Chiến lược dẫn đầu về chi phí là gì? Đặc điểm và ví dụ

Last updated on 13 February, 2025

Trong một thị trường đầy biến động, nơi khách hàng ngày càng nhạy cảm với giá cả, chiến lược dẫn đầu về chi phí trở thành vũ khí quan trọng giúp doanh nghiệp tạo lợi thế cạnh tranh bền vững. Bằng cách tối ưu hóa chi phí sản xuất, quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả và tận dụng quy mô, các công ty có thể cung cấp sản phẩm/dịch vụ với mức giá thấp hơn đối thủ mà vẫn đảm bảo lợi nhuận.

Vậy chiến lược này hoạt động như thế nào? Những doanh nghiệp nào đã thành công khi áp dụng? Cùng OCD khám phá qua bài viết dưới đây nhé!

Chiến lược dẫn đầu về chi phí là gì?

Khái niệm

Chiến lược dẫn đầu về chi phí (Cost Leadership Strategy) là một chiến lược cấp kinh doanh được các công ty áp dụng nhằm giành lợi thế cạnh tranh bằng cách trở thành nhà sản xuất có chi phí thấp nhất trong một dịch vụ, quy trình sản xuất hoặc hàng hóa. Michael Porter, nhà lý thuyết kinh tế và chuyên gia quản trị chiến lược, đã xác định chiến lược dẫn đầu về chi phí là một trong ba chiến lược cạnh tranh, bên cạnh chiến lược khác biệt hóa và chiến lược tập trung.

Với chiến lược này, doanh nghiệp sẽ cải thiện quy trình sản xuất, tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô và quản lý chuỗi cung ứng chặt chẽ để giảm chi phí và cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ với mức giá thấp hơn đáng kể so với đối thủ cạnh tranh.

Để thành công lâu dài và có vị thế vững chắc trên thị trường, doanh nghiệp cần duy trì sự tập trung liên tục vào việc tối ưu hóa hiệu suất vận hành, triển khai các chiến lược định giá hiệu quả và phân bổ nguồn lực hợp lý. Chiến lược dẫn đầu về chi phí đóng vai trò quan trọng, giúp doanh nghiệp thay đổi cục diện ngành, thu hút khách hàng nhạy cảm về giá và xây dựng nền tảng vững chắc cho tương lai.

Đây là một chiến lược hiệu quả đối với các công ty lớn có thị phần rộng và tiềm lực tài chính mạnh. Tuy nhiên, nó không phù hợp với các doanh nghiệp nhỏ vì có thể ảnh hưởng đến tổng chi phí vận hành, khiến họ gặp khó khăn trong việc duy trì hoạt động.

Phân biệt giữa chiến lược dẫn đầu về chi phí và dẫn đầu về giá

Đôi khi, mọi người sử dụng hai thuật ngữ dẫn đầu về chi phí và dẫn đầu về giá thay thế cho nhau, nhưng thực tế chúng không mang cùng một ý nghĩa.

• Dẫn đầu về chi phí có nghĩa là doanh nghiệp có chi phí vận hành thấp nhất trong một ngành hoặc thị trường.
• Dẫn đầu về giá có nghĩa là doanh nghiệp cung cấp mức giá thấp nhất.

Thông thường, một công ty dẫn đầu về chi phí cũng có thể trở thành dẫn đầu về giá.

Tuy nhiên, một số công ty theo đuổi chiến lược dẫn đầu về giá bằng cách giữ mức giá bán thấp nhất bằng mọi cách, điều này có thể khiến họ mang về ít lợi nhuận hơn. Ví dụ, các tập đoàn thương mại điện tử lớn (Shopee, Lazada) đôi khi bán hàng lỗ hoặc chỉ có biên lợi nhuận rất thấp để duy trì giá thấp nhất trên một số sản phẩm nhằm mở rộng thị phần. Do vậy, những công ty này có chiến lược dẫn đầu về giá nhưng không dẫn đầu về chi phí.

Ngược lại, một số công ty có chi phí vận hành thấp nhưng không chọn bán rẻ mà tập trung vào tối ưu lợi nhuận bằng cách duy trì biên lợi nhuận cao hơn. Đây là những công ty dẫn đầu về chi phí nhưng không dẫn đầu về giá.

Tuy nhiên, trên thực tế, hai chiến lược này sẽ có sự giao thoa khi một doanh nghiệp vừa sản xuất với chi phí thấp nhất vừa cung cấp mức giá cạnh tranh nhất trong ngành.

Đặc điểm của chiến lược dẫn đầu về chi phí

Để triển khai chiến lược dẫn đầu về chi phí một cách hiệu quả, doanh nghiệp cần tập trung vào các yếu tố quan trọng dưới đây, bao gồm: tối ưu hóa chi phí, định giá cạnh tranh và nâng cao hiệu suất hoạt động.

Tối ưu hóa chi phí

• Cải thiện quy trình sản xuất
• Tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô
• Tối ưu hóa chuỗi cung ứng
• Quản lý nguồn lực hiệu quả

→ Những yếu tố này giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tăng lợi thế cạnh tranh.

Chiến lược giá

• Định giá thấp để thu hút khách hàng
• Đặt biên lợi nhuận thấp nhưng tập trung vào khối lượng bán cao
• Giữ vững vị thế dẫn đầu về giá trong ngành
• Liên tục theo dõi và điều chỉnh giá để duy trì lợi thế về chi phí

Hiệu suất vận hành

• Tinh gọn quy trình hoạt động
• Áp dụng các phương pháp quản lý tinh gọn (lean management)
• Cải tiến quy trình liên tục
• Ứng dụng tự động hóa và công nghệ tiên tiến để giảm chi phí tổng thể

Bằng cách tập trung vào những yếu tố này, doanh nghiệp có thể trở thành người dẫn đầu về chi phí, tạo nền tảng vững chắc cho lợi thế cạnh tranh bền vững, mở rộng thị phần và gia tăng lợi nhuận ròng.

Chiến lược dẫn đầu về chi phí hoạt động như thế nào?

Hãy cùng xem xét ví dụ về ngành hàng không dưới đây để hiểu rõ hơn về khái niệm này. Đây là một thị trường có tính cạnh tranh cao, nơi một số hãng đã áp dụng chiến lược dẫn đầu về chi phí nhằm chiếm ưu thế trên thị trường và cải thiện vị thế so với đối thủ.

Sự ra đời của mô hình hàng không giá rẻ

Hãng Southwest Airlines (Hoa Kỳ) được ghi nhận là người tiên phong trong mô hình hàng không giá rẻ, nhưng đến những năm 1990, mô hình này đã lan rộng ra toàn thế giới.

Phân khúc thị trường trong ngành hàng không: Thị trường hàng không thường được phân khúc theo mục đích chuyến đi và thời gian di chuyển.

Hãng hàng không truyền thống và hàng không giá rẻ:

• Các hãng hàng không truyền thống (Full-Service Carriers) nhắm đến khách hàng doanh nhân, cung cấp dịch vụ đầy đủ.
• Các hãng hàng không giá rẻ (Low-Cost Carriers – LCCs) tập trung vào khách du lịch, cắt giảm tối đa chi phí để cung cấp giá vé thấp.

Sự khác biệt trong mô hình kinh doanh: Các hãng hàng không giá rẻ đã thực hiện nhiều điều chỉnh để có lợi thế cạnh tranh so với hãng hàng không truyền thống:

• Đặt vé trực tuyến, không cần giấy tờ để giảm chi phí vận hành.
• Tối thiểu hóa số lượng tiếp viên hàng không và trả lương thấp hơn.
• Tận dụng tối đa sân bay và giảm thời gian quay đầu chuyến bay để khai thác nhiều chuyến hơn.
• Chỉ có một hạng ghế để tối đa hóa số ghế trên máy bay.
• Hạn chế hành lý miễn phí và thu phí cho các dịch vụ như đồ ăn, nước uống.

Cắt giảm chi phí và mở rộng tuyến bay:

• Các hãng hàng không giá rẻ giảm chi phí bằng cách sử dụng sân bay thứ cấp với phí hạ cánh thấp hơn.
• Nhờ tối ưu chi phí, họ có thể mở rộng các chuyến bay thẳng đến nhiều điểm hơn so với hãng truyền thống, giúp tăng lợi nhuận.

Mô hình này đã ảnh hưởng thế nào đến ngành hàng không truyền thống?

Nhờ chiến lược dẫn đầu về chi phí, các hãng giá rẻ đã chiếm lĩnh thị phần lớn hơn trong ngành hàng không. Điều này buộc các hãng truyền thống phải lập các công ty con giá rẻ hoặc giảm giá vé để cạnh tranh.

Theo dữ liệu từ Statista, thị phần của các hãng hàng không giá rẻ trên thế giới đã tăng mạnh từ 2007 đến 2019.

Hàng không giá rẻ tại Hoa Kỳ:

• Các hãng hàng không giá rẻ chiếm hơn 30% thị phần nội địa tại Mỹ.
• Southwest Airlines là hãng hàng không lớn thứ hai tại Mỹ vào năm 2019, chiếm 17,6% thị phần, chỉ đứng sau American Airlines.

Một số hãng hàng không giá rẻ tiêu biểu tại Hoa Kỳ:

• Southwest Airlines: Hãng có vốn hóa thị trường 14,1 tỷ USD (tháng 5/2020), đứng đầu về số lượng hành khách nội địa.
• JetBlue Airways Corp: Được biết đến với không gian ghế rộng, TV miễn phí và Wi-Fi tốc độ cao trên chuyến bay, có vốn hóa thị trường 2,2 tỷ USD (tháng 5/2020).
• Allegiant Travel (Allegiant Air): Chuyên kết nối các thành phố nhỏ và tầm trung, có vốn hóa thị trường 1,3 tỷ USD (tháng 5/2020).

Như vậy, chiến lược dẫn đầu về chi phí đã giúp các hãng hàng không giá rẻ mở rộng thị phần, tăng lợi nhuận và thay đổi cục diện ngành hàng không.

Các ví dụ khác về doanh nghiệp áp dụng chiến lược dẫn đầu về chi phí

Dưới đây là một số doanh nghiệp tiêu biểu đã thành công trong việc triển khai chiến lược dẫn đầu về chi phí:

Walmart – Gã khổng lồ bán lẻ giá rẻ

Walmart là cái tên nổi bật nhất trong ngành bán lẻ khi nói đến chiến lược dẫn đầu về chi phí. Hãng đạt được điều này nhờ:

• Quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả, giúp giảm chi phí vận hành.
• Tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô (economies of scale), mua hàng với số lượng lớn để giảm giá thành.
• Đàm phán với nhà cung cấp để có được mức giá tốt nhất.

Nhờ những yếu tố này, Walmart có thể cung cấp sản phẩm với mức giá cạnh tranh nhất thị trường, giúp họ chiếm lĩnh thị phần lớn và duy trì vị thế dẫn đầu ngành bán lẻ.

IKEA – Thương hiệu nội thất giá rẻ toàn cầu

IKEA là một trong những nhà bán lẻ nội thất hàng đầu, nổi bật với chiến lược dẫn đầu về chi phí. Họ cắt giảm chi phí bằng cách:

• Thiết kế sản phẩm tối ưu hóa sản xuất để giảm giá thành.
• Sử dụng bao bì phẳng (flat-packaging) giúp tiết kiệm chi phí vận chuyển và lưu kho.
• Mô hình tự phục vụ (DIY – Do it yourself): Khách hàng tự chọn sản phẩm và lắp ráp, giúp giảm chi phí nhân công.

Nhờ những biện pháp này, IKEA vừa duy trì giá bán thấp, vừa cung cấp các sản phẩm nội thất hiện đại, tiện lợi, giúp thương hiệu phát triển mạnh trên toàn cầu.

McDonald’s – Ông lớn trong ngành đồ ăn nhanh

McDonald’s là một trong những doanh nghiệp áp dụng chiến lược dẫn đầu về chi phí trong ngành thức ăn nhanh. Thành công của họ đến từ:

• Tối ưu hóa chi phí sản xuất với quy trình chế biến hàng loạt, tiêu chuẩn hóa thực đơn.
• Quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả để mua nguyên liệu với giá tốt nhất.
• Tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô, giúp giữ giá thành thấp nhưng vẫn đảm bảo chất lượng đồng đều.

Chiến lược này đã giúp McDonald’s mở rộng toàn cầu, xây dựng thương hiệu mạnh và trở thành chuỗi thức ăn nhanh lớn nhất thế giới.

Lợi ích của chiến lược dẫn đầu về chi phí

Chiến lược dẫn đầu về chi phí mang lại nhiều lợi ích so với các chiến lược kinh doanh khác. Dưới đây là những lợi ích chính mà các doanh nghiệp dẫn đầu về chi phí có thể đạt được:

Tạo lợi thế cạnh tranh

Không giống như chiến lược khác biệt hóa, vốn dựa vào các tính năng độc đáo hoặc dịch vụ cao cấp, các doanh nghiệp dẫn đầu về chi phí thu hút khách hàng nhạy cảm về giá bằng cách cung cấp các lựa chọn phù hợp với túi tiền. Điều này giúp họ mở rộng tập khách hàng và giành được lợi thế cạnh tranh rộng hơn so với các doanh nghiệp chỉ tập trung vào thị trường ngách.

Gia tăng lợi nhuận

Chiến lược khác biệt hóa có thể mang lại biên lợi nhuận cao hơn, nhưng chiến lược dẫn đầu về chi phí lại giúp doanh nghiệp tăng lợi nhuận nhờ việc bán được nhiều hàng hơn. Khả năng chiếm lĩnh thị phần rộng và tạo ra doanh thu đáng kể giúp bù đắp cho mức lợi nhuận thấp trên mỗi sản phẩm.

Rào cản gia nhập ngành

Chiến lược này tạo ra rào cản lớn đối với các đối thủ mới muốn gia nhập thị trường. Việc đạt được hiệu quả chi phí tương đương với những doanh nghiệp dẫn đầu đã có mặt trên thị trường là vô cùng khó khăn và tốn kém, khiến các công ty mới khó cạnh tranh trực tiếp.

Khả năng chống chịu trong thời kỳ suy thoái

Trong thời kỳ suy thoái kinh tế hoặc bất ổn tài chính, người tiêu dùng có xu hướng ưu tiên tiết kiệm chi phí. Những doanh nghiệp với chiến lược dẫn đầu về chi phí có lợi thế trong việc thu hút khách hàng tìm kiếm các lựa chọn giá rẻ, giúp họ trụ vững hơn so với những doanh nghiệp dựa vào khác biệt hóa hoặc thị trường ngách.

Phân bổ nguồn lực cho tăng trưởng

Khoản tiết kiệm chi phí từ chiến lược này có thể được sử dụng để đầu tư vào nghiên cứu & phát triển (R&D), mở rộng thị trường mới hoặc đa dạng hóa sản phẩm, giúp tăng cường năng lực cạnh tranh trong dài hạn.

Tính linh hoạt và thích ứng cao

Các doanh nghiệp dẫn đầu về chi phí có khả năng linh hoạt trong điều chỉnh giá cả và quản lý chi phí. Việc này thúc đẩy khả năng cạnh tranh, giúp họ dễ dàng ứng phó với chiến tranh giá cả và thay đổi xu hướng thị trường hơn so với các chiến lược khác.

Nhờ vào những lợi thế này, chiến lược dẫn đầu về chi phí không chỉ giúp doanh nghiệp tăng trưởng mạnh mẽ mà còn tạo nền tảng vững chắc để duy trì vị thế dẫn đầu trên thị trường.

Nhược điểm của chiến lược dẫn đầu về chi phí

Mặc dù chiến lược dẫn đầu về chi phí mang lại nhiều lợi ích, nhưng nó cũng tồn tại một số nhược điểm quan trọng cần cân nhắc khi so sánh với các chiến lược kinh doanh khác.

Dễ bị sao chép

Mặc dù chiến lược này tạo ra rào cản gia nhập thị trường, nhưng trong một số ngành, các biện pháp tiết kiệm chi phí có thể dễ dàng bị sao chép. Điều này làm gia tăng nguy cơ xảy ra chiến tranh giá cả, khiến lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp bị bào mòn nhanh chóng. Trong khi đó, các chiến lược khác biệt hóa dựa vào đặc điểm độc đáo hoặc định vị thương hiệu thường khó bị bắt chước hơn.

Nhận thức về chất lượng thấp

Việc tập trung vào giá rẻ có thể khiến khách hàng nghi ngờ về chất lượng và giá trị sản phẩm/dịch vụ. Họ có thể cho rằng doanh nghiệp cắt giảm chất lượng để giữ giá thấp, dẫn đến những ấn tượng tiêu cực về thương hiệu. Điều này trái ngược với chiến lược khác biệt hóa, vốn nhấn mạnh vào giá trị cao cấp và chất lượng vượt trội để tạo lợi thế.

Hạn chế trong điều chỉnh giá

Do biên lợi nhuận thấp, doanh nghiệp dẫn đầu về chi phí khó có thể linh hoạt điều chỉnh giá khi chi phí đầu vào tăng (ví dụ: nguyên vật liệu, nhân công). Trong khi đó, các doanh nghiệp theo đuổi chiến lược khác biệt hóa có thể dễ dàng điều chỉnh giá hơn để bù đắp chi phí gia tăng.

Hạn chế trong đổi mới sáng tạo

Việc cắt giảm chi phí có thể hạn chế đầu tư vào nghiên cứu & phát triển (R&D) hoặc sáng tạo sản phẩm/dịch vụ mới. Trái ngược với chiến lược khác biệt hóa – nơi doanh nghiệp ưu tiên đổi mới để tạo ra giá trị độc đáo – chiến lược dẫn đầu về chi phí có thể làm giảm khả năng ra mắt sản phẩm mới hoặc tiên phong trong ngành.

Khó xây dựng lòng trung thành của khách hàng

Khách hàng bị thu hút bởi giá rẻ thường không trung thành với thương hiệu mà có xu hướng chuyển sang đối thủ nếu tìm thấy mức giá thấp hơn. Điều này gây khó khăn trong việc duy trì mối quan hệ lâu dài với khách hàng, trong khi chiến lược khác biệt hóa có thể tạo ra sự trung thành thông qua trải nghiệm cá nhân hóa hoặc tuyên bố giá trị độc quyền.

Tóm lại, mặc dù chiến lược dẫn đầu về chi phí giúp doanh nghiệp mở rộng thị phần và tăng trưởng nhanh chóng, nhưng nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là về cạnh tranh giá cả, nhận thức thương hiệu và khả năng đổi mới.

Kết luận

Chiến lược dẫn đầu về chi phí bao gồm sự kết hợp giữa tối thiểu hóa chi phí, chiến lược định giá, tối ưu hóa vận hành, tạo lợi thế kinh tế theo quy mô, kiểm soát chi phí và ra quyết định linh hoạt nhằm đạt được lợi thế cạnh tranh bằng cách cung cấp sản phẩm hoặc dịch vụ với mức giá thấp hơn so với đối thủ.

Dù không phải lựa chọn phù hợp cho mọi doanh nghiệp, nhưng khi được áp dụng đúng cách, chiến lược này có thể trở thành bệ phóng vững chắc giúp doanh nghiệp khẳng định vị thế trên thị trường và phát triển bền vững.