AI và tác động đến người lao động

Last updated on 11 February, 2025

Tác động của AI đến người lao động trong các ngành kinh tế

AI đang thay đổi cách con người làm việc trong hầu hết các ngành kinh tế. Tác động của AI đến người lao động có cả mặt tích cực lẫn tiêu cực, tùy thuộc vào ngành nghề, kỹ năng của người lao động và cách doanh nghiệp ứng dụng công nghệ.

Tác động tích cực của AI đến người lao động

• Tăng năng suất làm việc: AI giúp tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, cho phép người lao động tập trung vào các công việc sáng tạo và mang lại giá trị cao hơn. Ví dụ, trong ngành tài chính, AI hỗ trợ phân tích dữ liệu, giảm thời gian xử lý và tăng độ chính xác.
• Tạo ra công việc mới: Sự phát triển của AI kéo theo nhu cầu nhân sự trong các lĩnh vực như khoa học dữ liệu, kỹ sư AI, chuyên gia an ninh mạng và các công việc liên quan đến quản lý hệ thống AI.
• Cải thiện điều kiện làm việc: AI giúp giám sát an toàn lao động, giảm thiểu rủi ro trong môi trường nguy hiểm như khai thác mỏ, sản xuất công nghiệp hay xây dựng.

Tác động tiêu cực của AI đến người lao động

• Nguy cơ mất việc do tự động hóa: Một số công việc có tính chất lặp đi lặp lại, ít sáng tạo có nguy cơ bị thay thế bởi AI, đặc biệt là trong các ngành như sản xuất, bán lẻ, dịch vụ khách hàng và kế toán. Ví dụ, chatbot có thể thay thế nhân viên chăm sóc khách hàng, máy móc tự động có thể thay thế công nhân dây chuyền.
• Khoảng cách kỹ năng ngày càng lớn: Người lao động có trình độ thấp hoặc thiếu kỹ năng công nghệ sẽ gặp khó khăn trong việc tìm việc làm mới. Việc không kịp thích nghi với sự thay đổi của công nghệ có thể khiến họ bị đào thải khỏi thị trường lao động.
• Gia tăng áp lực công việc: AI có thể khiến công việc trở nên giám sát chặt chẽ hơn, yêu cầu năng suất cao hơn, làm tăng áp lực cho người lao động. Ví dụ, trong ngành logistics, AI có thể theo dõi hiệu suất của nhân viên theo thời gian thực, gây ra căng thẳng trong môi trường làm việc.

Tác động theo ngành nghề của người lao động

• Ngành sản xuất: Robot và AI thay thế nhiều công nhân trong dây chuyền sản xuất, nhưng cũng tạo ra nhu cầu nhân sự trong quản lý và bảo trì hệ thống.
• Ngành tài chính – ngân hàng: AI hỗ trợ phân tích dữ liệu, phát hiện gian lận, tự động hóa giao dịch, nhưng có thể thay thế nhiều vị trí như nhân viên phân tích tín dụng hay tư vấn viên cơ bản.
• Ngành y tế: AI hỗ trợ chẩn đoán bệnh, phân tích hình ảnh y khoa, cá nhân hóa phác đồ điều trị, nhưng không thể thay thế hoàn toàn bác sĩ và nhân viên y tế.
• Ngành giáo dục: AI giúp cá nhân hóa chương trình học, hỗ trợ giảng dạy trực tuyến, nhưng vẫn cần vai trò của giáo viên trong hướng dẫn và đánh giá học sinh.
• Ngành marketing – truyền thông: AI có thể viết nội dung, tối ưu quảng cáo, phân tích hành vi khách hàng, nhưng khả năng sáng tạo của con người vẫn rất quan trọng.

Nhìn chung, AI không chỉ thay thế công việc mà còn mở ra nhiều cơ hội mới. Người lao động và doanh nghiệp cần linh hoạt thích nghi để tận dụng lợi ích của AI thay vì bị bỏ lại phía sau.

Những nghề nghiệp, công việc được hưởng lợi nhiều nhất từ AI

• Khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo: Các chuyên gia dữ liệu, kỹ sư AI và nhà khoa học máy tính được hưởng lợi nhiều nhất vì họ là những người trực tiếp phát triển, ứng dụng và tối ưu hóa AI trong các lĩnh vực khác nhau.
• Lập trình và phát triển phần mềm: AI giúp lập trình viên viết mã nhanh hơn, phát hiện lỗi và tối ưu hóa code, đồng thời mở ra cơ hội mới trong việc phát triển ứng dụng AI.
• Marketing và truyền thông số: AI hỗ trợ cá nhân hóa nội dung, phân tích dữ liệu khách hàng, tối ưu quảng cáo và tự động hóa các chiến dịch tiếp thị, giúp các marketer nâng cao hiệu quả công việc.
• Ngành tài chính và đầu tư: AI giúp phân tích dữ liệu tài chính, dự đoán xu hướng thị trường, phát hiện gian lận và hỗ trợ ra quyết định đầu tư chính xác hơn.
• Chăm sóc sức khỏe: AI hỗ trợ chẩn đoán bệnh, phân tích hình ảnh y khoa, cá nhân hóa phác đồ điều trị và tối ưu hóa quản lý bệnh viện, giúp bác sĩ và nhân viên y tế làm việc hiệu quả hơn.
• Thương mại điện tử và bán lẻ: AI giúp phân tích hành vi khách hàng, tối ưu chuỗi cung ứng, cá nhân hóa trải nghiệm mua sắm và hỗ trợ tự động hóa dịch vụ khách hàng.
• Logistics và quản lý chuỗi cung ứng: AI giúp tối ưu hóa tuyến đường vận chuyển, dự đoán nhu cầu thị trường và quản lý kho bãi hiệu quả hơn.
• Giáo dục và đào tạo trực tuyến: AI giúp cá nhân hóa chương trình học, tạo trợ lý giảng dạy thông minh và tự động hóa việc kiểm tra đánh giá.
• Nghiên cứu khoa học: AI hỗ trợ phân tích dữ liệu lớn, mô phỏng và phát hiện xu hướng mới trong các lĩnh vực như y học, vật lý, hóa học và khoa học xã hội.
• Sáng tạo nội dung và giải trí: AI hỗ trợ viết kịch bản, sáng tác nhạc, tạo hình ảnh, dựng phim và cá nhân hóa trải nghiệm giải trí cho người dùng.

Những công việc này không chỉ tận dụng AI để tăng năng suất mà còn mở ra nhiều cơ hội sáng tạo và đổi mới trong tương lai.

Những công việc, nghề nghiệp bị ảnh hưởng tiêu cực nhất từ AI

• Công nhân sản xuất: Robot và hệ thống AI tự động hóa ngày càng thay thế công nhân trong dây chuyền lắp ráp, đặc biệt trong các ngành ô tô, điện tử và chế biến thực phẩm.
• Nhân viên nhập liệu và xử lý dữ liệu: AI có thể tự động trích xuất, phân tích và xử lý dữ liệu từ văn bản, hình ảnh, giúp giảm nhu cầu về nhân sự làm công việc nhập liệu thủ công.
• Nhân viên chăm sóc khách hàng: Chatbot AI và trợ lý ảo có thể xử lý hầu hết các yêu cầu cơ bản của khách hàng, làm giảm nhu cầu tuyển dụng nhân viên tổng đài và hỗ trợ trực tuyến.
• Nhân viên kế toán và kiểm toán cơ bản: AI có thể tự động hóa các công việc như lập báo cáo tài chính, kiểm tra sổ sách, xử lý hóa đơn, giảm nhu cầu về các vị trí kế toán viên cấp thấp.
• Nhân viên ngân hàng giao dịch: Các ứng dụng ngân hàng số và hệ thống tự động hóa giúp khách hàng thực hiện giao dịch trực tuyến, làm giảm vai trò của giao dịch viên tại quầy.
• Nhân viên bán lẻ và thu ngân: Hệ thống thanh toán tự động, cửa hàng không thu ngân và thương mại điện tử phát triển mạnh làm giảm nhu cầu về nhân sự bán hàng trực tiếp.
• Nhân viên vận hành và kiểm soát kho: AI và robot giúp tối ưu hóa việc sắp xếp, quản lý và vận chuyển hàng hóa, làm giảm số lượng nhân sự vận hành kho bãi truyền thống.
• Nhân viên lái xe và giao hàng: Xe tự lái và hệ thống logistics thông minh có thể thay thế dần tài xế xe tải, xe taxi, cũng như nhân viên giao hàng trong tương lai.
• Phóng viên tin tức và biên tập viên cơ bản: AI có thể tự động tổng hợp và viết tin tức dựa trên dữ liệu, đặc biệt là các bài báo tài chính, thể thao và thời tiết, làm giảm nhu cầu về biên tập viên tin tức cơ bản.
• Nhân viên hành chính văn phòng: Trợ lý AI có thể hỗ trợ quản lý lịch trình, soạn thảo văn bản, trả lời email và xử lý công việc giấy tờ, khiến các công việc hành chính truyền thống dần bị thay thế.

Những nghề nghiệp này có xu hướng bị ảnh hưởng tiêu cực do AI thay thế các công việc lặp đi lặp lại, ít yêu cầu sáng tạo hoặc ra quyết định phức tạp. Người lao động trong các lĩnh vực này cần nâng cao kỹ năng số hoặc chuyển đổi sang các vị trí có giá trị cao hơn.

Làm thế nào để tối ưu hóa lợi ích từ AI mang lại đối với người lao động

Để tối ưu hóa lợi ích từ AI, cả cá nhân và doanh nghiệp cần chủ động tiếp cận, ứng dụng và khai thác công nghệ một cách hiệu quả. Dưới đây là một số cách giúp tận dụng tối đa AI:

• Nâng cao kỹ năng số: Học cách sử dụng AI trong công việc, từ các công cụ tự động hóa đơn giản như ChatGPT, Notion AI, Grammarly đến các công nghệ chuyên sâu như lập trình AI, khoa học dữ liệu.
• Phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng mềm: AI giỏi trong xử lý dữ liệu nhưng chưa thể thay thế con người trong sáng tạo, tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp và quản lý cảm xúc.
• Tận dụng AI để nâng cao năng suất: Sử dụng AI để hỗ trợ viết báo cáo, phân tích dữ liệu, quản lý thời gian, tìm kiếm thông tin hoặc cải thiện kỹ năng cá nhân như học ngoại ngữ với AI.
• Chuyển đổi nghề nghiệp nếu cần: Nếu làm trong các ngành có nguy cơ bị thay thế, cần tìm hiểu các công việc mới phù hợp với xu hướng AI, chẳng hạn như quản lý hệ thống AI, sáng tạo nội dung AI hoặc chuyên gia phân tích dữ liệu.

Tóm lại, AI mang lại rất nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra thách thức lớn. Cách tốt nhất để tận dụng lợi ích của AI là chủ động học hỏi, ứng dụng công nghệ một cách thông minh và phát triển các kỹ năng không thể thay thế bởi máy móc.

Làm thế nào để hạn chế những tác động tiêu cực từ AI đối với người lao động

Để hạn chế những tác động tiêu cực từ AI, cả cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ cần có chiến lược phù hợp nhằm cân bằng giữa ứng dụng công nghệ và bảo vệ quyền lợi con người. Dưới đây là một số giải pháp:

• Liên tục nâng cấp kỹ năng: Học hỏi và phát triển các kỹ năng không thể bị thay thế bởi AI, như sáng tạo, tư duy phản biện, quản lý con người, kỹ năng giao tiếp và ra quyết định.
• Chuyển đổi nghề nghiệp linh hoạt: Nếu làm trong ngành dễ bị AI thay thế, hãy chủ động tìm hiểu các công việc mới liên quan đến công nghệ hoặc sáng tạo, chẳng hạn như quản lý hệ thống AI, khoa học dữ liệu hoặc các ngành nghề đòi hỏi cảm xúc con người.
• Sử dụng AI một cách có trách nhiệm: AI là công cụ hỗ trợ, không phải thay thế hoàn toàn. Cần biết cách khai thác AI để nâng cao hiệu suất nhưng vẫn giữ vai trò kiểm soát và đánh giá kết quả.
• Tăng cường nhận thức về bảo mật dữ liệu: AI có thể thu thập và sử dụng dữ liệu cá nhân, vì vậy cần hiểu rõ các chính sách bảo mật và sử dụng thông tin một cách an toàn.

Tóm lại, AI có thể mang đến nhiều lợi ích nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro. Cách tốt nhất để hạn chế tác động tiêu cực là chủ động nâng cao kỹ năng, điều chỉnh chính sách lao động phù hợp và đảm bảo công nghệ AI phát triển theo hướng có đạo đức và bền vững.