xác của Dự báo nhu cầu

Đây là yếu tố then chốt quyết định sự thành bại của MTS.

• Sử dụng Dữ liệu đa chiều:Không chỉ dựa vào lịch sử bán hàng nội bộ, mà còn kết hợp dữ liệu từ nhiều nguồn:
  • Dữ liệu Điểm Bán Hàng (POS Data):Thu thập dữ liệu bán hàng theo thời gian thực từ các nhà bán lẻ và đại lý.
  • Phân tích Xu hướng Thị trường:Đánh giá các yếu tố bên ngoài như xu hướng kinh tế, sự kiện theo mùa, hoạt động của đối thủ cạnh tranh.
  • Phản hồi từ Bộ phận Bán hàng:Nhân viên bán hàng tiếp xúc trực tiếp với khách hàng có thể cung cấp thông tin quý giá về nhu cầu sắp tới.
• Áp dụng Công nghệ Dự báo hiện đại:
  • Sử dụng các công cụ Hoạch định Nhu cầu (Demand Planning)hoặc các module trong hệ thống Hoạch định Nguồn lực Doanh nghiệp (ERP) để chạy các mô hình dự báo thống kê phức tạp (ví dụ: mô hình hồi quy, chuỗi thời gian).
  • Áp dụng Học máy (Machine Learning)để phân tích các mẫu hình dữ liệu phức tạp và cải thiện độ chính xác dự báo theo thời gian.
• Đo lường và Cải thiện liên tục:Định kỳ đo lường Độ chính xác Dự báo (Forecast Accuracy) và điều chỉnh các biến số/mô hình dự báo cho các chu kỳ tiếp theo.

Quản lý Tồn kho Tối ưu

Mục tiêu là cân bằng giữa chi phí lưu kho và mức độ phục vụ khách hàng.

• Phân loại hàng hóa (ABC Analysis):
  • Nhóm A (Giá trị cao, Khối lượng thấp):Kiểm soát chặt chẽ, dự báo cực kỳ chính xác.
  • Nhóm B (Giá trị trung bình):Cân bằng giữa dự báo và tồn kho an toàn.
  • Nhóm C (Giá trị thấp, Khối lượng cao):Duy trì mức tồn kho lớn hơn để đảm bảo sự sẵn có, do chi phí lưu kho thấp.
• Xác định Điểm đặt hàng lại Tối ưu (Reorder Point – ROP):Thiết lập mức tồn kho an toàn (Safety Stock) dựa trên độ biến động của nhu cầu và thời gian giao hàng.
• Sử dụng Mô hình Lượng đặt hàng Kinh tế (Economic Order Quantity – EOQ):Tính toán số lượng sản xuất lý tưởng cho mỗi lô hàng để tối thiểu hóa tổng chi phí đặt hàng (sản xuất) và chi phí lưu kho.
• Ứng dụng Hệ thống Quản lý Kho hàng (WMS):Giúp theo dõi tồn kho theo thời gian thực, vị trí, tình trạng (ví dụ: hạn sử dụng), giúp tối ưu hóa việc lấy hàng và xuất kho.

Tối ưu hóa Quy trình Sản xuất

• Sản xuất theo Lô linh hoạt (Batch Production):Thay vì chỉ sản xuất một khối lượng lớn duy nhất, chia nhỏ thành các lô sản xuất linh hoạt hơn để dễ dàng điều chỉnh quy mô khi dự báo thay đổi.
• Cân bằng Năng lực Sản xuất (Capacity Planning):Sử dụng các giai đoạn nhu cầu thấp điểm (Off-peak) để sản xuất và tích trữ hàng tồn kho, chuẩn bị cho các giai đoạn cao điểm. Điều này đảm bảo sử dụng hiệu quả máy móc và nhân công.
• Tích hợp Công nghệ (Automation & IoT):Tự động hóa các quy trình để giảm thiểu sai sót, tăng tốc độ sản xuất và có dữ liệu chính xác về tiến độ hoàn thành sản phẩm.

Phối hợp Chuỗi cung ứng và Chiến lược kết hợp

• Hợp tác với Nhà cung cấp (Supplier Collaboration):Chia sẻ thông tin dự báo nhu cầu với nhà cung cấp để họ có thể chuẩn bị nguyên vật liệu, giảm thời gian chờ đợi (lead time) của nguyên vật liệu.
• Tích hợp hệ thống (S&OP):Thiết lập quy trình Hoạch định Kinh doanh và Vận hành (Sales and Operations Planning) để đảm bảo sự đồng bộ giữa các phòng ban Bán hàng, Marketing, Sản xuất và Tài chính trong việc đưa ra quyết định sản xuất và tồn kho.
• Chiến lược Lai (Hybrid Strategy):Đối với các sản phẩm có một số thành phần tùy chỉnh, doanh nghiệp có thể chuyển sang mô hình Lắp ráp theo Đơn hàng (Assemble-to-Order – ATO). Trong đó, các bộ phận cơ bản được sản xuất theo MTS, còn việc lắp ráp cuối cùng (tùy chỉnh) được thực hiện sau khi có đơn hàng. Điều này giúp cân bằng giữa tốc độ và tính linh hoạt.

Kết luận

Tóm lại, Mô hình Make-to-Stock (MTS) là chiến lược không thể thiếu đối với các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm tiêu chuẩn hóa, có nhu cầu ổn định và ưu tiên tốc độ giao hàng. Lợi thế kinh tế về quy mô và khả năng phục vụ khách hàng ngay lập tức là điểm mạnh nổi bật của MTS. Tuy nhiên, sự thành công của mô hình này hoàn toàn phụ thuộc vào độ chính xác của công tác dự báo nhu cầu. Để tối ưu hóa MTS, doanh nghiệp cần đầu tư mạnh vào công nghệ dự báo hiện đại, thực hiện phân tích ABC để quản lý tồn kho hiệu quả, và áp dụng quy trình Hoạch định Kinh doanh và Vận hành (S&OP) chặt chẽ. Việc kiểm soát tốt rủi ro dư thừa và lỗi thời sẽ giúp MTS trở thành công cụ tối ưu hóa lợi nhuận mạnh mẽ, duy trì khả năng cạnh tranh cao trên thị trường.

Tham khảo

Value Stream Mapping (Sơ đồ Chuỗi giá trị) là gì

Các dòng chảy chính trong Value Stream Mapping

Quản lý WIP trong sản xuất

Mô hình sản xuất theo đặt hàng (Make-to-Order)