Mô hình kinh doanh và cơ cấu tổ chức của Amazon

Last updated on 3 June, 2025

Với tư cách là một trong những tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới, Amazon đã xây dựng một mô hình kinh doanh và cơ cấu tổ chức độc đáo, góp phần vào sự thành công vượt trội của họ. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích hai khía cạnh này, làm rõ những yếu tố then chốt giúp Amazon duy trì vị thế dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực.

Mô hình kinh doanh của Amazon

Mô hình kinh doanh của Amazon được xây dựng dựa trên sự đa dạng hóa và lấy khách hàng làm trọng tâm, tạo nên một hệ sinh thái mạnh mẽ và có tính liên kết cao.

• Thương mại điện tử: Đây là xương sống của Amazon, bắt đầu với việc bán sách trực tuyến và mở rộng sang hầu hết các loại sản phẩm. Amazon đã cách mạng hóa ngành bán lẻ bằng cách cung cấp sự tiện lợi, lựa chọn đa dạng và giá cả cạnh tranh. Mô hình này bao gồm:

• • Bán lẻ trực tiếp: Amazon mua hàng từ nhà cung cấp và bán trực tiếp cho khách hàng.
  • Marketplace (Sàn giao dịch): Cho phép các bên thứ ba bán sản phẩm của họ trên nền tảng của Amazon, thu phí hoa hồng và các khoản phí dịch vụ khác. Mô hình này mở rộng đáng kể danh mục sản phẩm và tạo ra nguồn doanh thu lớn.
  • Dịch vụ Fulfillment by Amazon (FBA): Amazon cung cấp dịch vụ lưu kho, đóng gói và vận chuyển cho các nhà bán hàng bên thứ ba, đơn giản hóa quy trình hậu cần cho họ và đảm bảo trải nghiệm giao hàng nhất quán cho khách hàng.

• Dịch vụ điện toán đám mây (Amazon Web Services – AWS): AWS là một phần quan trọng và ngày càng tăng trưởng của Amazon, cung cấp cơ sở hạ tầng đám mây cho hàng triệu doanh nghiệp và cá nhân trên toàn cầu.

• • Dịch vụ theo yêu cầu: Khách hàng chỉ trả tiền cho những gì họ sử dụng, mang lại sự linh hoạt và tiết kiệm chi phí đáng kể so với việc xây dựng và duy trì cơ sở hạ tầng riêng.
  • Đa dạng dịch vụ: AWS cung cấp một loạt các dịch vụ từ điện toán, lưu trữ, cơ sở dữ liệu, phân tích dữ liệu, máy học và trí tuệ nhân tạo, giúp các doanh nghiệp xây dựng và mở rộng quy mô hoạt động một cách hiệu quả.
  • Nguồn doanh thu chính: AWS là động lực tăng trưởng lợi nhuận chính của Amazon, vượt xa lợi nhuận từ mảng thương mại điện tử.

• Dịch vụ đăng ký (Subscription Services): Amazon đã xây dựng một hệ sinh thái đăng ký mạnh mẽ, đáng chú ý nhất là Amazon Prime.

• • Amazon Prime: Cung cấp hàng loạt lợi ích cho người đăng ký, bao gồm giao hàng miễn phí và nhanh chóng, truy cập Prime Video (phim và chương trình truyền hình), Prime Music (âm nhạc), Prime Reading (sách điện tử), và nhiều ưu đãi khác. Prime không chỉ tạo ra doanh thu định kỳ mà còn tăng cường lòng trung thành của khách hàng và khuyến khích họ chi tiêu nhiều hơn trên nền tảng của Amazon.
  • Các dịch vụ đăng ký khác: Ngoài Prime, Amazon còn có các dịch vụ đăng ký chuyên biệt khác như Amazon Music Unlimited, Kindle Unlimited.

• Quảng cáo: Amazon đã trở thành một đối thủ lớn trong lĩnh vực quảng cáo kỹ thuật số, đặc biệt là quảng cáo sản phẩm trên nền tảng thương mại điện tử của họ.

• • Quảng cáo tìm kiếm sản phẩm: Cho phép các nhà bán hàng và thương hiệu quảng bá sản phẩm của họ xuất hiện nổi bật hơn trong kết quả tìm kiếm và trang sản phẩm.
  • Quảng cáo hiển thị: Amazon sử dụng dữ liệu khách hàng phong phú của mình để cung cấp các giải pháp quảng cáo hiển thị nhắm mục tiêu hiệu quả.
  • Nguồn doanh thu tăng trưởng nhanh: Quảng cáo là một trong những nguồn doanh thu phát triển nhanh nhất của Amazon, tận dụng lưu lượng truy cập khổng lồ và dữ liệu mua sắm của người dùng.

• Thiết bị điện tử: Amazon sản xuất và bán một loạt các thiết bị điện tử của riêng mình.

• • Loa thông minh Echo và trợ lý ảo Alexa: Đặt Amazon vào trung tâm của nhà thông minh và trải nghiệm điều khiển bằng giọng nói.
  • Máy đọc sách Kindle: Thống trị thị trường sách điện tử.
  • Thiết bị Fire TV và máy tính bảng Fire: Cung cấp trải nghiệm giải trí và truy cập nội dung Amazon.
  • Mục tiêu: Các thiết bị này không chỉ tạo ra doanh thu phần cứng mà còn tăng cường sự tương tác của khách hàng với hệ sinh thái dịch vụ của Amazon.

• Cửa hàng vật lý: Mặc dù tập trung vào trực tuyến, Amazon cũng đã mở rộng sang các cửa hàng vật lý.

• • Whole Foods Market: Mua lại chuỗi siêu thị này giúp Amazon thâm nhập sâu hơn vào ngành hàng tạp hóa và thử nghiệm các công nghệ bán lẻ mới.
  • Amazon Go, Amazon Fresh: Các cửa hàng tiện lợi và siêu thị với công nghệ không cần thanh toán, mang lại trải nghiệm mua sắm đổi mới.

Cơ cấu tổ chức của Amazon

Cơ cấu tổ chức của Amazon được đặc trưng bởi sự phân quyền mạnh mẽ, tập trung vào khách hàng và văn hóa đổi mới liên tục.

• Cơ cấu phân quyền và “Đội hình hai chiếc bánh pizza“: Amazon nổi tiếng với triết lý “hai chiếc bánh pizza” – các nhóm làm việc phải đủ nhỏ để có thể được nuôi bằng hai chiếc bánh pizza (thường là khoảng 6-10 người).

• • Tự chủ và trách nhiệm: Các nhóm này hoạt động tương đối tự chủ, chịu trách nhiệm hoàn toàn về một sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể, từ ý tưởng đến triển khai và vận hành.
  • Thúc đẩy đổi mới: Cách tiếp cận này giúp thúc đẩy sự đổi mới, tăng tốc độ ra quyết định và khuyến khích thử nghiệm. Nó cũng giảm thiểu sự phụ thuộc vào các cuộc họp lớn và quy trình phê duyệt phức tạp.
  • Giảm thiểu sự cồng kềnh: Ngăn chặn sự cồng kềnh thường thấy ở các tập đoàn lớn, giúp Amazon duy trì sự linh hoạt và khả năng thích ứng.

• Tổ chức theo chức năng và sản phẩm: Amazon kết hợp cả cấu trúc chức năng và cấu trúc sản phẩm.

• • Các đơn vị kinh doanh lớn: Các đơn vị như AWS, Amazon Retail, Amazon Prime Video, Amazon Devices hoạt động như các doanh nghiệp riêng biệt, với đội ngũ lãnh đạo và mục tiêu riêng.
  • Các nhóm chức năng bên trong: Trong mỗi đơn vị kinh doanh lớn, có các nhóm chức năng như kỹ thuật, tiếp thị, tài chính, vận hành.
  • Ma trận linh hoạt: Các nhóm dự án thường được thành lập với thành viên từ các chức năng và đơn vị khác nhau để giải quyết các mục tiêu cụ thể.

• Văn hóa lấy khách hàng làm trọng tâm: Đây là nguyên tắc định hướng mọi quyết định và cơ cấu tại Amazon.

• • Lãnh đạo tập trung vào khách hàng: Từ Jeff Bezos đến các nhà quản lý cấp thấp, tất cả đều được khuyến khích bắt đầu mọi quy trình suy nghĩ từ khách hàng và làm việc ngược lại.
  • Đo lường sự hài lòng của khách hàng: Amazon đầu tư mạnh vào dữ liệu và phân tích để liên tục đo lường và cải thiện trải nghiệm khách hàng.

• Văn hóa đổi mới và thử nghiệm: Amazon khuyến khích một môi trường mà ở đó thất bại được coi là một phần của quá trình học hỏi và đổi mới.

• • “Ngày 1” (Day 1): Triết lý này ám chỉ việc Amazon luôn giữ tinh thần khởi nghiệp, liên tục đổi mới, thử nghiệm và không ngừng tiến lên như thể đó là ngày đầu tiên của công ty.
  • Toleration for failure: Khuyến khích các nhóm thử nghiệm những ý tưởng mới, ngay cả khi chúng có rủi ro thất bại cao, miễn là có thể học hỏi từ những thất bại đó.
  • Đầu tư dài hạn: Amazon nổi tiếng với việc sẵn sàng đầu tư lớn vào các lĩnh vực mới mà không mong đợi lợi nhuận ngay lập tức, ví dụ như AWS trong những năm đầu.

• Sử dụng dữ liệu và công nghệ mạnh mẽ: Amazon tích hợp dữ liệu và công nghệ vào mọi khía cạnh của cơ cấu tổ chức và hoạt động.

• • Ra quyết định dựa trên dữ liệu: Mọi quyết định, từ phát triển sản phẩm đến tối ưu hóa chuỗi cung ứng, đều được hỗ trợ bởi dữ liệu và phân tích chuyên sâu.
  • Tự động hóa: Amazon là công ty tiên phong trong việc sử dụng tự động hóa trong các trung tâm thực hiện và vận hành kho hàng.
  • AI và học máy: Được sử dụng rộng rãi để cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, tối ưu hóa tìm kiếm, quản lý hàng tồn kho và nhiều ứng dụng khác.

• Cấu trúc lãnh đạo:

• • Giám đốc điều hành (CEO): Hiện tại là Andy Jassy, người kế nhiệm Jeff Bezos.
  • S-Team: Một nhóm các lãnh đạo cấp cao trực tiếp báo cáo cho CEO, chịu trách nhiệm về các lĩnh vực kinh doanh chính. Nhóm này đóng vai trò quan trọng trong việc định hình chiến lược và hướng đi của công ty.
  • Ban giám đốc: Đảm bảo quản trị và giám sát hoạt động của công ty.

Mô hình kinh doanh đa dạng và lấy khách hàng làm trọng tâm, kết hợp với cơ cấu tổ chức phân quyền, tập trung vào đổi mới và văn hóa dữ liệu đã tạo nên sức mạnh vượt trội của Amazon. Từ một nhà bán sách trực tuyến, Amazon đã trở thành một đế chế công nghệ toàn cầu, chứng minh rằng sự linh hoạt, khả năng thích ứng và cam kết không ngừng nâng cao trải nghiệm khách hàng là chìa khóa để đạt được thành công bền vững trong kỷ nguyên số.

Ưu nhược điểm của cơ cấu tổ chức Amazon

Dưới đây là phân tích ưu và nhược điểm của cơ cấu tổ chức của Amazon:

Ưu điểm

• Tốc độ đổi mới và ra quyết định nhanh chóng:

• • Mô hình “đội hình hai chiếc bánh pizza” với các nhóm nhỏ tự chủ giúp giảm thiểu các quy trình phê duyệt rườm rà.
  • Điều này cho phép các nhóm thử nghiệm, lặp lại và triển khai các tính năng hoặc sản phẩm mới một cách nhanh chóng, thúc đẩy đổi mới liên tục.

• Linh hoạt và khả năng thích ứng:

• • Cấu trúc phân quyền cho phép các đơn vị kinh doanh và nhóm cụ thể phản ứng nhanh hơn với những thay đổi của thị trường và nhu cầu của khách hàng.
  • Sự linh hoạt này là yếu tố then chốt giúp Amazon mở rộng sang nhiều lĩnh vực khác nhau như điện toán đám mây (AWS), nội dung số và cửa hàng vật lý.

• Tập trung vào khách hàng:

• • Các nhóm nhỏ dễ dàng giữ được sự tập trung vào khách hàng và hiểu rõ hơn về nhu cầu của họ.
  • Triết lý “làm việc ngược lại từ khách hàng” được áp dụng triệt để, đảm bảo mọi quyết định đều hướng đến việc nâng cao trải nghiệm khách hàng.

• Thúc đẩy trách nhiệm cá nhân và tinh thần làm chủ:

• • Việc trao quyền và trách nhiệm cho các nhóm nhỏ khuyến khích nhân viên có tinh thần làm chủ và cam kết hơn với kết quả công việc.
  • Mỗi thành viên trong đội hình “hai chiếc bánh pizza” đều cảm thấy có đóng góp đáng kể.

• Khuyến khích thử nghiệm và chấp nhận rủi ro:

• • Văn hóa “Ngày 1” và sự chấp nhận thất bại như một cơ hội học hỏi cho phép các nhóm thử nghiệm những ý tưởng mới, dù có rủi ro.
  • Điều này dẫn đến những đột phá và sáng kiến quan trọng, ngay cả khi một số dự án không thành công.

• Hiệu quả về chi phí và tài nguyên (trong một số trường hợp):

• • Đối với các dịch vụ điện toán đám mây như AWS, mô hình tự phục vụ và trả tiền theo mức sử dụng rất hiệu quả về chi phí cho cả Amazon và khách hàng.
  • Việc chia nhỏ thành các đơn vị hoạt động độc lập có thể giúp phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn.

Nhược điểm

• Thách thức trong việc phối hợp và giao tiếp:

• • Với hàng ngàn đội hình “hai chiếc bánh pizza” hoạt động tự chủ, việc đảm bảo sự phối hợp liền mạch và chia sẻ thông tin hiệu quả giữa các nhóm lớn hơn có thể trở thành một thách thức.
  • Điều này đôi khi có thể dẫn đến sự trùng lặp công việc hoặc thiếu sót trong việc tận dụng các giải pháp đã có.

• Tiềm ẩn xung đột mục tiêu:

• • Mặc dù các đơn vị kinh doanh lớn có thể được trao quyền tự chủ, đôi khi mục tiêu của một đơn vị có thể không hoàn toàn phù hợp hoặc thậm chí xung đột với mục tiêu của một đơn vị khác, dẫn đến cạnh tranh nội bộ không mong muốn.

• Khó khăn trong việc duy trì tiêu chuẩn thống nhất:

• • Khi các nhóm có quyền tự chủ cao, việc duy trì một tiêu chuẩn chất lượng, phong cách mã hóa hoặc quy trình làm việc thống nhất trên toàn công ty có thể trở nên phức tạp.
  • Điều này đòi hỏi sự giám sát và hướng dẫn mạnh mẽ từ các cấp quản lý cao hơn.

• Áp lực công việc cao và văn hóa đòi hỏi khắt khe:

• • Mặc dù không phải là nhược điểm trực tiếp của cấu trúc, văn hóa hiệu suất cao và sự thúc đẩy liên tục để đổi mới có thể tạo ra áp lực đáng kể lên nhân viên.
  • Điều này đôi khi dẫn đến tỷ lệ kiệt sức cao và một số người coi văn hóa làm việc của Amazon là khắc nghiệt.

• Cạnh tranh nội bộ (tiềm ẩn):

• • Trong một môi trường khuyến khích sự tự chủ và trách nhiệm, đôi khi có thể phát sinh cạnh tranh không lành mạnh giữa các nhóm hoặc cá nhân để đạt được mục tiêu và nguồn lực.

• Khó khăn trong việc tổng hợp bức tranh lớn (đối với cá nhân):

• • Với việc tập trung vào các dự án nhỏ và cụ thể, đôi khi nhân viên có thể khó thấy được bức tranh tổng thể về cách công việc của họ phù hợp với chiến lược rộng lớn hơn của công ty.

Cơ cấu tổ chức của Amazon đã chứng minh được hiệu quả trong việc thúc đẩy sự đổi mới và mở rộng quy mô, nhưng nó cũng đi kèm với những thách thức riêng về quản lý sự phức tạp và duy trì sự phối hợp trong một tổ chức khổng lồ.