BANI là gì? Tư duy chiến lược mới cho nhà lãnh đạo thời biến động

Last updated on 21 April, 2025

Bạn có cảm thấy cuộc sống ngày càng khó đoán, nhiều áp lực và dễ “vỡ vụn” hơn trước? Nếu có, có thể bạn đang sống trong một thế giới BANI – nơi sự bất định lên ngôi và những mô hình cũ không còn đủ sức giải thích mọi thứ. Vậy BANI là gì và tại sao nó lại quan trọng trong việc giúp chúng ta đối mặt với những thách thức của thời đại? Hãy cùng OCD tìm hiểu trong bài viết dưới đây!

BANI là gì?

BANI là một mô hình khái niệm dùng để mô tả thế giới hiện đại đầy bất ổn mà chúng ta đang sống, nơi mọi thứ diễn ra nhanh chóng, khó đoán và ngày càng phức tạp. Thuật ngữ BANI là viết tắt của 4 từ tiếng Anh:

• Brittle (Mong manh)
• Anxious (Lo âu)
• Nonlinear (Phi tuyến tính)
• Incomprehensible (Khó hiểu)

Mô hình BANI

Mô hình BANI được tạo ra để giúp con người và tổ chức hiểu rõ hơn về những thay đổi chóng mặt trong xã hội, kinh doanh, công nghệ… Đồng thời, nó cũng là công cụ hữu ích để phân tích, thích nghi và đưa ra các quyết định phù hợp trong một thế giới không còn đơn giản, dễ đoán như trước.

Việc hiểu về BANI giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về các thách thức hiện tại và chuẩn bị tốt hơn để ứng phó trong thời đại chuyển đổi số đầy biến động. BANI ra đời như một phiên bản cập nhật và sâu sắc hơn của mô hình VUCA (Volatility – Uncertainty – Complexity – Ambiguity) trước đây, phản ánh chân thực những biến động của thời đại hậu đại dịch, biến đổi khí hậu, khủng hoảng toàn cầu và cuộc cách mạng công nghệ đang diễn ra từng ngày.

Giải nghĩa mô hình BANI

B – Brittle (Mong manh)

Trong thế giới BANI, một hệ thống có thể vận hành trơn tru bề ngoài nhưng thực chất lại rất dễ sụp đổ. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng không nên hoàn toàn tin tưởng vào những hệ thống tưởng như “ổn định” và “bền vững”.

Ngày nay, bất kỳ thị trường nào cũng có thể tan vỡ bất cứ lúc nào, đặc biệt khi mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận bị đẩy lên quá mức. Khi một ngành bị khủng hoảng – chẳng hạn như chuỗi cung ứng, năng lượng hay thương mại toàn cầu – nó có thể gây ra hiệu ứng dây chuyền ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực khác và cả thế giới.

Ví dụ: Các hãng hàng không có thể hoạt động rất hiệu quả và ổn định trong điều kiện bình thường, nhưng lại rất dễ bị ảnh hưởng bởi những yếu tố bất ngờ như đại dịch COVID-19. Những thay đổi đột ngột như vậy khiến các hệ thống vốn mạnh mẽ lại trở nên mong manh, dễ sụp đổ và gặp khó khăn trong việc phục hồi.

A – Anxious (Lo âu)

Thông tin ngày nay được ví như “dầu mỏ mới” – rất giá trị. Nhưng quá nhiều thông tin lại khiến con người lo lắng, hoang mang. Dù công nghệ hỗ trợ ra quyết định, con người vẫn dễ cảm thấy bất lực, đặc biệt trong những thời điểm căng thẳng. Khi đó, chúng ta có xu hướng trở nên thụ động, để mặc mọi thứ xảy ra và phụ thuộc vào quyết định của người khác dù biết rằng lựa chọn ấy có thể không tối ưu.

Trong một thế giới đầy rẫy tin giả và đe dọa, kỹ năng kiểm soát cảm xúc và tư duy tích cực là yếu tố sống còn. Chúng ta cần học cách nhìn xa hơn, khám phá mặt tích cực của vấn đề và sáng tạo giải pháp vượt khó. Đại dịch COVID-19 chính là minh chứng rõ ràng cho vai trò quan trọng của trí tuệ cảm xúc

Ví dụ: Trong một thế giới đầy thông tin và thay đổi liên tục, các doanh nghiệp công nghệ, như Facebook hay Google, đối mặt với sự lo âu do những quyết định liên quan đến bảo mật dữ liệu, quyền riêng tư và các quy định pháp lý thay đổi. Những mối lo này khiến cả nhân viên và người dùng cảm thấy căng thẳng và bất an, đặc biệt trong bối cảnh tin giả và thông tin sai lệch tràn lan.

N – Nonlinear (Phi tuyến tính)

Trong thế giới BANI, nguyên tắc “nhân quả” không còn áp dụng rõ ràng như trước. Mọi thứ diễn ra không theo trật tự cố định – giống như một bộ phim không có mở đầu, cao trào hay kết thúc rõ ràng. Vì vậy, các kế hoạch hay chiến lược dài hạn thường mất đi ý nghĩa. Tác động của các quyết định – dù trong kinh tế, môi trường hay y tế công cộng – có thể xuất hiện bất cứ lúc nào, không thể đoán định.

Ví dụ: biến đổi khí hậu hiện nay là hậu quả từ những quyết định sản xuất trong thập niên 1980. Tương tự, đại dịch để lại những ảnh hưởng mà đến nay con người vẫn chưa thể đo lường hết. Trong bối cảnh hiện tại, bạn phải luôn sẵn sàng “tiến 2 lùi 1”, thích nghi linh hoạt với mọi tình huống.

I – Incomprehensible (Khó hiểu)

Khi sống trong một thế giới mong manh, đầy lo âu và phi tuyến tính, nhiều sự việc xảy ra khiến chúng ta không thể hiểu nổi nguyên nhân hay logic phía sau. Con người vốn luôn muốn tìm lời giải thích, nhưng không phải lúc nào cũng có thể lý giải mọi thứ.

Điều thú vị là khi càng có nhiều thông tin, ta lại càng thấy khó hiểu. Sự “ồn ào” của dữ liệu khiến việc tìm ra sự thật chung trở nên gian nan hơn bao giờ hết. Trong khi đó, tư duy con người vẫn còn mang nặng tính tuyến tính – khiến việc nắm bắt toàn cảnh trở nên khó khăn hơn.

Ví dụ: những sự kiện toàn cầu như cuộc xung đột tại Ukraine hay các căng thẳng thương mại giữa các cường quốc như Mỹ và Trung Quốc có thể gây ra những biến động khó hiểu và khó lường cho nền kinh tế thế giới. Các quyết định chính trị và kinh tế trong một bối cảnh toàn cầu có thể có ảnh hưởng không thể đoán trước và khó lý giải, khiến nhiều người không thể nắm bắt hết được toàn bộ tình hình.

Dù vậy, chưa bao giờ con người có nhiều công cụ và cơ hội để thay đổi tương lai như hiện nay. Chúng ta có thể học hỏi, thích nghi và chủ động tạo ra những thay đổi tích cực – để xây dựng một tương lai đáng sống hơn.

Kỷ nguyên hỗn loạn: Vì sao chúng ta cần mô hình BANI?

Trong một thế giới ngày càng phức tạp, biến động và khó đoán, mô hình BANI không chỉ là một công cụ lý thuyết, mà còn là kim chỉ nam giúp cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp thích nghi và phát triển bền vững. Dưới đây là những lý do vì sao chúng ta cần BANI:

Giúp hiểu rõ sự phức tạp của thế giới hiện đại

BANI mô tả một thế giới không chỉ bất ổn và không chắc chắn như mô hình VUCA, mà còn mong manh, lo âu, phi tuyến và khó hiểu. Việc nhận diện được những đặc điểm này là bước đầu tiên để ứng phó hiệu quả.

Hỗ trợ ra quyết định tốt hơn

Mô hình BANI cung cấp một khuôn khổ rõ ràng để các nhà lãnh đạo, quản lý hay nhà hoạch định chính sách có thể đưa ra quyết định linh hoạt, thích ứng hơn trong bối cảnh đầy biến động.

Tăng khả năng chống chịu và phục hồi

Trong một thế giới BANI, khả năng chống chịu (resilience) là yếu tố sống còn. Mô hình này giúp phát hiện các điểm yếu tiềm ẩn và thúc đẩy xây dựng các chiến lược phòng ngừa và phục hồi hiệu quả.

Thúc đẩy tư duy đổi mới

Thế giới phi tuyến và khó lường đòi hỏi những cách tiếp cận mới. BANI khuyến khích doanh nghiệp đổi mới mô hình kinh doanh, ứng dụng công nghệ mới và tư duy giải quyết vấn đề một cách sáng tạo hơn.

Tạo nền tảng cho học tập thích ứng

Áp dụng BANI giúp hình thành văn hóa liên tục học hỏi và thích nghi – điều tối quan trọng trong bối cảnh mọi thứ thay đổi nhanh chóng.

Giải quyết các thách thức toàn cầu

Biến đổi khí hậu, đại dịch, xung đột địa chính trị… đều mang đặc điểm của thế giới BANI. Việc hiểu và áp dụng mô hình này giúp con người có cách tiếp cận toàn diện hơn để giải quyết những vấn đề mang tính toàn cầu.

Thúc đẩy tinh thần hợp tác

BANI nhấn mạnh tính kết nối và phụ thuộc lẫn nhau trong thế giới hiện đại. Không một tổ chức hay quốc gia nào có thể đơn độc giải quyết mọi khủng hoảng. Hợp tác là chìa khóa để cùng nhau vượt qua thách thức.

Hỗ trợ hoạch định chiến lược dài hạn

BANI giúp doanh nghiệp và tổ chức hoạch định chiến lược có khả năng thích ứng cao, dự đoán được các rủi ro tiềm tàng và chuẩn bị tốt hơn cho tương lai đầy bất định.

So sánh BANI và VUCA

Dưới đây là bảng so sánh ngắn gọn giữa hai mô hình VUCA và BANI, giúp bạn hiểu rõ sự khác biệt và ứng dụng của từng mô hình trong bối cảnh hiện đại:

Trong khi VUCA phù hợp với các tình huống đòi hỏi sự lập kế hoạch chiến lược và dự đoán, thì BANI lại nhấn mạnh đến sự cần thiết phải thích ứng linh hoạt và chú trọng đến cảm xúc con người trong môi trường đầy bất định hiện nay.​

Ảnh hưởng của thế giới BANI đến cá nhân và tổ chức

Mô hình BANI không chỉ mô tả thế giới hiện đại, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến cách con người và tổ chức hành động, thích nghi và ra quyết định:

Đối với cá nhân:

• Tăng cảm giác lo âu và quá tải thông tin: Khi thế giới đầy biến động và khó đoán, con người dễ cảm thấy bất an, lo lắng và mất phương hướng.
• Thách thức về tâm lý và cảm xúc: Sự thiếu chắc chắn và khó hiểu khiến nhiều người gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, dẫn đến stress, trầm cảm hoặc cảm giác bất lực.
• Cần phát triển trí tuệ cảm xúc và khả năng thích nghi: Để ứng phó hiệu quả, cá nhân cần học cách làm chủ cảm xúc, giữ vững tinh thần và học hỏi liên tục.
• Kỹ năng giải quyết vấn đề sáng tạo trở nên quan trọng: Thế giới phi tuyến tính đòi hỏi những cách tiếp cận linh hoạt, đổi mới và không theo lối mòn.

Đối với tổ chức:

• Tăng nguy cơ gián đoạn và đổ vỡ: Các hệ thống tưởng chừng ổn định có thể sụp đổ bất cứ lúc nào nếu không có kế hoạch dự phòng và khả năng thích nghi cao.
• Thách thức trong quản trị và ra quyết định: Việc ra quyết định trở nên khó khăn hơn do dữ liệu phức tạp, không đầy đủ hoặc mâu thuẫn.
• Nhu cầu đổi mới và linh hoạt: Tổ chức cần chuyển mình nhanh chóng, tái cấu trúc, đổi mới mô hình kinh doanh và quy trình làm việc.
• Định hướng chiến lược mới: BANI đòi hỏi các doanh nghiệp phát triển chiến lược dựa trên tính linh hoạt, khả năng phục hồi và hợp tác xuyên ngành.

Cách đối mặt và thích nghi với thế giới BANI

Để thích nghi với một thế giới đầy biến động và khó đoán như BANI, chúng ta cần những cách tiếp cận mới phù hợp với sự dễ vỡ, lo âu, phi tuyến tính và khó hiểu của môi trường sống và làm việc ngày nay. Dưới đây là 4 chiến lược thực tế:

Chiến lược để thích nghi với thế giới BANI

Xây dựng hệ thống vững chắc

Các tổ chức cần tạo dựng nền tảng linh hoạt để chống chọi với khủng hoảng. Doanh nghiệp có chiến lược phát triển nhân lực tốt sẽ có hiệu suất và sự gắn bó cao hơn. Nhiều startup đã thành công nhờ mô hình kinh doanh nhanh nhạy, dễ thích nghi.

Quản lý lo âu và thông tin sai lệch

Tạo môi trường làm việc an toàn về tâm lý và hỗ trợ sức khỏe tinh thần giúp giảm lo lắng. Cùng với đó, việc duy trì giao tiếp rõ ràng, minh bạch giúp hạn chế tin đồn, hiểu nhầm và tăng niềm tin trong tổ chức.

Chấp nhận sự phi tuyến tính

Trong thế giới BANI, những thay đổi nhỏ có thể dẫn đến hệ quả lớn. Vì vậy, tư duy linh hoạt và chấp nhận rủi ro là cần thiết. Nhiều doanh nghiệp thành công đã chuyển đổi mô hình bằng công nghệ và sáng tạo mới để thích nghi nhanh chóng.

Nâng cao khả năng hiểu biết

Càng sống trong môi trường phức tạp, càng cần học hỏi không ngừng. Việc xây dựng văn hóa minh bạch và khuyến khích sự chia sẻ giúp mọi người dễ thích nghi và ra quyết định hiệu quả hơn.

Ví dụ về các câu chuyện thành công trong thế giới BANI

Dưới đây là một số ví dụ điển hình về các tổ chức và doanh nghiệp đã áp dụng thành công mô hình BANI để thích nghi và phát triển trong môi trường đầy biến động hiện nay:

General Electric (GE): Tái cấu trúc để phục hồi

Sau nhiều thập kỷ hoạt động dưới sự lãnh đạo của Jack Welch và Jeff Immelt, GE đối mặt với những thách thức nghiêm trọng về cấu trúc và hiệu suất. Dưới sự dẫn dắt của CEO Larry Culp, công ty đã tiến hành tái cấu trúc toàn diện, bao gồm việc tái định hướng chiến lược, cải tổ danh mục đầu tư và tập trung vào hiệu suất vận hành. Những thay đổi này giúp GE trở nên linh hoạt và thích nghi hơn trong môi trường BANI đầy biến động. 

CEO Larry Culp của GE

Sự thích ứng của chuỗi cung ứng Amazon trong thế giới BANI

Đại dịch COVID-19 đã gây ra những gián đoạn đột ngột trong chuỗi cung ứng toàn cầu của Amazon, làm nổi bật tính dễ vỡ và phi tuyến tính của thế giới BANI. Amazon đã nhanh chóng tận dụng hạ tầng dữ liệu khổng lồ của mình để dự đoán sự thay đổi nhu cầu theo thời gian thực. Công ty đã tái cấu trúc quy trình hoàn thiện đơn hàng, ưu tiên các mặt hàng thiết yếu và tạm thời hạn chế các danh mục sản phẩm khác. Ngoài ra, Amazon đã mở rộng lực lượng lao động bằng cách tuyển dụng hơn 175.000 nhân viên mới để đáp ứng sự gia tăng đột biến trong đơn đặt hàng trực tuyến.​

Bằng cách phản ứng nhanh chóng và điều chỉnh hoạt động một cách linh hoạt, Amazon đã duy trì sự hài lòng của khách hàng và củng cố danh tiếng về độ tin cậy trong thời kỳ khủng hoảng toàn cầu.​

Lãnh đạo bền vững của Patagonia trong sự bất định

Patagonia, một công ty thời trang ngoài trời nổi tiếng với các hoạt động bảo vệ môi trường, đã đối mặt với kỳ vọng ngày càng tăng của khách hàng về tính bền vững trong một thế giới dễ tổn thương như hiện nay. Thay vì phản ứng trước áp lực bên ngoài, công ty đã chủ động tăng gấp đôi cam kết đối với các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường bằng cách quyên góp 1% doanh số bán hàng cho các nỗ lực bảo vệ môi trường và áp dụng các phương pháp sản xuất bền vững hơn.​

Bằng cách biến sự bất định thành cơ hội để củng cố các giá trị cốt lõi, Patagonia đã thúc đẩy lòng trung thành của khách hàng, tăng cường nhận diện thương hiệu và tạo sự khác biệt trong một thị trường ngày càng phức tạp và khó lường. Cách tiếp cận này cho phép công ty duy trì sự linh hoạt và thành công trong khi vẫn trung thành với sứ mệnh của mình.

Kết luận

Tóm lại, BANI là một mô hình hữu ích giúp chúng ta nhận diện và đối phó với những thách thức trong một thế giới đầy biến động, không chắc chắn và khó hiểu. Bằng cách hiểu rõ bốn đặc tính chính của BANI (mong manh, lo âu, phi tuyến tính và không thể hiểu được), doanh nghiệp và cá nhân có thể chuẩn bị tốt hơn cho sự thay đổi, xây dựng hệ thống linh hoạt và sáng tạo để vượt qua những bất ổn trong tương lai.

——————————-