Last updated on 10 November, 2025

Việt Nam và Cơ hội trong Chuỗi Giá trị Sản xuất Nhiên liệu Hàng không Bền vững (SAF)

Nhiên liệu Hàng không Bền vững (SAF – Sustainable Aviation Fuel) đang nổi lên như một giải pháp then chốt để ngành hàng không toàn cầu đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050, phù hợp với các cam kết quốc tế và mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam. Việc phát triển chuỗi giá trị sản xuất SAF không chỉ là một yêu cầu về môi trường mà còn là cơ hội kinh tế to lớn cho Việt Nam.

Tiềm năng của Việt Nam trong chuỗi cung ứng SAF

Việt Nam được các chuyên gia quốc tế (như Boeing) đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn trong khu vực Đông Nam Á để tham gia vào chuỗi cung ứng và sản xuất SAF, chủ yếu nhờ vào nguồn nguyên liệu thô dồi dào.

• Nguồn nguyên liệu sinh khối phong phú:
  • Việt Nam sở hữu trữ lượng lớn các phế phẩm nông nghiệp như trấu và rơm rạ (ước tính lên đến hàng chục triệu tấn mỗi năm), cùng với sắn (khoai mì) và phụ phẩm ngô.
  • Các nguồn chất thải bền vững khác bao gồm dầu ăn đã qua sử dụng (UCO) và mỡ động vật thải.
  • Nguồn nguyên liệu này là yếu tố đầu vào quan trọng để sản xuất SAF thông qua các công nghệ chuyển đổi tiên tiến.
• Vị trí chiến lược:
  • Việt Nam có vị trí địa lý thuận lợi trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, có thể trở thành trung tâm cung cấp SAF cho cả các đường bay nội địa, khu vực và quốc tế.
• Cam kết Chính phủ:
  • Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 (COP26, COP27, COP28), tạo động lực mạnh mẽ để phát triển năng lượng xanh, bao gồm SAF.
  • Các cơ quan quản lý đang thúc đẩy việc xây dựng hành lang pháp lý và chính sách khuyến khích đầu tư sản xuất SAF.

Các mắt xích trong Chuỗi Giá trị Sản xuất SAF tại Việt Nam

Chuỗi giá trị SAF là một quy trình phức tạp, bao gồm nhiều giai đoạn từ nguyên liệu đầu vào đến người tiêu dùng cuối cùng:

Thu thập và Tiền xử lý Nguyên liệu Đầu vào

• Thu gom nguyên liệu: Tổ chức hệ thống thu gom hiệu quả các phế phẩm nông nghiệp (rơm, trấu, phụ phẩm lâm nghiệp) và chất thải (dầu ăn đã qua sử dụng, chất thải rắn đô thị) từ các nguồn phân tán.
• Tiền xử lý: Xử lý và tinh chế nguyên liệu thô để loại bỏ tạp chất, đảm bảo chất lượng đáp ứng tiêu chuẩn sản xuất (ví dụ: tiền xử lý dầu ăn đã qua sử dụng).

Sản xuất và Lọc hóa dầu SAF

• Công nghệ chuyển đổi: Đây là mắt xích quan trọng nhất, nơi nguyên liệu sinh khối được chuyển đổi thành SAF. Các công nghệ phổ biến bao gồm HEFA (Hydroprocessed Esters and Fatty Acids – sử dụng dầu thải) và FT (Fischer-Tropsch – sử dụng sinh khối). Hiện tại, Việt Nam chưa có nhà máy sản xuất SAF quy mô thương mại lớn, nhưng đã có những bước đi tiên phong trong việc làm chủ công nghệ phối trộn (như Petrolimex Aviation).
• Tiêu chuẩn hóa: Sản phẩm SAF phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt của hàng không quốc tế (ASTM, ICAO) về chất lượng và tính bền vững.

Phối trộn, Lưu trữ và Phân phối

• Pha trộn (Blending): SAF thường được pha trộn với nhiên liệu phản lực truyền thống (Jet A-1) theo một tỷ lệ nhất định (ví dụ: pha chế đạt hàm lượng 2%) mà không cần điều chỉnh động cơ máy bay.
• Lưu trữ và vận chuyển: Sử dụng cơ sở hạ tầng hiện có (đường ống, bồn chứa) tại các kho cảng lọc hóa dầu và sân bay để tồn chứa và vận chuyển hỗn hợp nhiên liệu. Đây là lợi thế vì SAF có tính chất hóa học tương tự Jet A-1.

Tiêu thụ và Chứng nhận

• Cung cấp cho hãng hàng không: Các hãng hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines, Vietjet) đã tiên phong sử dụng SAF, thúc đẩy nhu cầu thị trường nội địa.
• Hệ thống chứng nhận: Đảm bảo toàn bộ chuỗi cung ứng được kiểm soát và chứng nhận về tính bền vững (ví dụ: truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, giảm phát thải trong toàn bộ vòng đời) theo tiêu chuẩn quốc tế.

Thách thức và Giải pháp Phát triển SAF tại Việt Nam

• Thách thức:
  • Giá thành cao: Giá SAF hiện tại vẫn cao hơn đáng kể so với nhiên liệu hóa thạch truyền thống (cao gấp 3-4 lần).
  • Thiếu hụt nhà máy: Việt Nam chưa có nhà máy sản xuất SAF quy mô lớn, chủ yếu đang dừng ở bước nhập khẩu và pha trộn.
  • Hành lang pháp lý: Cần có cơ chế, chính sách rõ ràng, ưu đãi về thuế và đất đai để thu hút các nhà đầu tư công nghệ lớn.
• Giải pháp:
  • Thu hút đầu tư công nghệ: Khuyến khích các tập đoàn năng lượng và lọc hóa dầu lớn trong nước và quốc tế đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất SAF với công nghệ tiên tiến (HEFA, FT).
  • Chính sách hỗ trợ: Xây dựng cơ chế hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế cho cả nhà sản xuất và người tiêu dùng SAF (các hãng hàng không).
  • Hoàn thiện chuỗi cung ứng nguyên liệu: Thiết lập hệ thống thu mua nguyên liệu thô bền vững, quy mô lớn và ổn định, đặc biệt là phế phẩm nông nghiệp và dầu thải.

Việc đầu tư phát triển chuỗi giá trị SAF là một xu hướng tất yếu, giúp Việt Nam khẳng định vai trò trong việc phát triển kinh tế xanh và đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “0” đã cam kết.

So sánh nguồn cung nguyên liệu cho SAF trong nước và nhập khẩu

Việc so sánh nguồn cung nguyên liệu cho Nhiên liệu Hàng không Bền vững (SAF) giữa nguồn cung trong nước (Việt Nam) và nguồn nhập khẩu cho thấy những điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội chiến lược khác nhau:

So sánh Nguồn cung Nguyên liệu SAF: Trong nước và Nhập khẩu

Kết luận

Việc tham gia sâu vào Chuỗi Giá trị Sản xuất SAF là một chiến lược “thắng-thắng” đối với Việt Nam, giúp đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “0” đã cam kết, đồng thời mở ra ngành công nghiệp mới có giá trị kinh tế cao. Mặc dù thách thức về vốn đầu tư và công nghệ vẫn còn đó, sự kết hợp giữa nguồn nguyên liệu bền vững phong phú và sự quyết tâm từ Chính phủ sẽ tạo động lực mạnh mẽ. Để thành công, Việt Nam cần khẩn trương hoàn thiện chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư nước ngoài và xây dựng hệ thống thu gom nguyên liệu quy mô lớn, biến nước ta thành một mắt xích không thể thiếu trong tương lai xanh của ngành hàng không.

Tham khảo

Nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) là gì? Công nghệ sản xuất SAF

Nguồn nguyên liệu sản xuất SAF – quy mô và chi phí