Mô hình 5 forces (5 lực lượng cạnh tranh) là gì?
Hướng dẫn tích hợp định danh điện tử nhanh nhất 2023
10 July, 2023
Sử dụng Gantt Chart trong quản lý dự án
11 July, 2023
Last updated on 9 August, 2023
Mô hình 5 forces (5 lực lượng cạnh tranh) là gì?
Mô hình 5 lực lượng cạnh tranh (5 forces) là thuật ngữ trong lĩnh vực chiến lược kinh doanh được đề xuất bởi Michael Porter, một giáo sư và chuyên gia về chiến lược kinh doanh. Đây là một mô hình phân tích để đánh giá mức độ cạnh tranh trong một ngành công nghiệp cụ thể. Mô hình này giúp các doanh nghiệp hiểu rõ hơn về các yếu tố tác động đến cạnh tranh trong ngành của mình.
Các yếu tố của mô hình 5 forces
Các yếu tố của mô hình 5 lực lượng cạnh tranh
1. Sức mạnh cạnh tranh của nhà cung cấp
Yếu tố này đo lường sức mạnh và tác động của các nhà cung cấp đối với doanh nghiệp. Nếu có ít nhà cung cấp mà doanh nghiệp phụ thuộc vào, hoặc những nhà cung cấp quan trọng và sở hữu quyền kiểm soát nguồn cung cấp chính, sức mạnh của người bán hàng sẽ cao. Điều này có thể dẫn đến tăng giá cả, giới hạn tùy chọn và sự phụ thuộc lớn vào các nhà cung cấp.
2. Sức mạnh cạnh tranh của khách hàng
Yếu tố này đánh giá sức mạnh của khách hàng đối với doanh nghiệp. Nếu khách hàng có nhiều sự lựa chọn, khả năng chuyển đổi dễ dàng hoặc sức mạnh đàm phán cao, khách hàng có thể đặt yêu cầu khắt khe hơn về giá cả, chất lượng, dịch vụ và điều kiện hợp đồng. Điều này có thể tạo ra áp lực giảm giá và giới hạn lợi nhuận của doanh nghiệp.
3. Sức mạnh của sự đe dọa từ sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế
Yếu tố này xem xét mức độ mà các sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế có khả năng đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Nếu có nhiều lựa chọn thay thế hoặc các công nghệ mới có thể thay thế sản phẩm hiện tại một cách dễ dàng và có giá trị hơn, doanh nghiệp sẽ phải đối mặt với đe dọa lớn về mất khách hàng và doanh thu.
4. Mức độ cạnh tranh giữa các đối thủ trong ngành
Yếu tố này đo lường mức độ cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong cùng một ngành công nghiệp. Sự cạnh tranh có thể phụ thuộc vào số lượng và kích thước của các đối thủ cạnh tranh, tốc độ tăng trưởng của ngành, các chiến lược cạnh tranh được áp dụng, sự khác biệt về sản phẩm và dịch vụ, và mức độ tập trung của ngành công nghiệp. Mức độ cạnh tranh cao có thể dẫn đến áp lực giảm giá, tăng chi phí tiếp thị và khó khăn trong việc giành lấy thị phần.
5. Mức độ sức mạnh của đối thủ tiềm năng
Yếu tố này đánh giá các rào cản mà các công ty mới phải đối mặt khi muốn gia nhập ngành công nghiệp. Các rào cản tiếp cận có thể bao gồm vốn đầu tư lớn, quyền sở hữu trí tuệ, quyền lực chính phủ, quan hệ khách hàng sâu rộng, chi phí chuyển đổi cao và các yếu tố khác. Nếu rào cản tiếp cận cao, ngành công nghiệp có thể ít có sự cạnh tranh mới và các doanh nghiệp hiện tại có thể duy trì lợi thế của mình.
Nhờ phân tích 5 yếu tố trên, mô hình 5 forces giúp các doanh nghiệp hiểu rõ hơn về môi trường cạnh tranh trong ngành của mình và đưa ra các quyết định chiến lược phù hợp để đạt được lợi thế cạnh tranh và tăng trưởng bền vững.
Thực hiện phân tích mô hình 5 lực lượng cạnh tranh
1. Xác định các nhà cung cấp:
- Xác định các nhà cung cấp chính và quan trọng đối với doanh nghiệp.
- Đánh giá sức mạnh của nhà cung cấp, bao gồm sự kiểm soát nguồn cung cấp, sức mạnh thương lượng, quyền kiểm soát giá cả và chất lượng sản phẩm.
2. Xác định khách hàng:
- Xác định các nhóm khách hàng quan trọng đối với doanh nghiệp.
- Đánh giá sức mạnh của khách hàng, bao gồm sự tập trung khách hàng, khả năng thay đổi nhà cung cấp, sức mạnh đàm phán và yêu cầu chất lượng/dịch vụ.
3. Đánh giá sức mạnh của đối thủ cạnh tranh:
- Xác định các đối thủ cạnh tranh trực tiếp và gián tiếp trong ngành.
- Đánh giá sức mạnh của đối thủ cạnh tranh, bao gồm kích thước và quy mô, chiến lược cạnh tranh, khả năng tạo ra giá trị và khác biệt sản phẩm/dịch vụ.
4. Đánh giá mức độ đe dọa từ sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế:
- Xác định các sản phẩm hoặc dịch vụ có khả năng thay thế hoặc có thể đáp ứng nhu cầu tương tự khách hàng.
- Đánh giá mức độ đe dọa từ các sản phẩm hoặc dịch vụ thay thế, bao gồm sự khả dụng, sự tương đồng, giá trị và khả năng chuyển đổi của khách hàng.
5. Đánh giá mức độ cạnh tranh trong ngành:
- Đánh giá mức độ cạnh tranh trong ngành công nghiệp, bao gồm số lượng và kích thước của các đối thủ cạnh tranh, tốc độ tăng trưởng của ngành, sự khác biệt sản phẩm/dịch vụ và các chiến lược cạnh tranh.
Từ các đánh giá trên, doanh nghiệp có thể xác định các yếu tố quan trọng và hiểu rõ hơn về mức độ cạnh tranh trong ngành của doanh nghiệp. Dựa vào kết quả phân tích, doanh nghiệp có thể xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp để tận dụng cơ hội và đối phó với các yếu tố đe dọa.
Ưu điểm của mô hình 5 lực lượng cạnh tranh
Ưu điểm và nhược điểm của mô hình 5 forces
1. Phân tích toàn diện
Mô hình này đưa ra một phương pháp phân tích toàn diện về môi trường cạnh tranh của doanh nghiệp. Nó không chỉ tập trung vào các đối thủ cạnh tranh mà còn xem xét các yếu tố khác như khách hàng, nhà cung cấp, sản phẩm thay thế và rào cản tiếp cận. Điều này giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan về ngành công nghiệp và hiểu rõ hơn về tác động của các yếu tố này lên cạnh tranh của mình.
2. Xác định các yếu tố quan trọng
Mô hình 5 forces giúp xác định các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến cạnh tranh trong ngành. Nó cho phép doanh nghiệp tập trung vào những yếu tố có tác động lớn nhất và từ đó xây dựng chiến lược phù hợp. Việc nhận biết sự cạnh tranh và các yếu tố liên quan giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh và tăng khả năng tồn tại trên thị trường.
3. Đánh giá tính bền vững
Mô hình này cung cấp một khung công cụ để đánh giá tính bền vững của doanh nghiệp trong ngành công nghiệp. Bằng cách đánh giá sức mạnh của các yếu tố cạnh tranh và rào cản tiếp cận, doanh nghiệp có thể định vị mình và tìm cách tạo ra lợi thế bền vững trước sự cạnh tranh trong ngành.
4. Hỗ trợ quyết định chiến lược
Mô hình 5 forces giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về môi trường cạnh tranh và cung cấp thông tin quan trọng để đưa ra quyết định chiến lược. Nó giúp xác định các khu vực cần cải thiện, tìm kiếm cơ hội mới và xây dựng chiến lược phù hợp để đối phó với cạnh tranh trong ngành.
5. Áp dụng rộng rãi
Mô hình 5 forces có thể được áp dụng cho nhiều ngành công nghiệp và kích thước doanh nghiệp khác nhau. Nó không giới hạn trong một ngành hoặc loại hình kinh doanh cụ thể, mà có thể được sử dụng để đánh giá cạnh tranh ở mọi ngành công nghiệp từ sản xuất đến dịch vụ và thương mại điện tử.
Tóm lại, mô hình 5 forces là một công cụ phân tích quan trọng để hiểu và đánh giá cạnh tranh trong ngành công nghiệp. Nó cung cấp cái nhìn tổng quan và thông tin quan trọng giúp doanh nghiệp xác định lợi thế cạnh tranh và đưa ra quyết định chiến lược phù hợp.
Hạn chế của mô hình
Mặc dù mô hình 5 forces của Michael Porter có nhiều ưu điểm, nó cũng có một số nhược điểm cần được lưu ý:
1. Động lực thay đổi
Mô hình này dựa trên giả định rằng các yếu tố cạnh tranh và môi trường ngành công nghiệp là ổn định và không thay đổi. Tuy nhiên, trong thực tế, các yếu tố này có thể thay đổi nhanh chóng do sự tiến bộ công nghệ, thay đổi xu hướng tiêu dùng, và các yếu tố kinh tế xã hội khác. Do đó, mô hình này có thể không đáp ứng đầy đủ với sự biến đổi và không chắc chắn trong môi trường kinh doanh hiện đại.
2. Thiếu sự tập trung vào khách hàng
Mặc dù mô hình bao gồm sức mạnh của khách hàng, nó chưa đảm bảo rõ ràng việc tập trung vào khách hàng và nhu cầu của họ. Trong thực tế, khách hàng chính là nhân tố quyết định thành công của một doanh nghiệp và hiểu rõ hơn về nhu cầu, mong muốn và hành vi của khách hàng có thể giúp tạo ra lợi thế cạnh tranh.
3. Thiếu sự quan tâm đến yếu tố kỹ thuật
Mô hình 5 forces tập trung chủ yếu vào các yếu tố cạnh tranh kinh doanh như giá cả, tăng trưởng ngành và quyền lực đàm phán. Nó không đề cập đến yếu tố kỹ thuật và sự đổi mới công nghệ, nhưng trong môi trường kinh doanh hiện đại, các yếu tố này có thể có tác động lớn đến cạnh tranh trong ngành.
4. Khó khăn trong việc xác định và định lượng yếu tố
Mô hình này yêu cầu đánh giá và định lượng các yếu tố cạnh tranh như sức mạnh của người bán hàng, sức mạnh của khách hàng và đe dọa từ sản phẩm thay thế. Tuy nhiên, việc đo lường và xác định chính xác các yếu tố này có thể khá khó khăn và đòi hỏi nhiều tài nguyên và dữ liệu.
5. Thiếu sự phân tích đa chiều
Mô hình 5 forces tập trung chủ yếu vào cạnh tranh ngang hàng và bên ngoài ngành công nghiệp, bỏ qua các yếu tố quan trọng khác như tương tác giữa các công ty trong cùng một ngành và vai trò của các liên kết đối tác. Sự phân tích đa chiều và xem xét các mối quan hệ này có thể cung cấp cái nhìn sâu hơn về môi trường cạnh tranh.
Mặc dù có nhược điểm, mô hình 5 forces vẫn là một công cụ hữu ích trong việc đánh giá và hiểu cạnh tranh trong ngành công nghiệp. Tuy nhiên, nó nên được sử dụng kết hợp với các phương pháp phân tích khác và được tùy chỉnh để phù hợp với tình huống cụ thể của mỗi doanh nghiệp.
So sánh mô hình 5 forces và PEST
So sánh mô hình 5 Forces và PEST
Mô hình 5 forces và mô hình PEST (hay còn được gọi là PESTEL hoặc PESTLE) là hai công cụ phân tích chiến lược được sử dụng để đánh giá môi trường kinh doanh. Dưới đây là sự so sánh giữa hai mô hình này:
1. Phạm vi phân tích
- Mô hình 5 forces tập trung vào cạnh tranh trong ngành công nghiệp và xem xét tác động của các yếu tố như người bán hàng, khách hàng, sản phẩm thay thế và rào cản tiếp cận. Nó giúp doanh nghiệp hiểu và đánh giá cạnh tranh trong ngành và tạo ra lợi thế cạnh tranh.
- Mô hình PEST tập trung vào môi trường bên ngoài doanh nghiệp và xem xét các yếu tố chính xã hội, kinh tế, chính trị, công nghệ và môi trường. Nó giúp doanh nghiệp hiểu và đánh giá các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và quyết định chiến lược.
2. Góc nhìn
- Mô hình 5 forces tập trung vào mức độ cạnh tranh trong ngành và tác động của các yếu tố cạnh tranh đến doanh nghiệp. Nó giúp doanh nghiệp nhìn vào môi trường cạnh tranh ngay trong ngành của mình.
- Mô hình PEST tập trung vào các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp và tác động của chúng lên hoạt động kinh doanh. Nó giúp doanh nghiệp nhìn vào môi trường rộng hơn, bao gồm cả yếu tố xã hội, kinh tế, chính trị, công nghệ và môi trường.
3. Khía cạnh thời gian
- Mô hình 5 forces tập trung vào tình hình cạnh tranh hiện tại trong ngành công nghiệp. Nó giúp doanh nghiệp hiểu và đánh giá tình trạng cạnh tranh trong thời điểm hiện tại và tạo ra chiến lược phù hợp.
- Mô hình PEST tập trung vào những yếu tố có thể ảnh hưởng trong tương lai. Nó giúp doanh nghiệp nhìn vào các xu hướng, sự thay đổi và khả năng thay đổi trong môi trường kinh doanh trong tương lai.
Tóm lại, mô hình 5 lực lượng cạnh tranh tập trung vào cạnh tranh trong ngành và tác động của các yếu tố cạnh tranh đến doanh nghiệp, trong khi mô hình PEST tập trung vào môi trường bên ngoài doanh nghiệp và tác động của các yếu tố xã hội, kinh tế, chính trị, công nghệ và môi trường. Cả hai mô hình đều cung cấp thông tin quan trọng để hiểu và đánh giá môi trường kinh doanh, và có thể được sử dụng kết hợp để tạo ra một cái nhìn toàn diện hơn về chiến lược kinh doanh.
Nên thực hiện mô hình 5 lực lượng cạnh tranh trước hay PEST trước
Thứ tự thực hiện mô hình 5 forces và mô hình PEST có thể tùy thuộc vào mục tiêu cụ thể và ngữ cảnh của doanh nghiệp. Tuy nhiên, thông thường, nên thực hiện mô hình PEST trước mô hình 5 forces. Dưới đây là lý do:
Mô hình PEST
- Mô hình PEST cung cấp cái nhìn tổng quan về môi trường kinh doanh bên ngoài doanh nghiệp, bao gồm các yếu tố xã hội, kinh tế, chính trị, công nghệ và môi trường. Bằng cách phân tích các yếu tố này trước, bạn có thể hiểu rõ hơn về xu hướng lớn và sự thay đổi trong môi trường kinh doanh.
- PEST giúp xác định các yếu tố quan trọng và tiềm năng ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Khi bạn đã xác định các yếu tố này, mô hình 5 forces có thể được sử dụng để tập trung vào cạnh tranh trong ngành công nghiệp cụ thể.
Mô hình 5 lực lượng cạnh tranh
Mô hình 5 forces tập trung vào cạnh tranh trong ngành, trong đó khách hàng và đối thủ cạnh tranh là hai yếu tố quan trọng. Bằng cách hiểu rõ về môi trường bên ngoài doanh nghiệp thông qua mô hình PEST, bạn có thể áp dụng mô hình 5 forces để phân tích cạnh tranh và đánh giá tác động của các yếu tố cạnh tranh lên doanh nghiệp.
Tuy nhiên, không có quy tắc cứng nhắc về thứ tự thực hiện các mô hình này. Có thể trong một số trường hợp cụ thể, doanh nghiệp có thể chọn thực hiện mô hình 5 forces trước nếu việc hiểu rõ về cạnh tranh trong ngành là ưu tiên hàng đầu. Điều quan trọng là hiểu rằng cả hai mô hình này cung cấp thông tin quan trọng và nên được sử dụng cùng nhau để tạo ra một cái nhìn toàn diện về môi trường kinh doanh và cơ hội chiến lược.
Có mô hình nào cũng phân tích về môi trường kinh doanh và cơ hội chiến lược nữa không?
SWOT cũng là một mô hình phân tích chiến lược phổ biến
Có, mô hình SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) là một mô hình phân tích chiến lược phổ biến khác mà cũng liên quan đến môi trường kinh doanh và cơ hội chiến lược. Mô hình này tập trung vào việc xác định các yếu điểm và mạnh của doanh nghiệp (Strengths và Weaknesses), cũng như các cơ hội và đe dọa từ môi trường bên ngoài (Opportunities và Threats).
Mô hình SWOT thường được thực hiện sau khi đã tiến hành phân tích PEST và mô hình 5 forces. Nó giúp tổng hợp các thông tin đã thu thập được và đánh giá tình hình nội bộ của doanh nghiệp cũng như cơ hội và thách thức từ môi trường xung quanh. Mô hình SWOT có thể giúp doanh nghiệp xác định các yếu tố quan trọng và phát triển chiến lược dựa trên sức mạnh, khả năng và cơ hội có sẵn, đồng thời đối phó với các yếu tố yếu và đe dọa.
SWOT được xem là một công cụ linh hoạt và tổng quát, giúp doanh nghiệp tổ chức và xác định chiến lược phù hợp với môi trường kinh doanh và tài nguyên nội bộ của mình.
Tham khảo thêm:
Mô hình kinh doanh Canvas là gì?
