Ma trận SPACE và cách thiết lập ma trận

Last updated on 27 November, 2024

Ma trận SPACE là gì?

Ma trận SPACE (Strategic Position and Action Evaluation Matrix) là một công cụ phân tích chiến lược quan trọng, được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực quản lý và kinh doanh. Được thiết kế để hỗ trợ các nhà quản lý trong việc đánh giá và xác định vị trí chiến lược của doanh nghiệp, ma trận này cung cấp một phương pháp tiếp cận toàn diện để phân tích các yếu tố nội bộ và ngoại vi ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp.

Ma trận SPACE là mô hình quản trị chiến lược tập trung vào bốn yếu tố chính: sức mạnh tài chính (Financial Strength), lợi thế cạnh tranh (Competitive Advantage), sự ổn định của môi trường (Environmental Stability) và sức mạnh của ngành (Industry Attractiveness). Bằng cách phân tích các yếu tố này, doanh nghiệp có thể xác định được các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức, từ đó xây dựng các chiến lược phù hợp để duy trì và phát triển vị thế trên thị trường.

Các yếu tố của ma trận SPACE

• Sức mạnh tài chính (Financial Strength – FS): Đánh giá khả năng tài chính của doanh nghiệp, bao gồm các yếu tố như lợi nhuận, thanh khoản, dòng tiền, và khả năng vay vốn.
• Lợi thế cạnh tranh (Competitive Advantage – CA): Đánh giá mức độ mạnh mẽ của doanh nghiệp so với các đối thủ cạnh tranh, bao gồm các yếu tố như thị phần, chất lượng sản phẩm, uy tín thương hiệu, và chi phí sản xuất.
• Sự ổn định của môi trường (Environmental Stability – ES): Đánh giá mức độ ổn định của môi trường bên ngoài mà doanh nghiệp đang hoạt động, bao gồm các yếu tố như thay đổi công nghệ, chính sách pháp lý, và tình hình kinh tế.
• Sức mạnh của ngành (Industry Attractiveness – IA): Đánh giá mức độ hấp dẫn của ngành công nghiệp mà doanh nghiệp đang hoạt động, bao gồm các yếu tố như tốc độ tăng trưởng ngành, độ ổn định, lợi nhuận trung bình của ngành, và mức độ cạnh tranh.

Các yếu tố của ma trận SPACE

Hành vi chiến lược của ma trận SPACE

Tấn công (Aggressive Strategy)

• Điều kiện: Khi doanh nghiệp có sức mạnh tài chính cao và lợi thế cạnh tranh mạnh, đồng thời hoạt động trong ngành hấp dẫn và môi trường ổn định.
• Hành vi:
  • Mở rộng thị phần thông qua việc tăng cường hoạt động marketing và bán hàng.
  • Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để cải tiến sản phẩm hoặc dịch vụ.
  • Mở rộng sang các thị trường mới hoặc phát triển các dòng sản phẩm mới.
  • Thực hiện các hoạt động mua lại hoặc sáp nhập với các công ty khác để tăng cường quy mô và sức mạnh cạnh tranh.

Phòng thủ (Defensive Strategy)

• Điều kiện: Khi doanh nghiệp có sức mạnh tài chính yếu nhưng lợi thế cạnh tranh mạnh, đồng thời hoạt động trong ngành không hấp dẫn và môi trường bất ổn.
• Hành vi:
  • Tập trung vào việc duy trì và bảo vệ thị phần hiện tại.
  • Cắt giảm chi phí và tối ưu hóa hoạt động để duy trì lợi nhuận.
  • Tập trung vào các sản phẩm hoặc dịch vụ cốt lõi, từ bỏ các lĩnh vực không sinh lời.
  • Tìm cách cải thiện hiệu quả hoạt động và quản lý rủi ro.

Bảo thủ (Conservative Strategy)

• Điều kiện: Khi doanh nghiệp có sức mạnh tài chính cao nhưng lợi thế cạnh tranh yếu, đồng thời hoạt động trong ngành không hấp dẫn và môi trường bất ổn.
• Hành vi:
  • Tập trung vào việc duy trì sự ổn định tài chính và giảm thiểu rủi ro.
  • Đầu tư vào các hoạt động mang lại lợi nhuận ngắn hạn và ít rủi ro.
  • Tìm cách cải thiện lợi thế cạnh tranh thông qua việc nâng cao chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ.
  • Giảm bớt các hoạt động mở rộng hoặc đầu tư mạo hiểm.

Cạnh tranh (Competitive Strategy)

• Điều kiện: Khi doanh nghiệp có sức mạnh tài chính yếu nhưng lợi thế cạnh tranh mạnh, đồng thời hoạt động trong ngành hấp dẫn và môi trường ổn định.
• Hành vi:
  • Tập trung vào việc nâng cao vị thế cạnh tranh và khai thác các cơ hội trong ngành.
  • Tìm kiếm các đối tác chiến lược hoặc liên kết để tận dụng nguồn lực và mở rộng thị trường.
  • Đầu tư vào các hoạt động marketing để tăng cường thương hiệu và thu hút khách hàng.
  • Tăng cường hoạt động cải tiến và phát triển sản phẩm để duy trì sự hấp dẫn đối với khách hàng.

Sáu bước thiết lập ma trận SPACE

1. Chọn một nhóm các biến số cho sức mạnh tài chính (FS), lợi thế cạnh tranh (CA), sự ổn định của môi trường (ES), và sức mạnh của ngành (IS).
2. Ấn định giá trị bằng số từ: +1 (xấu nhất) tới +6 (tốt nhất) cho mỗi biến số thuộc khía cạnh FS và IS. Ấn định giá trị bằng số từ -1 (tốt nhất) tới -6 (xấu nhất) cho mỗi biến số thuộc khía cạnh ES và CA.
3. Tính số điểm trung bình cho FS, CA, ES & IS.
4. Đánh dấu số điểm trung bình của FS, CA, ES & IS trên trục thích hợp của ma trận SPACE.
5. Cộng 2 số điểm của trục x và đánh dấu điểm kết quả trên X. Cộng 2 số điểm trên trục Y và đánh dấu điểm kết quả trên Y. Đánh dấu giao điểm của 2 điểm mới trên trục xy này.
6. Vẽ vectơ có hướng từ điểm gốc của Ma trận SPACE qua giao điểm mới.

Ví dụ về ma trận SPACE

Ưu điểm của ma trận SPACE

1. Cung cấp cái nhìn toàn diện: Ma trận SPACE phân tích cả yếu tố nội bộ (sức mạnh tài chính và lợi thế cạnh tranh) và yếu tố ngoại vi (sự ổn định của môi trường và sức mạnh của ngành), giúp doanh nghiệp có cái nhìn toàn diện về vị trí chiến lược của mình.
2. Định hướng chiến lược rõ ràng: Kết quả từ ma trận SPACE giúp các nhà quản lý dễ dàng xác định các chiến lược phù hợp như tấn công, phòng thủ, bảo thủ hay cạnh tranh.
3. Dễ sử dụng: Các yếu tố và phương pháp đánh giá trong ma trận SPACE khá đơn giản và dễ hiểu, phù hợp với nhiều loại hình doanh nghiệp và lĩnh vực khác nhau.
4. Hỗ trợ ra quyết định: Ma trận SPACE cung cấp cơ sở dữ liệu phân tích, giúp các nhà quản lý đưa ra quyết định chiến lược chính xác và hiệu quả hơn.
5. Tích hợp linh hoạt: Ma trận SPACE có thể được kết hợp với các công cụ phân tích chiến lược khác như SWOT, PESTEL để tạo ra một chiến lược tổng thể và chi tiết hơn.

Nhược điểm của ma trận SPACE

1. Đánh giá chủ quan: Một số yếu tố trong ma trận SPACE có thể được đánh giá dựa trên cảm nhận chủ quan của người thực hiện, dẫn đến kết quả không chính xác.
2. Thiếu chi tiết: Ma trận SPACE có thể không đủ chi tiết để phân tích sâu hơn về các yếu tố chiến lược, đòi hỏi doanh nghiệp phải sử dụng thêm các công cụ phân tích khác.
3. Không phản ánh đầy đủ sự thay đổi: Ma trận SPACE có thể không phản ánh đầy đủ và kịp thời những thay đổi nhanh chóng trong môi trường kinh doanh và công nghệ.
4. Đòi hỏi dữ liệu chính xác: Kết quả từ ma trận SPACE phụ thuộc nhiều vào chất lượng và độ chính xác của dữ liệu đầu vào. Thiếu thông tin hoặc thông tin không chính xác có thể dẫn đến các quyết định sai lầm.
5. Không áp dụng cho mọi tình huống: Mặc dù là một công cụ mạnh mẽ, ma trận SPACE không phải lúc nào cũng phù hợp với mọi tình huống chiến lược và loại hình doanh nghiệp.